Covid-19 Pandemisinin BİST 100 Şirketleri Arasındaki Sektörel Bağlantılara Etkisi: Minimum Kapsayan Ağaç Analizi

Yıl 2022, , 53 - 82, 31.05.2022

Can Atılgan , Kerim Eser Afşar

https://doi.org/10.54838/bilgisosyal.1035807

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada Covid-19 pandemisinin BİST100 şirketleri arasındaki ilişkileri nasıl değiştirdiği üzerinde Minimum Kapsayan Ağaç (MST) analizi gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın amacı pandeminin BİST100 şirketleri arasındaki ilişkilerin ve hiyerarşik etkileşimlerin kalıcı ve geçici etkilerini ayrıştırmaktır. MST analizi sonuçlarına göre pandemi öncesi, esnası ve sonrası olarak üçe ayrılan dönemlerde ortaya çıkan korelasyon ağının şirket getirileri üzerine etkisi ile politika sinyallerinin finansal etkisi ele alınmıştır. Pandemiyle birlikte şirketlerin sektörel kümelenmelerinde artış gözlenmiştir. Diğer hisse senetleriyle en çok bağlantıda olması bağlamında çekirdek hisse senedi konumunda olan şirketler pandemiyle birlikte pozisyonlarını kaybetmişlerdir. Şirketler arası etkileşim ağında bankacılık ve finans sektörü belirgin bir ağırlık kazanmıştır. Portföy çeşitlendirmesinin pandemiden nasıl etkilendiğini analiz etmek için MST’nin merkezilik ölçütleri ve beta katsayılarını kullanarak bir portföy oluşturulmuş, her üç alt dönem için portföyün risk ve getirileri hesaplanmıştır. Covid-19 pandemisi, şirketler arasındaki korelasyon ağının değişmesi nedeniyle piyasa ve diğer şirketlerle en az bağlantıda olan şirketlerden oluşan portföyün riskini arttırmış, portföy çeşitlendirmesinin potansiyel faydasını azaltmıştır.

Anahtar Kelimeler

Minimum Kapsayan Ağaç Analizi, Covid -19 Pandemisi, Portföy Çeşitlendirmesi, BIST 100

The Effect of the Covid-19 Pandemic on Sectoral Connections Between BIST 100 Companies: A Minimum Spanning Tree Analysis

Öz

In this study, Minimum Spanning Tree (MST) analysis was carried out on how the Covid-19 pandemic changed the relationships between BIST100 companies. The aim of the study is to distinguish the permanent and temporary effects of the relations and hierarchical interactions between BIST100 companies of the pandemic. According to the results of the MST analysis, the effect of the correlation network that emerged in three periods as before, during and after the pandemic on company returns and the financial impact of policy signals were discussed. With the pandemic, an increase was observed in the sectoral clustering of companies. Companies that are in the position of core stocks in terms of being most connected with other stocks have lost their positions with the pandemic. The banking and finance sector has gained a significant weight in the interaction network between companies. To analyze how portfolio diversification was affected by the pandemic, a portfolio was created using MST's centrality measures and beta coefficients, and the portfolio's risks and returns were calculated for all three sub-periods. The Covid-19 pandemic has increased the risk of the portfolio consisting of companies that are least connected to the market and other companies due to the change in the correlation network between companies, reducing the potential benefit of portfolio diversification.

Anahtar Kelimeler

Minimum Spanning Tree Analysis, Covid -19 Pandemic, Portfolio Diversification, BIST 100

Kaynakça

• Acar, Y., (2020), “Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgını ve Turizm Faaliyetlerine Etkisi”, Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(1): 7-21.
• Adigüzel, M, (2020), “Covid-19 Pandemisinin Türkiye Ekonomisine Etkilerinin Makroekonomik Analizi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(37): 191-221.
• Akgüneş, A. O., (2021), “Kredi Temerrüt Takasları, Borsa Endeksleri, Tahvil Faizleri ve Döviz Kuru Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği”, İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 6(14): 71-83.
• Arabacı, H. ve Yücel, D. (2020), “COVID-19 Pandemisinin Türk Bankacılık Sektörü Üzerine Etkisi”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 9(3): 196-208.
• Arabacı, H. ve Yücel, D. (2020), “Pandeminin Türkiye Ekonomisine Etkileri ve Türkiye Merkez Bankası Tarafından Finansal İstikrarı Sağlamak Amacıyla Alınan Önlemler”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 9(2): 91-98.
• Aslam, F., Mohmand, Y. T., Ferreira, P., Memon, B. A., Khan, M. and Khan, M. (2020). “Network Analysis of Global Stock Markets at the Beginning of the Coronavirus Disease (Covid-19) Outbreak”, Borsa Istanbul Review, 20: S49-S61.
• Atay, L. (2020), “Kovıd-19 Salgını ve Turizme Etkileri”, Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 17(1): 168-172.
• Atıcı Ustalar, S. ve Şanlısoy, S. (2020), “COVID-19 Küresel Salgınının BİST100 Getirisi Üzerine Etkisinin Analizi”, Ahmet Yesevi Üniversitesi Yayınları.
• Ay, İ. C. (2021), “COVID-19 Pandemisinin Türkiye’nin İhracatı Üzerine Etkileri İçin Bir Analiz”, JOEEP: Journal of Emerging Economies and Policy, 6(1): 41-60.
• Aydın Göktepe, E. (2020), “Kriz Döneminde İş Sürdürülebilirliğine Yönelik Yönetim Uygulamaları; Cavid19 Pandemi Araştırması”, Journal Of Social, Humanities and Administrative Sciences, 6(26): 630-638.
• Aydın, A. ve Güner, A. (2020), “Covıd-19 Salgınının Tarım Sektörü ve Gıda Güvenliği Üzerine Etkisi: Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme”, Artuklu Kaime Uluslararası İktisadi ve İdari Araştırmalar Dergisi, 3(2): 155-171.
• Ayhan, F. ve Abdullazade, M. (2020), “Türkiye Ekonomisinde Covid-19 Salgını Sonrasında Petrol ve Altın Fiyatları ile Vaka Sayılarının Döviz Kuru Üzerindeki Etkileri”, Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 16(62): 509-523.
• Aykaç, M. ve Murat, G. (2020), “Covıd-19 ve Emek Piyasaları: Etkiler ve Muhtemel Yönelişler”, Trakya Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1): 91-122.
• Bahar, O. ve İlal, N. Ç. (2020), “Coronavirüsün (Covid-19) Turizm Sektörü Üzerindeki Ekonomik Etkileri”, International Journal of Social Sciences and Education Research, 6(1): 125-139.
• Balci, M. A. (2018), “Hierarchies in Communities of Borsa Istanbul Stock Exchange”, Hacettepe Journal of Mathematics and Statistics, 47(4): 921-936.
• Balci, Y. ve Çetin, G. (2020), “Covıd-19 Pandemi Sürecinin Türkiye’de İstihdama Etkileri ve Kamu Açısında Alınması Gereken Tedbirler”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(37): 40-58.
• Bayar, M. ve Varışlı, N. (2020), “Covid-19 Pandemisinin Türkiye’de Tüketici Kredileri Hacmi Üzerindeki Etkisi: 2013-2020 Dönemi Zaman Serisi Analizi”, Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(3): 85-99.
• Baydilli, Y. Y., Bayir, Ş. ve Türker, I. (2017), “A Hierarchical View of a National Stock Market as a Complex Network”, Economic Computation & Economic Cybernetics Studies & Research, 51(1).
• Beken, N. (2020), “Covid-19 Pandemi Sürecinde Kadın İstihdamı: Türkiye Örneği”, Igdir University Journal of Social Sciences: p47-74.
• Bonanno, G., Lillo, F. and Mantegna, R.N. (2001), “High-Frequency Cross-Correlation in a Set of Stocks”, Quantitative Finance, 1: 96-104
• Bonanno, G., Vandewalle, N. and Mantegna, R. N. (2000), “Taxonomy of stock market indices” Physical Review E, 62(6): R7615.
• Bölükbaş, M. (2020), “Türkiye Ekonomisinde Enflasyon ve Faiz Oranı Covid-19 Salgınından Etkilendi mi?”, Bankacılar Dergisi, 115: 50-68.
• Cinel, E. A. (2020), “Covid-19’un Küresel Makroekonomik Etkileri ve Beklentiler”, Politik Ekonomik Kuram, 4(1): 124-140.
• Contuk, F. Y. (2021), “Covid-19'un Borsa İstanbul Üzerindeki Etkisi: Bir ARDL Sınır Testi Modeli”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, (89): 101-112.
• Çağdaş, Y. (2020), “Koronavirüs (Covid-19) Salgınının Ekonomi ve Kamu Maliyesine Etkilerinin Kümeleme Analizi İle İncelenmesi”, Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5(Özel Sayı): 137-163.
• Çekiç, A. İ. ve Taştan, B. (2018). Minimum Yayılan Ağaç ile Portföy Analizi: BIST100 Örneği”, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(4): 609-625.
• Çetin, A. C. (2020), “Koronavirüs (Covid-19) Salgınının Türkiye'de Genel Ekonomik Faaliyetlere ve Hisse Senedi Borsa Endeksine Etkisi”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Dergisi, 4(2): 341-362.
• Doğan, O. (2020), “Türkiye’de Kendine Yeterli ve Krizlere Dayanıklı bir Tarım-Gıda Sistemi için Kovid-19 Pandemisi Çerçevesinde Öneriler” TESEV Değerlendirme Notları, 1.
• Doğan, Y. ve Doğan, S. (2020), “Koronavirüs Pandemisi ve Türkiye’de Bitkisel Üretime Etkisi”, Artuklu Kaime Uluslararası İktisadi ve İdari Araştırmalar Dergisi, 3(1): 56-78.
• Durmuş, M. (2020), “İki Politika, Bir Eleştirel Değerlendirme: Kredi Mi, Gelir Desteği Mi?”, Politik Ekonomik Kuram, 4(1): 170-186.
• Erikli, S. (2021), “Covid-19’un Genç İşgücünde Yaratacağı Olası Tehlike: Yara İzi mi? Kayıp Jenerasyon mu?”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (39): 380-404.
• Ersoy, H., Gürbüz, A. O. ve Fındıkçı, M. (2020), “Covid-19'un Türk Bankacılık ve Finans Sektörü Üzerine Etkileri, Alınabilecek Önlemler”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(37): 146-173.
• Eryüzlü, H. (2020), “Covıd-19 Ekonomik Etkileri ve Tedbirler: Türkiye’de “Helikopter Para” Uygulaması”, Ekonomi Maliye İşletme Dergisi, 3(1): 10-19.
• Freeman, L. (1977), "A set of measures of centrality based on betweenness", Sociometry, 40 (1): 35–41. doi:10.2307/3033543.
• Guo, H., Zhao, X., Yu, H. and Zhang, X. (2021), “Analysis of global stock markets’ connections with emphasis on the impact of COVID-19”, Physica A: Statistical Mechanics and its Applications, 569, 125774.
• Güler, İ. (2020), “Post-pandemi süreci için ekonomik kalkınma arayışı: Türkiye örneği”, Adam Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1): 19-50.
• Hatipoglu, V. F. (2021), “Understanding the impact of COVID–19 on global financial network using graph based algorithm: Minimum spanning tree approach”, Foundations of Computing and Decision Sciences, 46(1): 111-123.
• https://covid19.saglik.gov.tr/, Son Erişim Tarihi: 03.12.2021
• https://stats.wto.org/ Son Erişim Tarihi: 06.12.2021
• https://tr.investing.com/rates-bonds/u.s.-10-year-bond-yield-streaming-chart
• International Labout Organization (ILOa), 2020 ILO Monitor: COVID-19 and the world of work. Second edition, Updated estimates and analysis.
• https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---dcomm/documents/briefingnote/wcms_740877.pdf. Son Erişim Tarihi: 26.06.2021.
• International Labout Organization (ILOb), 2020 ILOSTAT ecplorer.https://www.ilo.org/shinyapps/bulkexplorer18/?lang=en&segment=indicator&id=SDG_0852_SEX_AGE_RT_A. Son Erişim Tarihi: 06.12.2021. International Monetary Found (IMF) (2021). World Economic Outlook Update. https://www.imf.org/en/Publications/WEO/Issues/2021/01/26/2021-world-economic-outlook-update. Son Erişim Tarihi: 06.12.2021.
• Işık Erol, S. (2020), “Covid-19’un Emek Piyasası Üzerindeki Etkisini Azaltmaya Yönelik Uluslararası Çalışma Normlarına Dayalı Politikalar”, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 10(2): 55-69.
• Işık, A. ve Akdoğan, N. (2021), “Covid-19’un Türk Bankacılık Sektöründeki Mevduat Bankalarına Etkileri”, Muhasebe ve Denetime Bakış, 21(63): 111-138.
• Karli, H. ve Tanyaş, M. (2020), “Pandemi durumunda tedarik zinciri risk yönetimine ilişkin öneriler”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(37): 174-190.
• Kayabaşı, E. T. (2020), “Covıd-19’un Tarımsal Üretime Etkisi”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(5): 38-45.
• Keleş, E. (2020), “Covıd-19 ve BİST-30 Endeksi Üzerine Kısa Dönemli Etkileri”, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 42(1): 91-105.
• Kılıç, Y. (2020), “Borsa İstanbul’da COVID-19 (Koronavirüs) Etkisi”, JOEEP: Journal of Emerging Economies and Policy, 5(1): 66-77.
• Kıvılcım, B. (2020), “Covıd-19 (Yeni Koronavirüs) Salgınının Turizm Sektörüne Muhtemel Etkileri”, Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4(1): 17-27.
• Knight Frank, H. (1921), “Risk, uncertainty and profit”, Vernon Press Titles in Economics.
• Koca, D. (2020), “Türkiye’de İşgücü Piyasasının Boyutları ve Covid-19 Döneminin İşgücü Piyasasına Etkileri”, Sosyal Çalışma Dergisi, 4(2): 1-15.
• Koyuncu, T. ve Meçik, O. (2020), “Covıd-19 Pandemisinin Türkiye’de Ekonomik Büyümeye Sektör-Spesifik Etkileri: Var Analizi”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 18(4): 112-131.
• Liao, Z., Zhang, H., Guo, K. and Wu, N. (2021), “A Network Approach to the Study of the Dynamics of Risk Spillover in China’s Bond Market”, Entropy, 23(7): 920.
• Mantegna, R. N. (1999), “Hierarchical Structure in Financial Markets”, The European Physical Journal B-Condensed Matter and Complex Systems, 11(1): 193-197.
• Markowitz, H. (1952),” Portfolıo Selectıon”, The Journal of Finance, 7(1): 77–91.
• Mirzaei, M. ve Hosseini, S. M. P. (2019), “Measuring Stock Market Connectedness Among Palm Oil Buyers: Do Sustainability Standards Matter?”, Journal of Cleaner Production, 240, 118266.
• Morea, J. P. (2021), “Post Covıd-19 Pandemic Scenarios in an Unequal World Challenges for Sustainable Development in Latin America”, World, 2(1): 1-14.
• Oral, İ. O. ve Sevinç, D. E. (2020), Covıd-19 Eksenli Sağlık Krizinin Ekonomi Üzerindeki Etkileri Üzerime Bir İnceleme”, Journal of Management Theory and Practices Research, 1(1): 58-70.
• Ölmez, U. ve Ekinci, A. A. (2020), “Koronavirüs (Covid-19) Salgınının Hisse Senedi Piyasasına Etkisi: BIST 100 Örneği”, Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5(Özel Sayı): 225-239.
• Özatay, F. ve Sak, G. (2020), “Covıd-19’un Ekonomik Sonuçlarını Yönetebilmek İçin Ne Yapılabilir?”, TEPAV Politika Notu, 202005.
• Özdemir, L. (2020), “Covid-19 Pandemisinin BİST Sektör Endeksleri Üzerine Asimetrik Etkisi”, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3): 546-556.
• Öztürk, O. Kanuşağı, İ. ve Özcan, C. (2020), “Covıd-19 Sürecinde Türkiye’de Uygulanan Para Politikalarının Etkileri”, Türk Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 5(2): 70-89. Retrieved from http://tursbad.hku.edu.tr/tr/pub/issue/57516/806434
• Pang, R. K. K., Granados, O. M., Chhajer, H. and Legara, E. F. T. (2021), “An Analysis of Network Filtering Methods to Sovereign Bond Yields During Covıd-19”, Physica A: Statistical Mechanics and its Applications, 574, 125995.
• Prim, R. C. (1957), "Shortest connection networks And some generalizations", Bell System Technical Journal, 36 (6).
• Sertkaya, B. ve Baş, S. (2021), “Covıd-19 Salgınının Türkiye Ekonomisi Üzerine Etkileri: Riskler ve Olası Senaryolar”, Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11 (21): 147-167.
• Soylu, Ö. B. (2020), “Türkiye Ekonomisinde COVID-19’un Sektörel Etkileri”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(6): 169-185.
• Strauss, S. (2020), “Some Emerging Hypotheses on the Economic Opportunities and Challenges of the Post-Pandemic World”, Available at SSRN 3633391.
• Susskind, D., Manyika, J., Saldanha, J., Burrow, S., Rebelo, S. and Bremmer, I. (2020), “How will the world be different after COVID-19?”, Finance and Development, 47(2).
• Şahbalı, S. N. ve Kaya, F. (2020), “Covıd-19 Salgın Hastalığının KAT50 Endeksine Etkisi: ARDL Sınır Testi Modeli”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8(2): 38-50.
• Tayar, T., Gümüştekin, E., Dayan, K. ve Mandi, E. (2020), “Covid-19 Krizinin Türkiye’deki Sektörler Üzerinde Etkileri: Borsa İstanbul Sektör Endeksleri Araştırması”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (Salgın Hastalıklar Özel Sayısı): 293-320.
• The Our World in Data COVID vaccination data, https://ourworldindata.org/covid-vaccinations?country=OWID_WRL, Son Erişim Tarihi: 03.12.2021
• TÜİKa (Türkiye İstatistik Kurumu). (2021). Yıllık Gayrisafi Yurt İçi Hasıla, 2020. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Annual-Gross-Domestic-Product-2020-37184#:~:text=T%C3%9C%C4%B0K%20Kurumsal&text=Y%C4%B1ll%C4%B1k%20verilere%20dayal%C4%B1%20olarak%20hesaplanan,milyar%20883%20milyon%20TL%20oldu. Son Erişim Tarihi: 06.12.2021
• TÜİKb (Türkiye İstatistik Kurumu). (2021). İşgücü İstatistikleri, 2020. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-2020-37484. Son Erişim Tarihi: 06.12.2021
• Ünal, A. E., Aydın, H. İ. ve Eren, M. V. (2020), “Korona Virüs Salgını ile Döviz Kuru Arasındaki İlişkinin Ampirik Analizi: Türkiye Örneği”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(COVID-19 Special Issue): 244-260.
• Ünlü, A., Kabak, S., ve Dur, D. T. (2020), Korona Virüs (COVID-19) Pandemisinin Türkiye’nin BİST Finansallar Sektör Endeksi Üzerindeki Etkisi”, Journal of Economics and Research, 1(2): 26-41.
• Vandewalle, N., Brisbois, F. and Tordoir, X. (2001), “Self-organized Critical Topology of Stock Markets”, Quantitative Finance, 1: 372–375.
• WHO Coronavirus (Covid-19) Dashboard, https://covid19.who.int/, Son Erişim Tarihi: 03.12.2021
• World Trade Organization (WTO). (2021).World trade primed for strong but uneven recovery after COVID-19 pandemic shock. https://www.wto.org/english/news_e/pres21_e/pr876_e.pdf. Son Erişim Tarihi: 06.12.2021
• Yıldırım, M. ve Demir, H. U. (2021), “Kredi Kartı Harcamalarını Etkileyen Makroekonomik Faktörler ve COVID-19 Pandemi Dönemi Üzerine Bir İnceleme”, Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 6(1): 159-180.
• Yurdakul, G., Çelenk, A., Deveci, M. ve Durukan, T. (2020), “Üretim ve Hizmet Sektörlerinin Covid-19 Süreci ve Sonrasındaki Geleceği Üzerine Bir Değerlendirme”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(COVID-19 Special Issue): 212-229.
• Zhang, D., Hu, M., ve Ji, Q. (2020), “Financial markets under the global pandemic of COVID-19”, Finance Research Letters, 36, 101528.