Toplu Taşımada Kullanılabilen Özel Halk Otobüsü Seçimi: Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi Analitik Hiyerarşi Prosesi Uygulaması

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 127 - 146, 30.12.2022

Adem Babacan

https://doi.org/10.33399/biibfad.1084710

Öz

Günümüzde hizmet sektörünün bir kolu olan toplu taşıma türleri içinde birçok alternatif mevcuttur. Bu alternatiflerden biri ve en yaygın olanı ise özel halk otobüsleridir. Bu yönüyle hizmet verecek otobüslerin, halkın taleplerine cevap vermesi yanında özel halk otobüsü işletmecilerin satın almada tercih etmeleri için bir takım özelliklere sahip olması gerekliliği açıktır. Özel halk otobüsü işletmecileri, otobüs satın alırken birden fazla alternatif arasından belirli kriterler altında seçim yaparlar. Bu kriterler seçicilere göre farklı ağırlıklarda ve boyutlarda değer kazanır. Seçimi etkileyen kriterlerin ağırlıkların bilinmesi otobüs üreticileri için önemlidir. Karar verici için en uygun alternatifi seçmenin bir yolu ise Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemleridir. En yaygın kullanılan ÇKKV tekniklerinden birisi ise Analitik Hiyerarşi Proses (AHP)’dir. Bu çalışmada Sivas ilinde özel halk otobüsü işletmecilerinin otobüs satın alırken göz önünde bulundurdukları kriterler uzman görüşü alınarak belirlendikten sonra yine uzman görüşleri sonucunda kriterlerin öncelik değerlendirilmesi Analitik Hiyerarşi Proses yöntemi ile yapıldı. Problem Excel programı kullanılarak çözüldü. Seçimi etkileyen en önemli özelliklerin, yürür aksam kriterinin alt kriterleri olan fren ve ön süspansiyon (0,25 ve 0,10) olduğu görülmüştür. Sonraki işlemde fiyat/performans değerlendirilmesi ile otobüs işletmecilerinin tercih sıralaması belirlendi.

Anahtar Kelimeler

Çok Kriterli Karar Verme, Analitik Hiyerarşi Süreci, Toplu Taşıma.

Vehicle Preference of Private-Public Bus Operators in the Public Transport Industry: Application with the Analytical Hierarchy Process of Multi-Criteria Decision-Making Methods

Öz

Today, there are many alternatives for public transportation, which is a branch of the service sector. One of these alternatives and the most common is private-public buses. The buses that will serve in this respect must meet the public's demands and have some features for private-public bus operators to prefer them purchasing. Private public bus operators choose from multiple alternatives under spesific criteria when purchasing buses. These criteria gain value in different weights and sizes according to the selectors. Knowing the weights of the criteria affecting the selection is essential for bus manufacturers. One way of choosing the most suitable alternative for the decision maker is Multi-Criteria Decision Making (MCDM) methods. One of the most widely used MCDM techniques is the Analytical Hierarchy Process (AHP). In this study, after the criteria that private public bus operators consider when purchasing buses in Sivas province were determined by taking expert opinion, the priority evaluation of the criteria was made with the Analytical Hierarchy Process method, again as a result of expert opinions. The solution to the problem was done using Microsoft Excel. It has been observed that the most important features affecting the selection are the brake and front suspension (0.25 and 0.10), which are the sub-criteria of the driveline criterion. In the following process, the preference order of the bus operators was determined by evaluating the price-performance ratio.

Anahtar Kelimeler

Multi-criteria decision making, analytical hierarchy process, public transport

Kaynakça

• Babacan, A. (2021). Türkiye’de öğrencilerinin üniversite seçimini etkileyen faktörlerin değerlendirmesi: bir ahp uygulaması. Oğuzhan Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (2), 91-98.
• Belediye kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5393-20150404.pdf. Erişim Tarihi 25/02/2022
• Çelik, E., Bilişik, O. N., Erdogan, M., Gümüş, A. T., & Baracli, H. (2013). An integrated novel interval type-2 fuzzy MCDM method to improve customer satisfaction in public transportation for Istanbul. Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, 58, 28-51
• Günden, C. & Bülent, M. (2008). Çiftçilerin temel işletmecilik kararlarının öncelik ve destek alma açısından analizi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 5(2), 67-80.
• Hamurcu, M. & Eren, T., (2016b). Çok ölçütlü karar verme yöntemleri kullanılarak monoray teknolojisi seçimi. Transist 9. Uluslararası Ulaşım Teknolojileri Sempozyumu ve Fuarı, s. 287-296.
• Hamurcu, M., Alağaş, H.M., Eren, T., (2016a). Raylı sistem projelerinin seçiminde çok kriterli karar verme yöntemlerinin kullanımı. Transist 9. Uluslararası Ulaşım Teknolojileri Sempozyumu ve Fuarı, s. 297-306.
• Hamurcu, M. & Eren, T., (2017). Toplu taşıma türünün seçiminde çok kriterli karar verme uygulaması. International Conference on Advanced Engineering Technologies (ICADET 2017) http://www.thecourse.us/5/library/AHP/AHP_Tutorial.pdf (19.02.2016)
• Keçek, G. & Yıldırım, E. (2010). Kurumsal kaynak planlama (Erp) sisteminin analitik hiyerarşi süreci (Ahp) ile seçimi: otomotiv sektöründe bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15, 1, 193-211. 196
• Lajunen, A. (2018). Lifecycle costs and charging requirements of electric buses with different charging methods. Journal of Cleaner Production, 172, 56-67.
• Mukherjee S. (2017). Selection of alternative fuels for sustainable urban transportation under multi-criteria intuitionistic fuzzy environment. Fuzzy Information and Engineering, 9(1), 117-135.
• Otomotiv Sektör Raporu (2020). https://www.sanayi.gov.tr/assets/pdf/plan-program/OtomotivSektorRaporu2020.pdf. Erişim tarihi 20/02/2022
• Saaty, T. L. & Vargas, L. G. (2012). Models, Methods, Concepts & Applications of the Analytic Hierarchy Process. Second Edition. Springer Science+Business Media New York
• Saaty, L. T. (1980). The Analytic Hierarchy Process, Mcgraw-Hill Comp. U.S.A.
• Saaty, L. T. (2008). Decision making with the analytic hierarchy process. International Journal of Services Sciences. 1(1), 85.
• Sarıçiçek, İ., Dağdeviren, M., & Yüzügüllü, N. (2001). Bir isletmede tedarikçi seçimine yönelik bir model ve uygulaması. Osmangazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 14(1), 1-18, 2001
• Sehatpour, M.H., Kazemi, A., & Sehatpour, H. (2017). Evaluation of alternative fuels for light-duty vehicles in Iran using a multi-criteria approach. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 72, 295-310
• Teknomo K. (2006). Analytic Hierarchy Process (AHP) Tutorial. Revoledu. com, 6(4), 1-20.
• Tzeng, G.H., Lin, C.W., & Opricovicb, S. (2005). Multi-criteria analysis of alternative-fuel buses for public transportation. Energy Policy, 33, 1373–1383