Ana Dil ve Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Dinleme Becerisine Yönelik Ölçeklerin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 4, 291 - 302, 15.12.2023

Can Çara

Öz

Bu araştırmada Türkçe eğitimi alanında dinleme becerisi özelinde yapılmış olan ölçek geliştirme ve uyarlama sürecinde kullanılan aşamaların belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmaların incelenmesinde doküman ve içerik analizi kullanılmıştır. Çalışmanın sınırlılığını, Türkiye Ölçme Araçları Dizininde (TOAD) yer alan Türkçe Eğitimi alanında dinleme becerisine yönelik olarak çevrim içi tam metinlerine erişilebilen ölçek geliştirme ve uyarlama konulu çalışmalar oluşturmuştur. Türkiye Ölçme Araçları Dizininde (TOAD) yapılan taramalar neticesinde 25 ölçek geliştirme ve uyarlama çalışması incelenmiştir. Bu çalışmalardan 21 tanesi ölçek geliştirme, 4 tanesi ise ölçek uyarlama çalışmasından oluşmaktadır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgularda görülmektedir ki ölçek geliştirme çalışmalarının genelinde alan yazın taraması yapılmış, alan uzmanlarından faydalanılmış ve madde analizleri yapılmıştır. Bununla birlikte iç tutarlılık güvenirlik belirleme yöntemlerinden Cronbach Alpha güvenirlik belirleme yöntemi çalışmaların genelinde kullanılmış ve çok azında ölçek uygulama yönergesi hazırlanmıştır. Ölçek uyarlamada ise çalışmaların genelinde uyarlama için gerekli izinler alınmış ve dil eş değerliği için her iki kültüre hâkim çevirmenler seçilmiş ve geçerlik çalışmalarına açımlayıcı faktör analizi ile başlanmıştır. Araştırma ile dinleme becerisine yönelik ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarındaki izlenen aşamalar, benzerlikler ve farklılıklar ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe eğitimi, dinleme becerisi, ölçek geliştirme, ölçek uyarlama.

Examining the Scales for Listening Skills in Teaching Turkish as a Native Language and a Foreign Language

Öz

This research aims to determine the stages used in the scale development and adaptation process specifically for listening skills in Turkish language teaching. It employs document and content analysis to examine the studies. The subject of the research consists of studies on scale development and adaptation, the full texts of which can be accessed online, for listening skills in Turkish language teaching, which are included in the Turkish Measurement Tools Index (Tr: TOAD). The research examines 25 scale development and adaptation studies as a result of the searches done in the index. 21 of these studies consist of scale development and 4 of them consist of scale adaptation studies. The findings obtained as a result of the research show that throughout scale development studies, the literature review is carried out, field experts are consulted and item analyses are performed. In addition, the Cronbach's Alpha reliability determination method, one of the internal consistency reliability determination methods, is used in most of the studies, and scale application instructions are prepared in very few of them. In scale adaptation, the necessary permissions are obtained for adaptation throughout the studies, and translators who are proficient in both cultures are selected for language equivalence, and validity studies are started with exploratory factor analysis. In this way, the research reveals the stages, similarities, and differences in scale development and adaptation studies for listening skills.

Anahtar Kelimeler

Turkish language Teaching, Scale development, Scale adaptation, Listening skill

Kaynakça

• Acar Güvendir, M. ve Özer Özkan, Y. (2015). Türkiye’deki eğitim alanında yayımlanan bilimsel dergilerde ölçek geliştirme ve uyarlama konulu makalelerin incelenmesi. Electronic Journal of Social Sciences, 14(52), 23-33.
• Aktaş, Ş. ve Gündüz, O. (2004). Yazılı ve sözlü anlatım kompozisyon sanatı. 5. Baskı. Akçağ.
• Bayat, B. (2014). Uygulamalı sosyal bilim araştırmalarında ölçme, ölçekler ve “likert” ölçek kurma tekniği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(3), 1-24.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Çarkıt, C. (2018). Ortaokul Türkçe derslerinde dinleme becerisinin değerlendirilme sürecine yönelik öğretmen görüşleri. Journal of Social And Humanities Sciences Research (JSHSR), 5(27), 2782-2793.
• Çüm, S. ve Koç, N. (2013). Türkiye’de psikoloji ve eğitim bilimleri dergilerinde yayımlanan ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarının incelenmesi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 12 (24), 115-135.
• Delice, A. ve Ergene, Ö. (2015). Ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarının incelenmesi: matematik eğitimi makaleleri örneği. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1), 60-75.
• Deniz, K. Z. (2007). Psikolojik ölçme aracı uyarlama. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 40(1), 1-16.
• Emiroğlu, S. (2013). Türkçe öğretmeni adaylarının dinleme sorunlarına ilişkin görüşleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 269-307.
• Erkuş, A. (2016a). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme-1. 3. Baskı. Pegem Akademi.
• Erkuş, A. (2016b). Ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarındaki sorunlar ile yazım ve değerlendirilmesi. Pegem Akademi.
• Gündüz, O. ve Şimşek, T. (2014). Uygulamalı dinleme eğitimi. Grafiker.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Hovardaoğlu, S. (2007). Davranış bilimleri için araştırma teknikleri. Hatiboğlu.
• MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Millî Eğitim.
• Metin, O. ve Ünal, Ş. (2022). İçerik analizi tekniği: İletişim bilimlerinde ve sosyolojide doktora tezlerinde kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 273-294.
• Özbay, M. (2009). Dinleme eğitimi. Öncü Kitap.
• Polatcan, F. (2021). Yabancılara Türkçe öğretiminde ölçek geliştirme. Duvar.
• Sak, R., Şahin Sak, İ.T., Öneren Şendil, Ç. ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-256.
• Topal, Y. (2019). Yabancı öğrencilerin Türkçe dinleme becerilerinin geliştirilmesinde öğretim dili değişkeninin öğrenci başarısına etkisi (Afganistan örneği). EKEV Akademi Dergisi, 79, 421-432.
• Turgut, M. F. ve Baykul, Y. (2015). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. 7. Baskı. Ankara: Pegem Akademi.
• Ültay, E., Akyurt, H. ve Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 188-201.
• Uyanık, G. K., Güler, N., Teker, G. T. ve Demir, S. (2017). Türkiye’de eğitim alanında yayımlanan ölçek geliştirme çalışmalarının uygunluğunun çok yüzeyli RASCH modeli ile incelenmesi. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 8(2), 183-199.