Türkiye Ekonomisi: Bardağın Dolu Tarafına Bakmak.

Yıl 2017, Sayı: 2, 1 - 26, 06.09.2017

Mustafa Kemal Aydın

Öz

Tarihsel analizler, Türkiye Ekonomisinin en temel sorununun dış açık olduğunu ortaya koymaktadır. Kalkınma girişimlerini kesintiye uğratan bu sorunu aşmak için 1980’li yılların başında ithal ikameci büyüme modeli terk edilerek ihracata dönük büyüme modeli benimsenmiştir. 1980’li yılların sonuna doğru bu modelin sürdürülebilir olmadığının görülmesi üzerine, 1990’lı yılların başından itibaren yüksek faiz ve düşük kur beklentisine odaklı kısa vadeli sermaye girişlerinin [portföy yatırımları] uyaracağı tüketim talebine dayandırılmış yeni bir büyüme modeli hayata geçirilmiştir. Ne var ki bu model, iktisadi yapının kırılganlığını artırarak 1994, 2000 ve 2001 yıllarında ağır finansal krizler yaşanmasına sebep olmuştur. 2001 Krizi’nin ardından mali disiplin, sıkı para politikası ve bankacılık reformu temelinde kurgulanmış bir program izlenerek yeni bir büyüme dalgası yakalanmıştır. Bu dönemde enflasyonun denetim altına alındığı, bütçeden yapılan faiz ödemelerin azaldığı, devletin borçlanma gereğinin ve toplam borç yükünün hafiflediği görülmektedir. Diğer taraftan 2005’den itibaren doğrudan yatırım girişlerinin keskin bir biçimde artmaya başlaması ile birlikte dış açık’ın finansmanında kısa vadeli sermaye girişlerine duyulan ihtiyaç azalmıştır. Bütün bu gelişmeler sayesinde Türkiye Ekonomisi, 2008’de vuku bulan Küresel Finans Krizi’ni minimum hasar ile atlatmayı başarmıştır. Bu krizin bir sonucu olarak 2008 ve 2009 yıllarında hafif bir sarsıntı geçiren Türkiye Ekonomisi [işsizlik ve dış açık sorunlarını henüz çözememiş olmakla birlikte] 2010’dan itibaren hızlı bir biçimde toparlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

dış açık, finansal krizler, devlet borçlanma gereği, bütçeden yapılan faiz ödemeleri

Kaynakça

• Alp, Ali (2001), “Bankacılık Krizleri ve Krize Karşı Politika Önerileri”, Yeni Türkiye Dergisi, 1 (41): 675-687. Arın, Tülay (2003), “Türkiye’de Mali Küreselleşme ve Mali Birikim ile Reel Birikimin Birbirinden Kopması” [(eds.) A. Haşim Köse ve diğerleri (2003), Küresel Düzen: Birikim, Devlet ve Sınıflar, İstanbul: İletişim] içinde: 569-610. Aydın, M. Kemal (2005), “Türkiye Ekonomisi: Krizlerin Sorumlusu Kim”, Toplum ve Bilim, 102: 92-102. Aydın, M. Kemal (2007), “Türkiye Ekonomisinin Dönüşümü: ‘İthal İka-mecilik’ten ‘Dışa Açık’ Birikim Modeline Savruluş”, [(eds.) Davut Dursun, Burhanettin Duran ve Hamza Al (2007), Dönüşüm Sürecindeki Türkiye: Aktörler, Alanlar, Sorunlar, İstanbul: Alfa] içinde: 303-324. Aydın, M. Kemal ve Özlem Aksoy (2015), “Türkiye Ekonomisi: Kendi Krizlerinden Küresel Finans Krizine”, Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 2015 Yaz: 1-22. Başbakanlık (1994), 5 Nisan Kararları ve Nisan-Haziran Dönemi Uy-gulama Sonuçları. DPT (2000), 2001 Yılı Programı, Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı. DPT (2002), 2003 Yılı Programı, Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı. DPT (2004), 2005 Yılı Programı, Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı. DPT (2006), 2007 Yılı Programı, Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı. DPT (2008), 2009 Yılı Programı, Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı. DPT (2010), 2011 Yılı Programı, Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı. DPT (2013), 2014 Yılı Programı, Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı. Hazine Müsteşarlığı (2001), Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı, hazi-ne.gov.tr. Ekzen, Nazif (2007), “AKP İktisat Politikaları”, Mülkiye Dergisi, 30 (252): 85-100. Eğilmez, M. (2005), “Cari Açığın Finansmanı”, Radikal, 20 Aralık 2015. İnsel, Ahmet (2004), Neo-Liberalizm: Hegemonyanın Yeni Dili, İstan-bul: Birikim. Kazgan, Gülten (2008), Türkiye Ekonomisinde Krizler: ‘Ekonomi Poli-tik’ Açısından Bir İrdeleme, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Ya-yınları [2nci Baskı]. Kazgan, Gülten (2010), “Türkiye’de 2008 Krizi ve Sonrası İçin Beklenti-ler”, [(eds.) Nevin Coşar ve Melike Bildirici (2010), Tarihi, Siyasi, Sosyal Gelişmelerin Işığında Türkiye Ekonomisi: 1908-2008, Bursa: Ekin Yayınları] içinde: 21-39. Kepenek, Yakup ve Nurhan Yentürk (2004), Türkiye Ekonomisi, İstan-bul: Remzi Kitabevi [15nci Baskı]. Kuruç, Bilsay (2003), “Ücretler ve Kârlar Üzerine” [(eds.) A. Haşim Köse ve diğerleri (2003), İktisadi Kalkınma, Kriz ve İstikrar, İstanbul: İleti-şim] içinde: 31-68. TCKB (2014), 2015 Yılı Programı, Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Kal-kınma Bakanlığı. TCKB (2015a), Ekonomik ve Sosyal Göstergeler: 1950-2104, Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Kalkınma Bakanlığı. TCKB (2015b), 2016 Yılı Programı, Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Kal-kınma Bakanlığı. TCKB (2016), 2017 Yılı Programı, Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Kal-kınma Bakanlığı. TÜİK (2009), İstatistik Göstergeler: 1923-2008, Ankara: Türkiye İstatis-tik Kurumu Yayınları. Uygur, Ercan (2001), “Krizden Krize Türkiye: 2000 Kasım ve 2001 Şubat Krizleri”, Türkiye Ekonomi Kurumu [Tartışma Metni, 22 Mart 2001]. Voyvoda, Ebru (2005), “Türkiye Ekonomisinde Kamu Maliye Politikaları ve Büyüme İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme” [(ed.) Bilin Neyaptı (2005), Ekonomik Büyümenin Dinamikleri ve İstihdam: Kaynaklar ve Etkiler, Ankara: Türkiye Ekonomi Kurumu Yayını] içinde. Yeldan, Erinç (2002), “ İstikrar Kim İçin: Kriz İdaresi Üzerine Değerlen-dirmeler”, Birikim Dergisi, Kasım 2002. Yentürk, Nurhan (2003), Körlerin Yürüyüşü: Türkiye Ekonomisi ve 1990 Sonrası Krizler, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.