Kredi Temerrüt Takasları Primi ile BIST 100 Endeksi, Döviz Kuru ve Faiz Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 39 - 77, 29.08.2022

Ali Cüneyt Çetin

https://doi.org/10.33399/biibfad.926544

Öz

Bu çalışmada 2010:04-2021:01 dönemi için Türkiye’nin Kredi Temerrüt Takasları (CDS) priminin, BIST100 endeksi, döviz kuru ve faiz oranı ile olan ilişkisi incelenmiştir. Bu amaçla yapılan Granger nedensellik testi sonucunda CDS primleri ile BIST100 endeksi arasında iki yönlü, CDS primlerinden döviz kuruna doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. CDS primleri ile BIST100 endeksi değişkenlerinin birbirlerinin nedeni, CDS priminin ise döviz kurunun nedeni olduğu görülmüştür. Etki-tepki analizi sonucunda, BIST100 endeksi kaynaklı bir şokun CDS primlerini ikinci dönemin ortasında 0.05 azalttığı, üçüncü ve beşinci dönemin ortasında ise artırdığı belirlenmiştir. CDS primlerinde meydana gelen bir şokun BIST100 endeksini beşinci dönemin ortasına kadar 0.10 artırdığı, döviz kurunu ise beşinci dönemin ortasına kadar 0.08 azalttığı tespit edilmiştir. Varyans ayrıştırmasına göre, kısa ve uzun dönemde CDS primlerindeki değişimin yaklaşık %91’inin kendisi tarafından, %6’sının ise BIST100 endeksi tarafından açıklandığı görülmüştür. BIST100 endeksindeki değişimlerin ilk dönem yaklaşık %65’inin kendi şoklarından kaynaklandığı, %34’ünün ise CDS kaynaklı olduğu, uzun dönemde CDS’in etkisinin yaklaşık %39, faizin etkisinin ise %4 oranında kaldığı belirlenmiştir. Kurdaki değişimlerin ilk dönem yaklaşık %68’lik kısmının kendi şokları tarafından, %30’unun CDS, %0.60’ının ise BIST100 endeksi tarafından açıklandığı, son dönemde kurdaki değişimlerin yaklaşık %42’sinin CDS primleri tarafından, %53’ünün ise kendi şokları tarafından belirlendiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kredi temerrüt takasları, BIST100 endeksi, döviz kuru, faiz oranı

The Relationship between Turkey’s Credit Default Swaps with BIST ‎‎100 Index, Exchange Rate and Interest Rate‎

Öz

In this study, relationship between Turkey’s credit default swap (CDS) premium with the BIST100 index, the exchange rate and the interest rate for the period 2010:04-2021:01 is examined. For this purpose, the Granger causality test was conducted and the causality test displays two-way Granger causality between CDS premiums and the BIST100 index, two variables were determined as a Granger Causes of each other. One-way causality from CDS premiums to exchange rate was found. CDS premium was determined as a cause of exchange rate. As a result of the impulse-response functions, it was determined that a shock in return of BIST100 index caused a 0.05 decrease in CDS premiums in the middle of the second period. The shock in return of BIST100 index caused a decrease in CDS premium in the middle of the fourth period and an increase in the middle of the third and the fifth periods. A shock in CDS premiums caused a 0.10 increase BIST100 index until the middle of the fifth period. A shock in the CDS premium caused a 0.08 decrease in the interest rates until the middle of the fifth period. According to the variance decomposition, approximately 91% of the change in CDS in the short and long term was explained by itself and 6% by the BIST100 index. While their own shocks caused approximately 65% of the changes in the BIST100 index in the first period, 34% of them were caused by CDS. In the long term, the effect of CDS remained approximately at 39%, the effect of interest remained at 4%. Approximately 68% of the changes in exchange rates were explained by their own shocks, 30% by the CDS and 0.60% by the BIST100 index. Approximately 42% of the recent exchange rate changes were determined by the CDS and 53% by its own shocks. 

Anahtar Kelimeler

Credit Default Swaps‎, BIST100 index‎, Exchange rate‎, Interest rate

Kaynakça

• Acaravcı, S. K., & Karaömer, Y. (2017). Borsa İstanbul (BİST-100) ve kredi temerrüt takası (CDS) arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mediterranean International Conference on Social Sciences, 1(1), 260-273.
• Açcı, Y., Kayhan, S., & Bayat, T. (2018). The effect of credit default swap premiums on developing markets’ economies: The case of exchange rates. Theoretical and Applied Economics, 4(617), 235-252.
• Akın, T. & Işıklı, E. (2020). The relationship between credit default swap, economic growth and current account deficit: a case of Turkey. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 91-98, DOI: 10.18506/anemon.616029.
• Akkaya, M. (2017). Türk tahvillerinin cds primlerini etkileyen içsel faktörlerin analizi. Maliye ve Finans Yazıları, 1(107), 129-146.
• Aksoylu, E. & Görmüş, Ş. (2018). Gelişmekte olan ülkelerde ülke riski göstergesi olarak kredi temerrüt swapları: asimetrik nedensellik yöntemi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(1), 15-33.
• Aydın, G. K., Hazar, A. & Çütcü, İ. (2016). Kredi temerrüt takası ile menkul kıymet borsaları arasındaki ilişki: gelişmiş ve gelişmekte olan ülke uygulamaları. Türk Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1(2), 1-20.
• Balcilar, M., Hammoudeh, S., & Toparli, E. A. (2018). On the risk spillover across the oil market, stock market, and the oil related CDS sectors: A volatility impulse response approach. Energy Economics, 74, 813-827.
• Balı, S. & Yılmaz, Z. (2012). Kredi temerrüt takası marjları ile İMKB endeksi arasındaki ilişki. 16. Finans Sempozyumu Bildiri Kitapçığı. 83-104.
• Basazinew, S. T., & Vashkevich, A. (2013). Relationship between sovereign credit default swap and stock markets the case of east Asia, (Master Thesis), Umeå School of Business and Economics, Sweden. Başarır, Ç. & Keten, M. (2016). Gelişmekte olan ülkelerin cds primleri ile hisse senetleri ve döviz kurları arasındaki kointegrasyon ilişkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 369-380.
• Baum, C. & Wan, C. (2010). Macroeconomic uncertainty and credit default swap spreads. Applied Financial Economics, 20(15), 1163-1171.
• Bektaş, N. Ç. & Babuşcu, S. (2019). VİX korku endeksi ve cds primlerinin büyüme ve döviz kuruna etkisi, Türkiye örneği. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 97-111.
• Bektur, Ç., & Malcıoğlu, G. (2017). Kredi temerrüt takasları ile BİST 100 Endeksi arasındaki ilişki: Asimetrik nedensellik analizi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 73-83.
• Belke, A., & Gokus, C. (2011). Volatility patterns of CDS, bond and stock markets before and during the financial crisis: Evidence from major financial institutions. Roma Discussion Paper, 11-02.
• Bhar, R., Colwell, D. B. & Wang, P. (2018). Component structure of credit default swap spreads and their determinants. International Journal of Accounting and Financial Reporting, 8(4), 248-286.
• Bolaman A. Ö. (2020). Interaction between CDS premiums and stock markets: Case of Turkey. Ömer Halis Demir Üniversitesi İİBF Dergisi, 13(1), 1-8.
• Bozkurt, İ., (2015). Finansal istikrar ile cds primleri arasındaki ilişkinin bulanık regresyon analizi ile tespiti: Türkiye örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, (13), 64-80.
• Ceylan, I. E., Ceylan, F., Tuzun, O., & Ekinci, R. (2018). The effect of credit default swaps (cds) on BIST100 in Turkey: Ms-Var approach. Ecoforum Journal, 7(1), 1-5.
• Choudhry, M. (2006). The credit default swap basis. New York, Bloomberg Press.
• Coronado, M., Corzo, T., & Lazcano, L. (2011). A case for Europe: The relationship between sovereign CDS and stock indexes. Frontiers in Finance and Economics, 9(2): 32-63.
• Çonkar, M. K., & Vergili, G. (2017). Kredi temerrüt swapları ile döviz kurları arasındaki ilişki: Türkiye için amprik bir analiz. Ömer Halis Demir Üniversitesi İİBF Dergisi, 10(4), 59-66.
• Danacı, M. C., Şit, M., & Şit, A. (2017). Kredi temerrüt swaplarının (cds’lerin) büyüme oranıyla ilişkilendirilmesi: Türkiye örneği. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 67-78.
• Demir, Y., & Dinç, M. (2021). Kredi temerrüt swapları, döviz kuru ile borsa İstanbul arasındaki ilişkinin analizi. Journal of Yasar University, 16(64), 1642-1656.
• Demirkan, B. (2011) Kredi Temerrüt Swaplarının Fiyatlama Yöntemleri ve Fiyatlamayı Etkileyen Finansal ve Makroekonomik Göstergelerin Belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Ekrem, B., Çeviş, İ., Ceylan, R. & Yayla, N. (2018). Makroekonomik göstergelerin cds primini açıklama gücü: kırılgan beşli ülkeleri için bir panel ardl analizi, 4. International Conference on Applied Economics and Finance, 18. ICOAEF, 488- 500.
• Ergenç, S., & Genç, G. E. (2020). Türkiye’de kredi temerrüt takasi primlerindeki değişimin incelenmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(37), 449-461.
• Evci, S. (2020). Kredi temerrüt swapları ile borsa İstanbul arasındaki eşbütünleşme ilişkisinin analizi. Gaziantep Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 100-117.
• Fung, H. G., Sierra, G. E., Yau, J., & Zhang, G. (2008). Are the US stock market and credit default swap market related? Evidence from the cdx indices. The Journal of Alternative Investments, 11(1), 43-61.
• Hancı, G. (2014). Kredi temerrüt takasları ve BIST-100 arasındaki ilişkinin incelenmesi. İstanbul Kültür Üniversitesi 1. Üretim Ekonomi Kongresi, Sözlü Bildiri.
• Hassan, M. K., Ngow, T. S., Yu, J. S., & Hassan, A. (2013). Determinants of credit default swaps spreads in European and Asian markets. Journal of Derivatives & Hedge Funds, 19(4), 295-310.
• Ismailescu, I., ve Kazemi, H. (2010). The reaction of emerging market credit default swap spreads to sovereign credit rating changes, Journal of Banking & Finance, 34(12), 2861- 2873.
• Kahıloğulları, Ahmet (2018). Kredi Temerrüt Swaplarının, Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Portföy Yatırımları İle İlişkisi: Türkiye İçin Zaman Serisi Analizi (Doktora Tezi), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Kar, M., Bayat, T., & Kayhan, S. (2016). Impact of credit default swaps on volatility of the exchange rate in Turkey: The case of Euro. International Journal of Financial Studies, 4(3), 1-18.
• Kasapoğlu, E. B. (2019). Faiz Oranının ve Döviz Kurunun Kredi Temerrüt Swap Primi İle İlişkisi: Türkiye Kapsamında Bir Araştırma (Yüksek Lisans Tezi), Başkent Üniversitesi, Ankara.
• Kaygısız, D. A., & İşcan, H. (2021). Kredi temerrüt takası ve döviz kuru ilişkisi, Türkiye örneği. Sakarya İktisat Dergisi, 10(2), 167-179.
• Keten, M., Başarır, Ç., & Kılıç, Y. (2013). Kredi temerrüt takası ile makroekonomik ve finansal değişkenler arasındaki ilişkinin incelenmesi. 17. Finans Sempozyumu Bildiri Kitapçığı, 377-386.
• Kılcı, E. N. (2019). Dış borçların ülke cds primleri üzerindeki etkisinin incelenmesi, Türkiye örneği. Sayıştay Dergisi, (112), 75-92.
• Koy, A. (2014). Kredi temerrüt swapları ve tahvil primleri üzerine ampirik bir çalışma. International Review of Economics and Management, 2(2): 63-79.
• Kunt A. S., & Taş, O. (2008). Kredi temerrüt swapları ve Türkiye’nin cds priminin tahmin edilmesine yönelik bir uygulama. İTÜ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 78-89.
• Kurt Cihangir, Ç. (2020). Volatility spillover effects from global and national variables to sovereign CDS spreads: Evidence from Turkey. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 11(26), 45-61.
• Mateev, M. (2019). Volatility relation between credit default swap and stock market: New empirical tests. Journal of Economics and Finance, 43(4), 681-712.
• Neziri, H. (2009). Can credit default swaps predict financial crises? Empirical study on emerging markets. Journal of Applied Economic Sciences, 4(1), 125-136.
• Özpınar, Ö., Özman, H. & Doru, O. (2018). Kredi temerrüt takası (cds) ve kur-faiz ilişkisi: Türkiye örneği. Bankacılık ve Sermaye Piyasası Araştırmaları Dergisi, 2(4), 31-45.
• Sarıgül, H., & Şengelen, H. E. (2020). Ülke kredi temerrüt takas primleri ile hisse senedi fiyatları arasındaki ilişki: Borsa İstanbul’da banka hisse senetleri üzerine ampirik bir araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (86), 205-222.
• Sevil, G., & Ünkaracalar, T. (2020). CDS primleri ile portföy yatırımları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi: Türkiye örneği. Maliye ve Finans Yazıları, 113, 285-300.
• Shahzad, S. J. H., Mensi, W., Hammoudeh, S., Balcilar, M., & Shahbaz, M. (2018). Distribution specific dependence and causality between industry-level U.S. credit and stock markets. Journal of International Financial Markets, Institutions & Money, 52, 114-133.
• Sovbetov, Y., & Saka, H. (2018). The interaction between credit default swaps and national stock indices: empirical evidence from Turkey. Journal of Economics and Financial Analysis, 2(1), 129-149.
• Şahin, E. E. & Özkan, O. (2018). Kredi temerrüt takası, döviz kuru ve bist100 endeksi ilişkisi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 1939- 1945.
• Şenol, Z. (2021). Borsa endeksi, döviz kuru, faiz oranları ve CDS primleri arasındaki oynaklık yayılımları: Türkiye örneği. Business and Economics Research Journal, 12(1), 111-126.
• Şit A., Karaca, S. S., & Ekşi, İ. H. (2014). Politik riskler ve kredi temerrüt swapları borsa endeksini etkiliyor mu? Türkiye örneği, Pamukkale Üniversitesi 18. Finans Sempozyumu, Sözlü Bildiri.
• Tanyıldızı, H. (2020). Cds Primleri İle Tahvil Gösterge Faiz Oranları ve Finansal Endeksler İlişkisi: Türkiye Örneği (Yüksek Lisans Tezi), Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Erzincan.
• Taştan, H., & Güngör, A. (2019). Türkiye hisse senedi piyasa volatilitesinin makroekonomik temelleri. Business and Economics Research Journal, 10(4), 823-832.
• Telek, C., & Şit, A. (2016). Türkiye’de takipteki kredilerin ve risk primi arasındaki ilişkinin incelenmesi: 2005-2015 dönemi, Gaziantep Üniversitesi 1. Ulusal Lisansüstü İşletme Öğrencileri Sempozyumu Sözlü Bildiri.
• Topaloğlu, E. E., & Ege, İ. (2020). Kredi temerrüt swapları (cds) ile borsa İstanbul 100 endeksi arasındaki ilişki: kısa ve uzun dönemli zaman serisi analizleri. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(2), 1373-1393.
• Türk, M. (2008). Determing Sovereign Credit Default Swap Spread By Extended Merton Model In Selected Emerging Markets (Doktora Tezi), Işık Üniversitesi, İstanbul.
• Ural, M., & Demireli, E. (2015). Volatility transmission of credit default swap (cds) risk premiums. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (45), 24-33.
• Uysal, B. (2017). Kredi Temerrüt Takası Primini Belirleyen Faktörler: Bir Panel Veri Analizi (Doktor Tezi), Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Yenice, S., & Hazar, A. (2015). A study for the interaction between risk premiums and stock exchange in developing countries. Journal of Economics, Finance and Accounting, 2(2): 135-151.