Petrol Fiyatlarının Doğal Gaz Fiyatları Üzerine Etkisi ve Türkiye’ye Yönelik Öneriler

Yıl 2020, , 54 - 91, 30.04.2020

Ali Cüneyt Çetin , Azada Yağız

https://doi.org/10.38057/bifd.693506

Öz

Petrol ve doğal gaz Türkiye’nin ithalatında yaklaşık %18’lik bir orana sahiptir. Bu nedenle petrol ve doğal gaz fiyatları Türkiye ekonomisi için büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada petrol fiyatlarının doğal gaz fiyatları üzerine olan etkisi incelenmiştir. Bu amaçla 1 Ocak 2000 – 31 Aralık 2019 döneminde anlık piyasada oluşan Henry Hub doğal gaz fiyatları ile West Texas Intermediate petrol fiyatları arasındaki ilişki ele alınmıştır. Bu bağlamda petrol fiyatları ile doğal gaz fiyatları verilerinin tanımlayıcı istatistikleri hesaplanmış, birim kök analizi, Johansen eşbütünleşme testi ve Granger nedensellik analizi yapılarak petrol fiyatlarının doğal gaz fiyatları üzerindeki etkisi grafikler yardımıyla açıklanmıştır. İncelenen dönemde ABD’de oluşan doğal gaz fiyatlarının siyasi, politik, teknolojik, güvenlik ve çevresel bir takım unsurlardan da etkilendiği düşünülmektedir. Henry Hub’da dolar/MMBtu cinsinden oluşan doğal gaz fiyatının, dolar/varil cinsinden oluşan WTI petrol fiyatının 10’da biri olması gerektiği ile ifade edilen 10/1 kuralı bu çalışmada test edilerek, 2009 yılına kadar ortalama 8/1 civarında iken 2009’lu yılların başından itibaren ortalama 20/1 düzeyinde gerçekleştiği belirlenmiştir. Enerji içerikleri bazında West Texas Intermediate petrol fiyatı ile doğal gaz fiyatı arasındaki fiyat çarpanı olarak ifade edilen 6/1 kuralı bu çalışmada aylık ortalama fiyatlar eş enerji bazında incelenmiş ve Nisan 2012 tarihinde bu çarpanın 9,14 kat olarak rekor seviyeye ulaştığı belirlenmiştir. Çalışmada son olarak, Türkiye’nin doğal gaz piyasası incelenmiş ve global gelişmeler ışığında Türkiye için önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Petrol Fiyatları, Doğal Gaz Fiyatları, 10/1 ve 6/1 Kuralı, Türkiye Doğal Gaz Piyasası

The Effect of Oil Prices on Natural Gas Prices and Suggestions to Turkey

Öz

Oil and natural gas have a ratio of about 18% of the import amount in Turkey. Therefore, prices of oil and natural gas have vital importance for the economy of the country. The effect of oil prices on natural gas prices is examined in this study. To reach the aim of this study unit root tests and vector auto regressive analysis was performed to perform Johansen cointegration test, Granger causality test and vector error correction model. For this purpose, the relation between Henry Hub natural gas prices and the West Texas Intermediate oil prices is discussed and explained with the graphs of 1 January 2000-31 December 2019 time interval. In the examined period, one can observe that natural gas prices in USA are influenced by some political, technologic, environmental, and security issues. According to the 10/1 rule, the price of natural gas in dollar / MMBtu in Henry Hub is one in 10 of the WTI oil price in dollar / barrel. In this study, it was determined that the ratio of oil prices to natural gas prices was around 8/1 until 2009, whereas it was around 20/1 since the beginning of 2009. According to the 6/1 rule, WTI (West Texas Intermediate) is the price multiplier between the oil price and the price of natural gas based on energy contents. When equal energy base monthly average prices are investigated, the ratio of oil prices to natural gas prices reached the record level, which was 9.14, in April, 2012. Finally, Turkey’s natural gas market is examined and suggestions are made for Turkey in the light of global improvements in the present study.

Anahtar Kelimeler

Oil Prices, Natural Gas Prices, 10-to-1 rule, 6-to-1 rule, Turkey Natural Gas Market

Kaynakça

• Akgül, S. ve Burucu, H. (2013). Petrol ve Doğal Gaz Fiyatları Arasındaki İlişki. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(1), 454–468.
• Aras, H. ve Aras, N. (2005). Eskişehir’de Konutsal Doğal Gaz Talebine Ekonomik Göstergelerin ve Dış Ortam Sıcaklığının Etkileri. Mühendis ve Makine, 46(540).
• Aydın, E. (2019). Türkiye'de Doğal Gaz Fiyatlarını Etkileyen Faktörler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi, Alanya.
• BP Energy Outlook (2019), Key figures: Evolving Transition Scenario, Erişim 17 Şubat 2020, https://www.bp.com/content/dam/bp/business-sites/en/global/corporate/pdfs/energy-economics/energy-outlook/bp-energy-outlook-2019.pdf
• Brown, S.P.A. (2005). Natural Gas Pricing: Do Oil Prices Still Matter?. Southwest Economy, July/August, 9-11.
• Brown, S. P. ve Yücel, M. K. (2008). What Drives Natural Gas Prices?. The Energy Journal, 29(2), 45–60.
• Cedigaz (2015). Medium and Long Term Natural Gas Outlook, Erişim 15 Ekim 2015, http://www.cedigaz.org/documents/2015/CEDIGAZProspects2015.pdf
• Conforto, G. (2010). What drives natural gas prices in the British market? A comparative study of the most common rules of thumbs of the American market applied to the British one, Erişim 20 Ocak 2020, https://www.academia.edu/2625029/What_drives_natural_gas_prices_in_the_British_market_A_comparative_study_of_the_most_common_rules_of_thumbs_of_the_American_market_applied_to_the_British_one
• EIA (Energy Information Administration). (23 Ocak 2020). Henry Hub Natural Gas Spot Price. Erişim 29 Ocak 2020, https://www.eia.gov/international/data/world
• Eraydın, K. (2015). Petrol Fiyatlarındaki Düşüşün Nedenleri ve Etkileri. Türkiye İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü, Erişim 15 Aralık 2019, https://ekonomi.isbank.com.tr/ContentManagement/Documents/ar_01_2015.pdf
• Erdos, P. (2012). Have oil and gas prices got separated?. Energy Policy, 49(C), 707-718.
• ETD (Enerji Ticaret Derneği), (2013). Türkiye Doğal Gaz Ticareti Üssünün/Borsasının Geliştirilmesi. Doğal Gaz İthalatçıları ve İhracatçıları Derneği, Erişim 05 Temmuz 2013, http://www.etd.org.tr/media/files/Turkiye_DoYalgaz_Ticareti_BorsasYnYn _GeliYtirilmesi.pdf.
• Eyüboğlu, K. ve Eyüboğlu, S. (2016). Doğal Gaz ve Petrol Fiyatları ile BIST Sanayi Sektörü Endeksleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Journal of Yasar University, 11(42), 150–162.
• Ghouri, S. S. (2006). Forecasting Natural Gas Prices Using Cointegration Technique. OPEC Review, 30(4), 249–269.
• Göral, F. (2015). Doğal Gaz Fiyatlarını Etkileyen Faktörler: Panel Veri Analizi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Hartley, P. R., Medlock, K. B. ve Rosthal, J. (2007). The Relationship Between Crude Oil and Natural Gas Prices. Natural Gas in North America: Markets and Security, May, 1–37.
• Hartley, P. R., Medlock, K. B. ve Rosthal, J. (2008). The relationship of natural gas to oil prices. The Energy Journal, 29(3), 47–65.
• Holland, B. ve Ashley, P. S. (2012). Natural gas price reviews: Past, Present and Future. Journal of Energy & Natural Resources Law, 30(1), 29–44.
• Ivan, V. (2015). Key Determinant of Shale Gas Impact on Energy Prices. Romanian Statistical Review, 63(5), 84–99.
• Kliesen, K. L. (2006). Rising Natural Gas Prices and Real Economic Activity. Federal Reserve Bank of St. Louis Review, 511–526.
• Konoplyanik, A. A. (2010). Pricing Gas: Evolution not Revolution. Energy Economist, (349), 6-8.
• Liu, H., Li, J. (2018). The US Shale Gas Revolution and Its Externality on Crude Oil Prices: A Counterfactual Analysis. Sustainability, 10(3), 1-17.
• Özbuğday, F. C. (2015). Doğal Gaz ve Petrol Fiyatları: Karmaşık Bir İlişki (mi?). Enerji Panorama, 2(20), 68–69.
• Panagiotidis, T. ve Rutledge, E. (2007). Oil and Gas Market in the UK: Evidence from a cointegrating approach. Energy Economics, 29(2), 329-347.
• Şanlı, B., Karbuz S. ve EKİZ, N. (2011). Doğal Gaz Fiyatlarının Geleceği ve Türkiye’ye Etkisi. Erişim 16 Şubat 2020, http://www.barissanli.com/calismalar/2011/temmuz2011-dogalgaz-fiyatlari-v2-final-bsanliskarbuznekiz.pdf
• Torun, P. (2017). Türkiye Doğal Gaz Piyasalarında Fiyat Belirleme Sürecini Etkileyen Faktörler. Sakarya İktisat Dergisi, 6(2), 41–51.
• Villar, J.A. ve JOUTZ, F.L. (2006). The Relationship Between Crude Oil And Natural Gas Prices, Energy Information Administration – Office of Oil and Gas. Erişim 16 Aralık 2019, http://aceer.uprm.edu/aceer/pdfs/CrudeOil_NaturalGas.pdf
• Yardımcı, O. (2010). Petrol Fiyatlarının Doğal Gaz Fiyatları Üzerindeki Etkisi ve Türkiye İçin Öneriler. Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi, EPDK, Ankara.
• Yardımcı, O. ve Ediger, V. Ş. (2010). Petrol Fiyatlarının Doğal Gaz Fiyatları Üzerindeki Etkisi: Türkiye İçin Fırsatlar ve Tehditler. 16. Uluslararası Enerji ve Çevre Fuarı ve Konferansı (ICCI) Bildiriler Kitabı, 221–225.
• Yücel, M. K. ve Guo, S. (1994). Fuel Taxes and Cointegration of Energy Prices, Contemporary Economic Policy, 12(3), 33–41.
• Alper, D. & Anbar, A. (2007). Küresel Isınmanın Dünya Ekonomisine ve Türkiye Ekonomisine Etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(4), 17-54.
• British Petroleum Statistical Review of World Energy (2019). Erişim 21 Mart 2020, http://www.bp.com/statisticalreview
• Dülger, F. & Cin, M. F. (2002). Türkiye’de Döviz Kuru Dinamiklerinin Belirlenmesinde Parasalcı Yaklaşım ve Eşbütünleşme Yöntemiyle Sınama. ODTÜ Gelişme Dergisi, 29(1-2), 47- 68. Erişim 18 Nisan 2020, http://www2.feas.metu.edu.tr/metusd/ojs/index.php/metusd/article/view/3/3
• Dünya Gazetesi. (2014, 02 Ekim). İşte en çok doğalgaz tüketen ülkeler. Erişim 15 Mart 2020, https://www.dunya.com/foto-galeri/ekonomi/iste-en-cok-dogalgaz-tuketen-ulkeler-galeri- 43374?page=21
• İsmiç, B. (2015). Gelişmekte Olan Ülkelerde Elektrik Tüketimi, Ekonomik Büyüme ve Nüfus İlişkisi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 259- 274.
• Kalaycı, Ş. (Ed.) (2006). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Konak A. (2019). Türkiye’nin Doğal Gaz Bağımlılığı ve Alternatif Enerji Kaynakları Üretiminin Gerekliliği. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 4(7), 196-209.
• Ticaret Bakanlığı (2020). İthalatın Sektörel Dağılımı. Dış Ticaret ve Başlıca Ekonomik Göstergeler Bülteni (2018 Yıllık), Erişim 01 Nisan 2020, https://ticaret.gov.tr/istatistikler/disticaret-istatistikleri
• Yavuz, N. Ç. (2004). Durağanlığın Belirlenmesinde KPSS ve ADF Testleri: İMKB Ulusal-100 Endeksi ile Bir Uygulama. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. 54(1), 239-247. Erişim 18 Nisan 2020, https://dergipark.org.tr/download/article-file/8019