Sağlık Harcamalarının Belirleyicilerine Yönelik Bir Araştırma; AB ve Türkiye Örneği

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 107 - 139, 31.08.2020

Hacı Hayrettin Tıraş , Sena Türkmen

https://doi.org/10.33399/biibfad.742255

Cited By: 9

Öz

Sağlık harcamaları; insan sağlığının korunması, geliştirilmesi, devamlılığının sağlanması ve var olan hastalıkların tedavisi için yapılan tüm harcamaları kapsamaktadır. Sağlık harcamaları toplumun sağlık düzeyini yükseltirken beşeri sermayeye yaptığı katkılarla da kalkınmayı hızlandırmaktadır. Bu çalışmada 19 Avrupa Birliği ülkesi ve Türkiye’de sağlık harcamalarına etki eden faktörler 1995-2018 dönemi verileri kullanılarak incelenmiştir. Çalışmada, kişi başı sağlık harcaması, kişi başı GSYİH, 65 yaş ve üstü nüfus, doğumda beklenen yaşam süresi ve kişi başına karbondioksit emisyonu değişkenler olarak kullanılmıştır. Analizler için Westerlund (2006) panel eş bütünleşme testinden yararlanılmıştır. Buna göre, 19 Avrupa Birliği ülkesi ve Türkiye’de kişi başı gelirin sağlık harcamaları üzerindeki etkisinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu; ancak 65 yaş ve üstü nüfus, karbondioksit emisyonu ve doğuşta yaşam beklentisi değişkenlerinin eş bütünleşme katsayılarının istatistiksel olarak anlamsız olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen bulgular, söz konusu 20 ülkede kişi başı gelirde %1’lik bir artışın kişi başı sağlık harcamalarını yaklaşık %0.11 arttırdığını göstermektedir. Ayrıca, 20 ülkede sağlık harcamalarını belirlemede kullanılan her bir değişkenin etkisinin ülkeden ülkeye farklılık gösterdiği tahmin edilirken, sağlık harcamaları ile değişkenler arasında uzun dönemli bir ilişki olduğu bulgusu elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık, Sağlık Harcamaları, AB ülkeleri, Beşeri Sermaye, Eşbütünleşme Testleri

A Researchon The Determinants of Health Expenditures; Example of EU And Turkey

Öz

Health expenditures; It covers all expenditures for the protection, improvement, continuity and treatment of existing diseases. While health expenditure increases the health level of the society, it also speeds up the development with its contributions to human capital. In this study, the factors affecting health expenditures in 19 European Union countries and Turkey were examined using data from 1995-2018 period. In the study, health expenditure per capita, GDP per capita, population aged 65 and older, life expectancy at birth and carbon dioxide emission per capita were used as variables for the analyzes, Westerlund (2006) panel cointegration test was used. Accordingly, the impact of per capita income on health expenditures in 19 European Union countries and Turkey is statistically significant; however, co-integration coefficients of the population 65 years and older, carbon dioxide emission and life expectancy at birth were found to be statistically insignificant. The findings show that a 1% increase in per capita income in these 20 countries increases health expenditures per capita by about 0,11%. In addition, while the impact of each variable used in determining health expenditures in 20 countries varies from country to country, it was found that there is a long-term relationship between health expenditures and variables.

Anahtar Kelimeler

Health, Health Expenditures, EU Countries, Human Capital, Cointegration Tests

Kaynakça

• Abdullah, H., Azam, M. Ve Zakariya, S. K. (2016). Theimpact of environmental quality on public health expenditure in Malaysia. Asia Pacific Journal of Advanced Business and Social Studies, 2(2), 365-379.
• Ağır, H. ve Tıraş, H. H. (2018). Sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: panel nedensellik analizi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17(4), 1558-1573.
• Akdur, R. (2020). Sağlık harcamaları, piyasacı sağlık politikası uygulayan ülkelerde sağlık harcamaları neden daha yüksektir?.https://docplayer.biz.tr/375679-Saglik-harcamalari-giris-piyasaci-saglik-politikasi-uygulayan-ulkelerde-saglik-harcamalari-neden-daha-yuksektir-prof-dr.html A.pdf (Erişim Tarihi: 12. 04. 2020)
• Antonio, J. ve Zamora, C. (2000). Investment in health and economic growth: a perspective from Latin America and the Caribbean. XXXV Meetıng Of The Advısory Commıttee On Health Research, Havana, Cuba, 17-19 July, Division of Healthand Human Development, Washington, DC.
• Baltagi, B. (2008). Econometric Analysis of Panel Data. John Wiley & Sons. 4. Edition (June 9, 2008), pp 366
• BÇM (Bölgesel Çevre Merkezi). (2015). A’ dan Z’ye İklim Değişikliği Başucu Rehberi, Bölgesel Çevre Merkezi, REC Türkiye.
• Bloom, D. E. ve Cannıng, D. (2000). The health and wealth of nations. Policy Forum: Public Health, 287(5456), 1207-1209
• Boz, C. ve Sur, H. (2015). Avrupa Birliği üyesi ve aday ülkelerin sağlık harcamaları açısından benzerlik ve farklılıklarının analizi. Sosyal Güvenlik Uzmanları Derneği Sosyal Güvence Dergisi, 5(9), 23-46.
• Breusch, T. S. ve Pagan, A. R. (1980). The Lagrange Multiplier Test and its Applications to Model Specification in Econometrics. The Review of Economic Studies, 47(1), 239-253.
• Cafrı, R. (2020).Türkiye’de sağlık harcamalarının sosyo-ekonomik ve çevresel belirleyicilerinin bir analizi. İktisadi ve İdari Bilimlerde Akademik Çalışmalar (Editörler: Zafer Gölen, Yüksel Akay Unvan, Sevilay Özer), I. Basım, Mart 2020, Cetinje, Montenegro, 341-353
• Chaabouni, S. ve Abednnadher, C. (2014). The determinants of health expenditures in Tunisia: an ARDL Boundstesting approach. International Journal of Information Systems in the Service Sector, IGI Global, 6(4), 60-72.
• Dhoro, N. L., Chıdoko, C., Sakuhunı, R. C. ve Gwaındepı, C. (2011). Economic determinants of public health care expenditure in Zimbabwe. International Journal of Economic Research, 2(6),13-25.
• Eberhardt, M. ve Bond, S. (2009). Cross-section dependence in nonstationary panel models: a novelestimator.https://mpra.ub.uni-muenchen.de/17692/.
• Ecevit, E., Çetin, M., ve Yücel, A. G. (2018). Türki Cumhuriyetlerinde sağlık harcamalarının belirleyicileri: bir panel veri analizi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi,10(19), 318-334.
• Eğri, T., (2019). Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde sağlık harcamalarının makro belirleyicileri: dinamik panel veri analizi. ADAM AKADEMİ Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 423-447. DOI: 10.31679/adamakademi.635704
• Eurostat. (2020). Database, https://ec.europa.eu/eurostat/data/ database (Erişim Tarihi: 15. 03. 2020)
• Furuoka, F., Yee, B. L. F., Kok, E., Hoque, M. Z. ve Munir, Q. (2011). What are the determinants of healthcare expenditure? Empirical results from Asian countries. Sunway Academic Journal, 8(12) : 12-25.
• Hansen, P. ve Kıng, A. (1996). The determinants of health care expenditure: a cointegration approach. Journal of Health Economics, 15(1), 127-137.
• Hitiris, T. (1997). Health care expenditure and integration in the countries of the European Union. Applied Economics, 29(1), 1-6. https://doi.org/10.1080/000368497327335
• Jakab, Z. (2011). Presentation: Designing the road to better health and well-being in Europe”, at the 14 th European Health Forum Gastein, 7 October, Bad Hofgastein, Austria
• Jerrett, M., Eyles, J., Dufournaud, C. ve Birch, S. (2003). Environmental influences on health care expenditures: an exploratory an alysis from Ontario. Canada. Journal of Epidemiology and Community Health, 57(5), 334-338. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1732448/pdf/v057p00334.pdf
• Karasoy, A. ve Demirtaş, G. (2018). Sağlık harcamalarının belirleyicileri üzerine bir uygulama: çevre kirliliği ve yönetişimin etkilerinin incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi,7(3), 1917-1939
• Karatzas, G. (2000). On the determinants of the US aggregate health care expenditure. Applied Economics, 32, 1085-1099.
• Khanolkar, V.,Khan, S. A. ve Gamba, M. (2016).An insight on health care expenditure. https://www.usi.edu/media/3654761/Insight-on-Health-Care-1.pdf (Erişim Tarihi: 14. 03. 2020)
• Lıu, C., Hsu, S. ve Huang Y. (2010). The determinants of health expenditures in Taiwan: modeling and forecasting using time series analysis. Journal of Statisticsand Management Systems,13(3), 515-534.
• Matteo, L. D. ve Matteo, R. D. (1998). Evidence on the determinants of Canadian provincial government health expenditures: 1965-1991. Journal of Health Economics, Vol; 17 (2), 211-228. https://doi.org/10.1016/S0167-6296(97)00020-9
• McCoskey, S., ve Kao, C. (1998). A residual-based test of thenull of cointegration in panel data. Econometric Reviews, 17(1), 57-84.
• Murthy, V. N. R. ve Ukpolo, V. (1995). Aggregate health care expenditure in the United States: newresults. Applied Economics Letters, 2(11), 419-421.
• Murthy, V. N. R., ve Okunade, A. A. (2016). Determinants of U.S. health expenditure: Evidence from autoregressive distributed lag (ARDL) approach to cointegration. Economic Modelling, 59, 67-73. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2016.07.001
• Mutlu, A. ve Işık, K. (2012). Sağlık Ekonomisine Giriş, Ekin Basım Yayın Dağıtım, 3. Baskı, Ekim, Bursa.
• Narayan, P. K. ve Narayan, S. (2008). Does environmental quality influence health expenditures? Empirical evidence from a panel of selected OECD countries.”Ecological Economics, 65(2), 367-374. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/ pii/S0921800907003941
• Nazlıoğlu, Ş. (2010). Makro iktisat politikalarının tarım sektörü üzerindeki etkileri: Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler için bir karşılaştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, TC Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Nazlıoğlu, S. ve Karul, C. (2017). Panel LM unitroot test with gradual structural shifts. 1-27 file:///C:/Users/hac%C4%B1hayrettin/Downloads/ipdc2017_fullpaper_30.pdf
• Newhouse, J. (1977). Medical care expenditure: a cross national survey. The Journal of Human Resources, 12(1):115-125.
• Nghıem, S. H. ve Connelly, L. B. (2017). Convergence and determinants of health expenditures in OECD countries. Health Economics Review, 7(1), 29. https://doi.org/10.1186/s13561-017-0164-4
• OECD. (2005). Health at A Glance, OECD Indicators 2005, Organization For Economic Co-Operationand Development, http://www.oecd-ilibrary.org/social-issues-migration-health/health-at-a-glance-2005_9789264012639-en
• OECD. (2020). OECD Data, Airand GHG Emissions, https://data.oecd.org/air/air-and-ghg-emissions.htm (Erişim Tarihi: 02.03.2020)
• Öztürk, S. ve Küsmez, T. (2019). Sağlık harcamalarının belirleyicileri: BRICS-T ülkelerinin Analizi. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(1), 31-47.
• Pesaran, M. H. (2004). General diagnostic tests for cross section dependence in panels. Discussion Paper No: 1240 http://repec.iza.org/dp1240.pdf
• Pesaran, M. H. ve Yamagata, T. (2008). Testing slope homogeneity in large panels. Journal of Econometrics, 142(1), 50-93.
• Pesaran, M. H., Ullah, A. ve Yamagata, T. (2008). A bias-djusted LM test of error cross-section ındependence. The Econometrics Journal, 11(1), 105-127.
• Şahin, D. ve Temelli, F. (2019). OECD ülkelerinde sağlık harcamalarının belirleyicileri: panel veri analizi. AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(16), 946-961.
• Tang, C. F. (2010). The determinants of health expenditure in Malaysia: a time series analysis. Munich Personal RePEc Archive (MPRA), 1-16. https://mpra.ub.uni-muenchen.de/24356/1/The_determinants_of_health_expenditure_in_Malaysia.pdf
• Tang, C. F. (2011). Multivariate Granger Causality and the Dynamic Relationship between Health Care Spending, Income and Relative Price of Health Care in Malaysia. HitotsubashiJournal of Economics, 52, ss. 199-214.
• Westerlund, J. (2006). Testing for Panel Cointegration With Multiple Structural Breaks. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 68(1), 101-132.
• Wooi, Y. K. ve Selvaratnam, D. P. (2018). Empirical analysis of factors influencing the public health expenditure in MalaysiaJournal of EmergingEconomies&IslamicResearch, 6(3), 1-14.
• World Bank (WB). (2020). Databank, World Development Indicators, https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators (Erişim Tarihi: 02.03.2020)
• Yazdi, S. K., ve Khanalızadeh, B. (2017). Airpollution, economic growth and health care expenditure. Economic Research-Ekonomska Istrazivanja, 30(1), 1181-1190. https://doi.org/10.1080/1331677X.2017.1314823