Theory of Prophecy in the Peripatetics and Spinoza

Yıl 2013, Cilt: 3 Sayı: 1, 53 - 83, 30.06.2013

Mehmet Vural

Öz

In this article, the Peripatetics’and Spinoza's understanding of prophecy are presented in comparative perspective. The prophecy which is one of the most original theories of Islamic philosophy are discussed in conjunction with metaphysics, epistemology, ethics and politics in connection with the theory of emanation by the philosophers. Al-Farabi is the first Islamic philosopher who systematized the theory of prophecy with the Active Intellect and the faculty of imagination. After him, the whole Islamic philosophers somehow have taken the issue of prophecy. As many western philosophers, also the New Age philosopher Spinoza is very influenced by the Peripatetics’ theory of prophecy. He also explains the prophecy with the faculty of imagination and miracle; additionally he emphasizes unlike the Western thought, the prophets are the chosen people and their messages are universal.

Anahtar Kelimeler

The Peripatetics, theory of prophecy, prophethood, active intellect, Spinoza.

Meşşâî Filozofları ve Spinoza’da Nübüvvet Nazariyesi

Öz

Bu makalede, Meşşâî filozofları ile Spinoza’nın nübüvvet anlayışları karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır. İslâm felsefesinin en özgün nazariyelerinden birisi olan nübüvvet, Meşşâî filozofları tarafından sudûr nazariyesi ile bağlantılı olarak, metafizik, epistemoloji, ahlâk ve siyaset ile bir arada ele alınmıştır. Nübüvvet nazariyesini Faâl Akıl ve muhayyile melekesi ile sistemleştiren ilk İslâm filozofu Fârâbî olmuştur. Ondan sonra bütün İslâm filozofları bir şekilde nübüvvet konusunu ele almışlardır. Meşşâîlerin nübüvvet nazariyesinden birçok Batılı filozof gibi Yeni Çağ filozofu Spinoza da oldukça etkilenmiştir. O da peygamberliği, muhayyile melekesi ve mucize ile açıklamakta; ayrıca Batı düşüncesinin dil algısından farklı olarak peygamberlerin seçilmiş insanlar ve mesajlarının da evrensel olduğunu vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Meşşâî filozofları, nübüvvet nazariyesi, peygamberlik, faâl akıl, Spinoza.

Kaynakça

• Alper, H. (2005). İbn Sînâ ve Bâkıllânî Örneğinde İslâm Filozofları ile Kelâmcıların Nübüvvet Anlayışının Kur’ânî Perspektifle Değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28: 53-73.
• Alper, Ö.M. (2000). İslâm Felsefesinde Akıl-Vahiy Felsefe-Din İlişkisi. İstanbul: Kitabevi.
• Arıcan, M.K. (2004). Spinoza’nın Tanrı Anlayışı. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Arıcan, M.K. (2012). Spinoza’nın Teolojik-Politik İncelemesi’nin Felsefî ve Teolojik Bağlamda Okunuşu Üzerine. Beytulhikme An International Journal of Philosophy, 2(1): 17-44.
• Arslan, A. (1984). İbn Sînâ ve Spinoza’da Felsefe Din İlişkisi. Uluslararası İbn Sînâ Sempozyumu. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Ata, U. (2006). İbn Sînâ’da Peygamberlik. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydın, M. (1976). Fârâbî’nin Siyasî Düşüncesinde Saâdet Kavramı. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXI: 303-452.
• Aydınlı, Y. (1987). Fârâbi’nin Siyaset Felsefesinde İlk-Başkan (er-Reis el-Evvel) Kavramı. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2(2): 291-302.
• Aydınlı, Y. (1988). Fârâbî’nin Nübüvvet Öğretisi. İslâmi Araştırmalar Dergisi, 8: 35
• Bayrakdar, M. (1998). İslâm Felsefesine Giriş. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Câbirî, M.A. (2003). Felsefî Mirasımız ve Biz (çev. A.S. Aykut). İstanbul: Kitabevi. Corbin, H. (1994). İslâm Felsefesi Tarihi (H. Hatemi). İstanbul: İletişim Yayınları. Deylemî (1938). Beyânu Mezâhibi’l-Bâtıniyye ve Butlânuh (nşr. R. Strothmann). İstanbul: Matbaatü’d-Devle.
• Erdoğan, İ. (1996). İslâm Filozoflarına Göre Nübüvvet ve Mucize. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1: 429-450.
• Fârâbî (1980). Es-Siyasetü’l-Medeniyye (çev. M. Aydın, A. Şener, M.R. Ayas). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Fârâbî (1990). El-Medinetü’l-Fâzıla (çev. Ahmet Arslan). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Fazlur Rahman (1958). Prophecy in Islam: Philosophy and Ortodoxy. London: George Allen & Unwin Ltd.
• Fazlur Rahman (ed.) (1970). Avicenna’s De Anima. London: University of Durham Press.
• Fazlur Rahman (1995). Tarih Boyunca İslâmi Metodoloji Sorunu (çev. S. Akdemir). Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Fazlur Rahman (2010). İslâmî Yenilenme: Makaleler III (çev. A. Çiftçi). Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Fazlur Rahman (2012). Ana Konularıyla Kur’an (çev. A. Açıkgenç). Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Fransez, Moris (2004). Spinoza’nın Tao’su: Akıllı İnançtan İnançlı Akla. İstanbul: Yol yayınları.
• Gutas, D. (2008). İbn Sînâ Felsefesinde Hayal-Oluşturucu Güç (elMütehayyile) ve Aşkın Bilgi (çev. M.C. Kaya). Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 35: 159-174.
• Güngören B. (2009). Hegel’de Teolojik-Politik İnceleme. Spinoza Günleri (ed. C.B. Akal). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Hanefi, H. (1978). Teoloji mi Antropoloji mi? (çev. M.S. Yazıcıoğlu). Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23: 505-531.
• İbn Meymûn (1974). Delâletü’l-Hâirîn (nşr. H. Atay). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• İbn Sînâ (1943). Eş-Şifâ, el-İlâhiyyat. Tahran: İntişarat-ı Nasır-ı Hüsrev.
• İbn Sînâ (1991). Risâle fî İsbati'n-Nübüvvât (thk. M. Marmura). Beyrut: Dârü'nNehâr li'n-Neşr.
• İbn Sînâ (1998). Nübüvvetin İspatı ve (Nebilerin) Sembol ve Benzetmelerinin Te’vîli Üzerine (çev. H. Aydın, E. Uysal, H. Peker). Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7: 565-574.
• İbn Sînâ (2004). Er-Risâletü’l-Arşiyye (çev. A. Açıkgenç, M.H. Kırbaşoğlu). Risâleler. Ankara: Kitâbiyat.
• İbn Sînâ (2005). Kitâbu’ş-Şifâ: Metafizik II (çev. E. Demirli, Ö. Türker). İstanbul: Litera Yayıncılık.
• İbn Tufeyl (2000). Hayy b. Yakzan: Ruhun Uyanışı (çev. M.Ş. Yaltkaya, B. Reşid). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İhvân-ı Safâ (1957). Resâil (nşr. B. el-Bustânî). Beyrut: Dâru Sadr.
• Karlığa, B. (1999). İbn Rüşd. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kaya, M. (1995). Fârâbî. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kaya, M. (2002). Kindî. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kaya, M. (Ed.) (2010). Ebû Bekir er-Râzî ve Ebû Hâtim er-Râzî Arasında Geçen Tartışma. İslâm Filozoflarından Felsefe Metinleri. İstanbul: Klasik.
• Kutluer, İ. (1996). Akıl ve İtikad. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Leaman, O. (1992). Ortaçağ Felsefesine Giriş (çev. T. Koç). Kayseri: Rey Yayıncılık. Nasr, S.H. (1980). The Islamic Intellectual Tradition in Persia. Cultures, 7(4): 30230
• Özgenç, S. (2006). Musa b. Meymun’un Nübüvvet (Vahiy) Anlayışı. YL Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Peker, H. (2008). Fârâbî ve İbn Sînâ’nın Felsefelerinde Vahyin Kavramsal Muhtevası. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(1): 157-176.
• Rosenthall, F. (1990). On the Knowledge of Plato’s Philosophy in the Islamic World. Islamic Culture, 14: 387-422.
• Spinoza, B. (2011). Teolojik-Politik İnceleme (çev. M.K. Arıcan). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Şahin, H. (2005). Fârâbî’nin Vahiy Anlayışı. Uluslarası Fârâbî Sempozyumu Bildirileri. Ankara: Elis Yayınları.
• Taylan, N. (1994). İslâm Düşüncesinde Din Felsefeleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Türkeri, M. (der.) (2013). Etik Kuramları. Ankara: Lotus Yayınları.
• Velfenson, I. (2006). Musa ibn. Meymûn: Hayâtuh ve Musannefâtuh. Beyrut: EtTekvin.
• Walther, M. (2009). Kutsal Kitab’ın Otoritesi ve Devlet Mantığı. Spinoza Günleri (ed. C.B. Akal). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Walzer, R. (1962). Al-Farabi’s Theory of Prophecy and Divination. Greek into Arabic: Essays on Islamic Philosophy. Cambridge: Harvard University Press: 206-2 Özet: Bu makalede, Meşşâî filozofları ile Spinoza’nın nübüvvet anlayışları karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır. İslâm felsefesinin en özgün nazariyelerinden birisi olan nübüvvet, Meşşâî filozofları tarafından sudûr nazariyesi ile bağlantılı olarak, metafizik, epistemoloji, ahlâk ve siyaset ile bir arada ele alınmıştır. Nübüvvet nazariyesini Faâl Akıl ve muhayyile melekesi ile sistemleştiren ilk İslâm filozofu Fârâbî olmuştur. Ondan sonra bütün İslâm filozofları bir şekilde nübüvvet konusunu ele almışlardır. Meşşâîlerin nübüvvet nazariyesinden birçok Batılı filozof gibi Yeni Çağ filozofu Spinoza da oldukça etkilenmiştir. O da peygamberliği, muhayyile melekesi ve mucize ile açıklamakta; ayrıca Batı düşüncesinin dil algısından farklı olarak peygamberlerin seçilmiş insanlar ve mesajlarının da evrensel olduğunu vurgulamaktadır. Anahtar Kelimeler: Meşşâî filozofları, nübüvvet nazariyesi, peygamberlik, faâl akıl, Spinoza.