Abdulganî b. İsmail en-Nablusî’nin Divânu’l-Hakâik ve Mecmûʻu’r-Rekâik İsimli Eserinde Edebi Sanatlar

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 55 - 72, 21.06.2019

İsmail Ekinci

Öz

Arap
şiirinin ve belagatının gelişmesine katkıda bulunmuş Arap şairlerden birisi de
Abdulganî b. İsmail en-Nablusî’dir. en- Nablusî 1641-1731 yılları arasında
Dımaşḳ’ta yaşamış dönemin önde gelen alimlerindendir. Tefsir, hadis, fıkıh,
kelâm, tecvit, tasavvuf, şiir, edebiyat, felsefe, mantık, rüya tabiri,
seyahatname, tarih, cifr gibi birçok alanda yazdığı iki yüz doksan dört
eseriyle, ün salmıştır. en-Nablusî’nin hemen hemen bütün eserlerinde yer
verdiği şiirlerinde kullandığı edebi sanatları, kullanım ustalığıyla
incelenmesi gereken unsurlardır. en-Nablusî, bu sanatlar vasıtasıyla anlatımını
güzelleştirmiş ve anlam yoğunluğunu derinleştirmiştir. Sanatları şiirlerin
insicamını bozmayacak düzeyde, yerli yerinde ve kıvamında kullanmaya özen
göstermiştir. Şiirlerinde kullandığı sanatlar da, herkes tarafından anlaşılacak
basitlikte olup, okuyucu ve dinleyicide mana ve lafız bakımından etki
oluşturacak düzeyde bir ahenge sahiptir.

Çalışmada
öncelikle müellifin hayatı hakkında kısa bir giriş yapıldıktan sonra, divanı
hakkında kısa bilgiler verilmiş, şiirlerinde kullandığı edebi sanatlar kısa
açıklamaları ile ve yeterli düzeyde örnek şiirlerle verilmiştir. Sonuç kısmında
şairin Arap şiirine yaptığı katkılara kısaca değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Belagat, Edebi Sanat, Cinas

Kaynakça

• Abdulkâhir el-Cürcânî, Ebû Bekr b. Abdirrahmân, Delâilu’l-İʻcâz, thk. Mahmûd Muhammed Şâkir, 3. b., Matbaʻatu’l-Medeni, Kahire, 1992.Abdulkâhir el-Cürcânî, Ebû Bekr b. Abdirrahmân, Esrâru’l-Belâġâ, thk. Mahmud Muhammed Şâkir, Dâru’l-Medenî, Cidde, 1991.Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî (v. 241/855), Müsned, Müessetü Kurtuba, Kahire, ts.Akkach, Samer, Abd al-Ghani al-Nabulusi Islam and the Enlightenment, Oneworld Publications, England, 2007.ʻAḳḳâd, Abbas Mahmud, el-Luġatu’ş-Şaʻire, Dâru Naḥḍati Mıṣr, Kahire, 1995.Akdemir, Hikmet, Belağat Terimleri Ansiklopedisi, Nil Yayınları, İzmir, 1999.Alaaddin, Bekri, Bir Çağın Öncüsü Abdulganî Nablusî Hayatı ve Fikirleri, Çev. Veysel UYSAL, İnsan Yayınları, İstanbul, 1995.el-ʻAskerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillah, Kitâbu’ṣ-Ṣınâʻateyn, thk. Ali Muhammed el-Becâvî - Muhammed Ebu’l-Faḍl İbrahim, el-Mektebetu’l-Unṣûriyye, Beyrut, 1998.ʻAtîk, Abdulazîz, ʻİlmu’l-Bedî‘,Dâru’n-Naḥdati’l-ʻArabiyye, Beyrut, 1985.ʻAtîk, Abdulazîz, ʻİlmu’l-Beyân, Dâru’n-Naḥdati’l-ʻArabiyye, Beyrut, 1985.Bağdadî, İsmail Paşa,, Esmâi’l-Muellifîn ve Âsaru’l-Muṣannifîn, Dâru İḥyai’t-Turasi’l-ʻArabî, Beyrut, 1901.Bolelli, Nusrettin, Belâğat, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul, 1993.Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu’fî (v. 256/870), el-Camiuʻs-Sahîh Müsnedu’l-Muhtasar min Umûri Rasulillah (sav) ve Eyyâmihi, Beytu’l-Efkâr, Riyad, 1998.Bulut, Ali, Belâgat, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2. b., İstanbul, 2014.Durmuş, İsmail, “Meânî”, DİA, XXVIII, Ankara, 2003.Ekinci, İsmail, Abdulganî b. İsmail en-Nablusî ve Divânu’l-Hakâik ve Mecmûʻu’r-Rekâik İsimli Eseri, Basılmamış Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2019Fidan, İbrahim, Arap Şairlerinden İbnu’n-Nâkib ve Şiiri, Gece Kitaplığı Yayınları, Ankara, 2016.el-Fîrûzâbâdî, Ebû Ṭâhir Mecduddin Muhammed b. Yakup, el-Ḳâmûsu’l-Muḥîṭ, thk. Muhammed Nâim el-Araksûsî, Muessesetu’r-Risâle, Beyrut, 1426/2005.el-Fukeyki, Abdulhâdi, el-İḳtibâs mine’l-Kur’ani’l-Kerim, Dâru’n-Nemir, Dımaşḳ, tsz.el-Ġazzî, Kemaleddin, el-Virdu’l-Unsiyye ve’l-Vâridu’l-Ḳudsiyye fî Tercemeti’l-‘Arifi ‘Abdu’l-Ġanî en-Nablusî, thk. Samir Akkaş, Dâru Brill, Londra, 2012.el-Hafâcî, Abdullah b. Muhammed b. Said b. Sinan, Sırru’l-Feṣâḥâ, Kitâb Nâşirun, Beyrut, 2010.el-Hâşimî, Seyyid Ahmed b. İbrahim, Cevâhiru’l-Belaġa fi’l-Meʻânî ve’l-Beyân ve’l-Bediʻ, thk. Hasan Ḥamed, Dâru’l-Cîl, Beyrut, tsz.el-Huseyn er-Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer b., Nihâyetu’l-Îcâz fî Rivâyet’il-İʻcâz, thk. Nasrullah Hacımüftüoğlu, Dâru Ṣâdır, Beyrut, 2004.İbnu’l-Esîr, Ḍiyauddîn Naṣrullah b. Muhammed, Meselu’s-Sâir fî Edebi’l-Kâtib ve’ş-Şaʻir, Dâru Naḥḍati Mıṣr, Kahire, 1970.İbn Ḥıcce el-Ḥamevî, Ḥizânetu’l-Edeb ve Ġâyetu’l-Ereb, şerh: ʻİṣam Şaḳyû, Dâru Mektebeti’l-Hilâl, Beyrut, 2004.İbn Manzûr, Cemâluddîn Muhammed b. Mukerrem, Lisânu’l-ʻArab, 3. b., Dâru İhyai’t-Turasi’l-ʻArabi, Beyrut, 1999.el-Ḳalḳaşendî, Ahmed b. Ali, Ṣubḥu’l-ʻAşâ fî Ṣınaʻati’l-İnşâ, el-Muessesetu’l-Mıṣriyye, Kahire, 1960.el-Ḳayravânî, Ebû Ali el-Hasen İbn Râşîk, Kitâbu’l-ʻUmde fî Naḳdi’ş-Şiʻr ve Tamḥîsihî, 3. b., Dâru Ṣâdır, Beyrut, 2012.el-Kazvîni, Celaleddin Muhammed b. Abdurrahman el-Hâtib, Telhis fi ‘Ulûmi’l Belaġa, 2. b., Daru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, Beyrut, 2009.el-Kazvîni, Telhîsu’l-Miftâḥ fi’l-Meânî ve’l-Beyân ve’l-Bediʻ, el-Mektebetu’l-ʻAṣriyye, Beyrut, 2008.el-Kazvîni, el-Îḍah fî ʻUlûmi’l-Belâġa, thk. Muhammed Abdulmunʻim Hafâcî, 3. b., Daru’l-Cîl, Beyrut, ts.Keḥḥâle, Ömer Rıza, Muʻcemu’l-Muellifîn, Dâru İḥyai’t-Turasi’l-ʻArabî, Beyrut, 1957.Maṭlûb, Ahmed, Muʻcemu’l-Muṣtaliḥâti’l-Belâġiyye ve Taṭavvuruhâ, Mektebetu Lubnân Nâşirûn, Beyrut, 2007.el-Merâġî, Ahmed Mustafa, ʻUlûmu’l-Belâġa, Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, 4. b., Beyrut, 2007.el-Muḥibbî, Muhammed Emin b. Faḍlillah el-Ḥamevî ed-Dımaşḳî, Hulâsatu’l-Eser fî ‘Ayâni’l-Ḳarni’l-Ḥâdiye ‘Aşar, thk. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmail, Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, Beyrut, 2006.el-Murâdî, Muhammed Halil, Silku’d-Durer fî Aʻyani’l-Ḳarni’s-Sâniye ʻAşer, Dâru Ṣâdir, Beyrut, 2001.en-Nablusî, Abdulganî b. İsmail, Divânu’l-Ḥaḳâiḳ ve Mecmûʻu’r-Reḳâiḳ, thk. Muhammed Abdulhâlık ez-Zenâti, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, 2001.en-Nebhâni, Yusuf b. İsmail b. Yusuf, Câmiʻu Kerâmâti’l-Evliyâ, Merkezi Ehli Sünneti Berekâti Rıḍâ, Hindistan, 2001.Özel, Ahmet, “Nablusî, Abdulganî b. İsmail”, DİA, XXXII, İstanbul, 2006.Sâmi, Şemseddin, Ḳâmusu’l-Âʻlâm, Mıhran Matbaası, İstanbul, 1889.es-Sekkâki, Ebu Yâkub Yusuf b. Muhammed b. Ali, Miftaḥu’l-ʻUlûm, tahk., Abdulhumeyd Hundavi, 2. b., Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, Beyrut, 2011.Şuayb, İbn Abdillah Ahmed, Buḥusu’n Menheciyye fî ʻUlûmi’l-Belâġati’l-ʻArabiyye, Dâru İbn Ḥazm, Beyrut, 2008.ez-Zebîdî, Murtaḍâ, Tâcu’l-ʻArûs min Cevâhiri’l-Ḳâmûs, 2. b., Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, 2012.