Türkiye Yerel Yönetim Sisteminde Geri Çağırma Hakkının Uygulanabilirliği Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2023, , 199 - 217, 30.12.2023

Sezgin Sezgin

https://doi.org/10.33399/biibfad.1320045

Öz

Doğrudan demokrasinin artan nüfus nedeniyle uygulanmasının zorlaşması, halka ait olan egemenliğin belirlenen süre içerisinde seçilen temsilciler aracılığıyla kullanıldığı temsili demokrasiyi ortaya çıkarmıştır. Seçmenler, genel veya yerel seçimler aracılığıyla kendileri adına yönetim görevini çeşitli kişi ya da meclislere devretmektedir. Ancak seçilmişlerin görev süreleri boyunca ‘seçmenler tarafından’ denetlenebilmesi, bir sonraki seçimin beklenmesinin dışında pek de mümkün değildir. Seçilmişler ile seçmenler arasındaki ilişkiyi seçimden sonraki süreçte dikkate almak, seçilmişlerin seçmenler karşısındaki sorumluluğunu hatırlatarak bu bilinci canlı tutmak, seçilmişlerin yönetiminden memnun olmayan ya da seçim sürecinde verdikleri vaatleri gerçekleştir(e)meyen seçilmişlere karşı memnuniyetsizliğini göstermek isteyen seçmenler için çok sayıda ülkede geri çağırma (recall) olarak isimlendirilen bir uygulama geliştirilmiştir. Geri çağırma basit haliyle; seçmenlerin göreve getirmiş oldukları seçilmişleri, görev sürelerinin dolmasını beklemeden görevden alınmalarını sağlayan bir araç olarak tanımlanmaktadır.Geri çağırma hakkı, Türkiye’de çeşitli dönemlerde tartışılmış olsa da mevcut Anayasa ve kanunlarda yer almamasından ötürü uygulanabilir değildir. Bu çalışmanın amacı; geri çağırma hakkının Türkiye’de yerel yönetimlerden başlanmak üzere uygulanabilirliğini tartışmak, Türkiye’nin sahip olduğu yerel yönetim sistemi üzerinden gerçekleşmesi muhtemel olumlu ve olumsuz sonuçlar üzerinden bir analizde bulunmaktır. Çalışma nitel yöntemle hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Geri çağırma, yerel yönetimler, denetim, katılım, hesap verebilirlik

An Evaluation on the Applicability of the Recall Mechanism in the Local Government System of Turkey

Öz

The challenge of implementing direct democracy, driven by the increasing population, has resulted in representative democracy. In this system, the people's sovereignty is exercised through elected representatives within defined terms. Voters delegate the task of governing on their behalf to various persons or assemblies through general or local elections. However, it is hardly possible for the elected ones to be supervised by the ‘voters’ during their term of office, except in anticipation of the next election. An application called the right to recall (recall) has been developed in many countries of the world for voters who want to keep this consciousness alive by taking into account the relationship between the elected and the voters in the post-election process and reminding them of the responsibilities of the elected to the voters. In its basic form, the recall is a tool that enables voters to remove elected officials from office without waiting for their term of office to expire. Although the recall mechanism has been discussed in various periods in Turkey, it is not applicable due to the fact that it is not included in the current Constitution and laws. The aim of this study is to discuss the applicability of the recall mechanism in Turkey, starting with local governments, and to make an analysis on the positive and negative consequences that are likely

Anahtar Kelimeler

Recall, local governments, audit, participation, accountability

Kaynakça

• Akçagündüz, E. (2021). Türkiye'de yerel yönetimlerin denetiminde farklı iki yöntem önerisi: geri çağırma hakkı ve yerel yönetim ombudsmanı. Akarçay, P. (Ed.) Yerel Yönetimlerde Güncel Yaklaşımlar “Teoriden Pratiğe” içinde (495-523), Bursa: Ekin Yayınları.
• Andreu, C.M.J., M. Jametti & Karakamisheva-Jovanovska T. (2019). Report on the recall of mayors and local elected representatives. Östrasbourg: European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission), Opinionno, 910/ 2017cdl-Ad.
• Altunışık, S. (2021). Türkiye’de temsilcileri geri çağırmanın belediyeler düzeyinde uygulanabilirliği: Çanakkale ili örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Apnews (2022). Voters in Frankfurt remove city’s mayor amid corruption case. Erişim adresi https://apnews.com/article/soccer-sports-germany 86041ebb56404514257b3e43d07cb736, (Erişim Tarihi: 11.06.2023).
• Archiwum (2013). Warsaw mayor survives recall vote after too low turnout. Erişim adresi http://archiwum.thenews.pl/1/9/Artykul/149987,Warsaw-mayor-survives-recall-vote-after-too-low-turnout , (Erişim Tarihi: 12.06.2023).
• Aslan, M. A. (2018). Geri çağırma mekanizması ve Türkiye’de yerel yönetimler üzerinde uygulanabilirliği: Niğde örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Ömer Halis Demir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aslan, M. A. (2020). Yerel yönetimlerde bir doğrudan demokrasi ve denetim aracı: geri çağırma mekanizması. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 172-188.
• Beramendi, V. vd. (2008). Direct democracy: The international IDEA Handbook. Stockholm: International Institute for Democracy and Electoral Assistance (IDEA).
• Bird, F.L. & Frances, M.R. (1930). The recall of public officers: A study of the operation of the recall in california. New York: The MacMillan Company.
• Bowler, S. (2004). Recall and representation Arnold Schwarzenegger meets Edmund Burke. Journual of Representative Democracy, 40(3), 200-212.
• Breitbart. (2022). Recall petition: 95 per cent vote to fire corrupt socialist Frankfurt Mayor. Erişim adresi https://www.breitbart.com/europe/2022/11/07/recall-petition-95-per-cent-vote-to-fire-corrupt-socialist-frankfurt-mayor/?utm_source=headtopics&utm_medium=news&utm_campaign=2022-11-07, (Erişim Tarihi: 11.06.2023).
• Camacho, A.L. (2018). Testing selectorate theory: Local government recall elections and political survival strategies in Peru. Chicago: NORC Working Paper Series, NORC at the University of Chicago.
• Cronin, T. E. (1989). Direct democracy: The politics of initiative, referendum, and recall. Massachusetts: Harvard University Press.
• Çelik, A. (2005). Halk oylamasıyla belediye başkanları görevden alınabilmeli mi?. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(1), 447-461.
• Demir, O. (2008). Yerel siyasette katılımcılık ve kalkınma: Türkiye’de yerel gündem 21 örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erdoğan, O. (2020). Geri çağırma mekanizması: Uluslararası örneklerden Türkiye’ye çıkarımlar. Sosyoekonomi, 28(45), 353-371.
• Erdoğan, O. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde yerel yönetimler. Ankara: Sage Yayınları.
• Erol, G. (2017). Amerika Birleşik Devletleri’nde geri çağırma hakkı. İstanbul: On İki Levha Yayınları.
• Erol, G. (2019). Avrupa ülkelerinde geri çağırma hakkı. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 43-102.
• Feiock R. C. & Seung-Bum Y. (2005). Factors affecting constitutional choice: The case of the recall in municipal charters. State and Local Government Review, 37(1), 40-48.
• Jones, F. (1912). The recall (Excluding Judges): A dabate. Chicago: University of California Libraries. Jovanovska, K.T. (2019). Why fear of recall for elected officials?. Erişim adresi http://pf.ukim.edu.mk/wp-content/uploads/2019/07/2.-Tanja-Karakamisheva-Jovanovska.pdf, Erişim Tarihi: 05.05.2023.
• Kaufmann, B., Rolf B. & Nadja, B. (2010). The guidebook to direct democracy in Switzerland and beyond. Switzerland: The Initiative & Referendum Institute Europe.
• Köy Kanunu Taslağı. (2009). Erişim adresi http://www.yayed.org/id143-incelemeler/koylere-ne-oluyor-taslak-burada.php , (Erişim Tarihi: 14.05.2023).
• Lijphart, A. (1996). Çağdaş demokrasiler: Yirmi bir ülkede çoğunlukçu ve oydaşmacı yönetim örüntüleri. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Merivaki, T. (2016). Initiative, recall, and referendum. Schechter Stephen L. (Ed.) American Governance (in 71-76), First ed. Farmington Hills MI: Macmillan Reference USA.
• Qvortrup, M. (2005). Direct democracy: A comprative study of the theory and practice of government by the people. Manchester ve New York: Manchester University Press.
• Onuncu Kalkınma Planı Yerel Yönetimler İhtisas Raporu. (2014). Yerel Yönetimler, Ankara: Kalkınma Bakanlığı.
• Pack, T. (2008). High crimes and misdemeanors: Removing public officials from office in Utah and the case for recall. Utah Law Review, 2, 665-696.
• Persily, N. A. (1997). The peculiar geography of direct democracy: Why the initiative, referendum, and recall developed in the American West. Michigan Law and Policy Review, 2, 11–41.
• Piasecki A. K. (2011). Twenty years of polish direct democracy at the local level. Schiller T. (ed.), Local Direct Democracy in Europe (in 126-137), Wiesbaden: VS Verlag.
• Pitkin, H. F. (2014). Temsil kavramı. 1. Basım, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Kültür Yayınları.
• Twomey, A. (2011). The recall of members of parliament and citizen's initiated elections. UNSW Law Journal, 34(1), 41-69.
• Welp, Y. (2015). Recall referendums in Peruvian municipalities: A political weapon for bad losers or an instrument of accountability?. Democartizion, 1162-1179.
• Wollmann, H. (2002). Recent democractic and administrative reforms in Germany’s local government: Persistence and change. J. Caulfield & H.O. Larsen (eds.), Local Government at the Millennium (in 63-89), Leske+Budrich, Opladen.
• Wollmann, H. (2014). The directly-elected mayor in the German Länder—Introduction, Implementation an Impact. Public Money & Management, 331-337.
• Zimmerman, J.F. (1962), State and local government. New York: Barnes-Noble, Inc.
• 2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun.
• 5393 sayılı Belediye Kanunu.