BELGESEL FİLMLERDE KARAKTERLERİN ANLATIYA ETKİSİ: HAYAT BAZEN BELGESEL ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 2, 421 - 442, 26.12.2024

Cem Hakverdi

https://doi.org/10.14514/beykozad.1522336

Öz

Belgesel sinemanın toplumsal hayata olan etkisi veya ele aldığı konuyu ne derece temsil edebileceği konusu üzerine yürütülmekte olan tartışmalar uzun yıllardan bu yana süregelmektedir. Bu tartışmaların çok önemli bir bölümü belgesel sinemanın gerçeklik ile olan ilişkisi üzerinden temellendirilmiş, belgesel sinemada var olabilecek gerçekliğin ise çok büyük oranda “yönetmen tarafından yorumlanmış bir gerçeklik” olabileceğine sıklıkla vurgu yapılmıştır. Belgesel filmlerdeki gerçeklik tartışması çoğunlukla “yönetmenin gerçekliği” ve film yapım sürecindeki teknik olanakların sınırlamaları üzerinden yürütülmektedir. Bu çalışmanın amacı bahsi geçen tartışmalara karakter odaklı belgeseller üzerinden, filmin öznesi konumundaki kişilerin belgeselin gerçekliğini ne yönde etkileyebileceğini irdeleyerek katkı sağlamaktır. Bu amaç doğrultusunda çalışmada amaçlı örnekleme yöntemi benimsenmiş ve çalışma için seçilen belgeselin öznesi durumundaki karakterler ile derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Çalışmaya örneklem olarak ise karakter odaklı ve gözlemsel bir belgesel olan Hayat Bazen (Life Sometimes, 2017) isimli belgesel film seçilmiştir. Belgeselin öznesi konumundaki iki ana karakter belgeselin yapım sürecinde 2,5 yıl süre ile izlenmiş, karakterlerin gündelik yaşamları üzerinden kent yaşamı ile kırsal yaşamın pratiklerine ilişkin bir tartışma ortamının yaratılması amaçlanmıştır. Bu çalışmanın sonucunda belgeselin öznesi konumundaki karakterlerin, diğer bütün etkenler ile birlikte tartışılan konu özelindeki gerçekliğe etki edebileceği sonucu çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sinema, Gözlemsel Belgesel, Belgesel ve Gerçeklik, Karakter Odaklı Belgesel, Doğrudan Belgesel

CHARACTERS’ IMPACT on REALITY IN DOCUMENTARY FILMS

Öz

The extent to which documentary cinema can influence social life and to what extent it can represent the subject it deals with has been discussed in the literature for many years. A significant part of these discussions was based on the relationship between documentary cinema and reality, and it was frequently emphasised that the actuality that can exist in documentary cinema can only be interpreted by the director. The discussion of reality in documentary films is largely based on the ‘director's reality’ and the limitations of technical possibilities in filmmaking. This study aims to contribute to the discussions mentioned above through character-driven documentaries by analysing how the people who are the subjects of the documentary can affect the reality of the documentary. In line with this purpose, the purposeful sampling method was adopted in the study and in-depth interviews were conducted with the characters who are the subjects of the documentary selected for the study. The documentary Life Sometimes (Hayat Bazen, 2017), a character-oriented and observational study, was chosen as a sample for the study. The director followed the two main characters for 2.5 years during the film production process, and it aimed to create a discussion environment about the practices of urban life and rural life through the characters' daily lives. As a result of this study, it was concluded that the characters can affect reality along with all other factors.

Anahtar Kelimeler

Cinema, Observational Documentary, Documentary and Reality, Character-Driven Documentary, Direct Cinema

Kaynakça

• Adalı, B. (1986). Belgesel sinema. Hil.
• Adanır, O. (2015). Sinematografik imge ve gerçeklik. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 1-8.
• Armes, R. (2011). Sinema ve gerçeklik: Tarihsel bir inceleme (1. baskı) (Çev. Z. Özen Barkot). Doruk.
• Arnheim, R. (2002). Sanat olarak sinema. Öteki.
• Aufderheide, P. (2017). Documentary film: A very short introduction (1. baskı). Oxford University.
• Austin, T. (2007). Watching the world: Screen documentary and audience (1. baskı). Manchester University.
• Barnouw, E. (1993). Documentary: A history of the non-fiction film (2. baskı). Oxford University.
• Bazin, A. (2005). What is cinema?. University of California.
• Bernard, S. C. (2007). Documentary storytelling: Making stronger and more dramatic nonfiction films (2. baskı). Focal.
• Bordwell, D. (2008). Film art: An introduction (8. baskı). McGraw-Hill.
• Bordwell, D. & Thompson, K. (2019) Film history: An introduction (4. baskı). McGraw-Hill.
• Brault, M. ve Groulx, G. (Yönetmen). (1958). Les Raquetteurs [Film]. National Film Board of Canada.
• Buckland, W. (2015). Film studies: An introduction. Hachette.
• Clarke, J. (2012). Sinema akımları: Sinema dünyasını değiştiren filmler (1. baskı) (Çev. Ç. E. Babaoğlu). Kalkedon.
• Drew, R. (Yönetmen). (1960). Primary [Film]. Robert Drew.
• Flaherty, R. J. (Yönetmen). (1922). Nanook of the North [Film]. Revillon Frères.
• Flaherty, R. J. (Yönetmen). (1926). Moana [Film]. Flaherty, R. J., Frances, H. Flaherty.
• Goffman, S. (2021). Gündelik yaşamda benliğin sunumu (4. baskı) (Çev. B. Cezar). Metis.
• Grierson, J. (1933). The Documentary Producer. Cinema Quarterly, 2(1), 7-9.
• Hakverdi, C. (Yönetmen). (2017). Hayat Bazen [Film]. Cem Hakverdi.
• Hardy, F. (1966). Grierson on documentary. Berkeley and Los Angeles: University of California.
• Kazan, E. (1997). Elia Kazan: A life. Da Capo.
• Kracauer, S. (1960). Theory of film: Redemption of physical reality (1. baskı). Oxford University.
• Lumière, L. ve Lumière, A. (Yönetmen). (1895a). La Sortie de l’usine Lumière à Lyon [Film]. Société Lumière.
• Lumière, L. ve Lumière, A. (Yönetmen). (1895b). L’Arrivée d’un train en gare de La Ciotat Ciotat [Film]. Société Lumière.
• Lumière, L. ve Lumière, A. (Yönetmen). (1895c). Lyon’daki Cordeliers Meydanı [Film]. Société Lumière.
• Mamet, D. (1997). True and false: Heresy and common sense for the actor. Vitage. Maysles, D., Maysles, A., Zwerin, C. (Yönetmen). (1969). Salesman [Film]. Maysles Films Inc.
• McLane, B. A. (2012). A new history of documentary film (2. baskı). Continuum.
• Morin, E. ve Rouch, J. (Yönetmen). (1961). Chronique d'un été [Film]. Argos Films.
• Murch, W. (1995). In the blink of an eye: A perspective on film editing (2. baskı). Silman- Lames.
• Nichols, B. (1991). Representing of reality: Issues and concepts in documentary (1. baskı). Indiana University.
• Nichols, B. (2007). Belgesel sinemaya giriş (1. baskı). Boğaziçi Üniversitesi. Pennebaker, D.A. (Yönetmen). (1954). Baby [Film]. D.A. Pennebaker.
• Saunders, D. (2007). Direct cinema: Observational documentary and the politics of the sixties (1. baskı). Wallflower. Saunders, D. (2014). Belgesel. Kolektif.
• Stanislavski, C. (1989). Creating a role. Routledge.
• Stanislavski, C. (2013). An actor prepares. Bloomsbury Academic.
• Strasberg, L. (1988). A dream of passion: The development of the method. Plume.
• Teksoy, R. (2005). Rekin Teksoy’un sinema tarihi. Oğlak.
• Vogels, J. B. (2005). The direct cinema of David and Albert Maysles. Southern Illinois University.
• Wiseman, F. (Yönetmen). (1968). High school [Film]. Zipporah Films.
• http-1: https://www.youtube.com/watch?v=1pqS2Piu-2E (Son Erişim Tarihi: 15.10.2024)
• http-2: https://www.youtube.com/watch?v=r_zUD0R1G2A&t=1s (Son Erişim Tarihi: 15.10.2024)