Başkanlık Sistemi Üzerine: Cumhurbaşkanlığı Sisteminin Zayıf Halkası Parlamento

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 1, 14 - 44, 29.06.2020

Hamza Al

Öz

Türkiye, 2017 yılında, 1876 yılından beri uygulamada olan Parlamenter hükümet sistemine son vererek, Başkanlık sistemine geçti. Uzun süreden beri yaşanan politik, ekonomik ve toplumsal sorunlar, Başkanlık sistemine geçişin gerekçesi olarak sunuldu.
Parlamenter sistemden Başkanlık sistemine geçiş sürecinde, yeterli olmasa da, konu tartışıldı. Birçok konuda olduğu gibi bu konuda da baskın iki görüş ortaya çıktı. Başkanlık sisteminden yana olanlar, genellikle Türkiye’de yürürlükteki Parlamenter sistemin sonuçları üzerinden konuya yaklaştılar. Parlamenter sistemden yana olanlar ise Başkanlık sisteminin özellikle Latin Amerika’daki uygulamaları üzerinden konuyu ele aldılar.
Artık Türkiye, Başkanlık sistemine geçtiğine göre yapılması gereken, Başkanlık sisteminin zayıf noktalarına ve yürürlükteki Cumhurbaşkanlığının eksiklerine odaklanmaktır. Böylece yürürlükteki sistem, daha güçlü hale gelebilir ve sistemden kaynaklanan sorunlar bir nebze olsun giderilebilir.
Bu bağlamada çalışmada, hükümet sistemlerinin doğuşu, aralarındaki farklar, yaygınlıkları ele alındıktan sonra Başkanlık sisteminin zayıf noktaları ortaya konularak yürürlükteki Cumhurbaşkanlığı sisteminin eksiklikleri üzerinde durulmuştur. Buna göre, daha önceki Hükümet sistemi gibi, yeni Hükümet sisteminin de zayıf halkası yasama organıdır. Bu bağlamda Türkiye, yasama organını güçlendirilerek, muhtemel sorunların üstesinden gelebilir.

Anahtar Kelimeler

Başkanlık Sistemi, Cumhurbaşkanlığı Sistemi, Cumhurbaşkanığı Sisteminin Değerlendirilmesi

Kaynakça

• Akçakaya, Murat ve Abdülkadir Özdemir (2018), “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ve Siyasal İstikrar”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi,53 (3), ss. 922-944.
• Akçalı, Pınar (2007), “Siyasal İstikrar ve Başkanlık Sistemi: Amerika Birleşik Devletleri Örneği”, İhsan Kamalak (Ed.), Başkanlık Sistemi ve Türkiye: Ülkeler, Deneyimler ve Karşılaştırmalı Analiz, İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Al, Hamza (2004), “Kamu Yönetimi Temel Kanunu Tasarısı”, Liberal Düşünce, Yıl 9, Sayı 33, (Kış 2004).
• Alkan, Haluk (2018), Kurumsalcı Yaklaşım Işığında Yeni Siyasetin Analizi: Cumhurbaşkanlığı Sistemi, Ankara: Liberte Yayınları.
• Aslan, Ali (2015), Türkiye İçin Başkanlık Sistemi: Demokratikleşme, İstikrar, Kurumsallaşma, İstanbul: SETA Yayınları.
• Aslan-Akman, Canan (2007), “Başkanlık Sistemlerinin Latin Amerika Deneyimi: Çok-Partili Sistemlerdeki Çelişkiler, Sorunlar ve Fırsatlar”, İhsan Kamalak (Ed.), Başkanlık Sistemi ve Türkiye: Ülkeler, Deneyimler ve Karşılaştırmalı Analiz, İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Ayman Güler, Birgül (2003), İkinci Dalga Siyasal ve Yönetsel Liberalizasyon: Kamu Yönetimi Temel Kanunu, Ankara: Türkiye Yol İş Sendikası.
• Bağçe, H. Emre (2017), “Parlamenter ve Başkanlık Sistemiyle Yönetilen Ülkelerde Gelir Dağılımı Eşitsizliği ve Yoksulluk”, İnsan ve İnsan, Yıl 4, Sayı 11, (Kış 2017), ss.5-39.
• Carey, John M. (2005), “Presidential versus Parliamentary Government,” Claude Menard ve Mary M. Shirley (Ed.), Handbook of New Institutional Economics, Dordrecht: Springer, 2005, ss. 91-122.
• Çınar, Özgür H. (2013), “Birleşik Krallık’ta Hükümet Sisteminin Yapısı ve İşleyişi”, Murat Aktaş ve Bayram Coşkun (Ed.), Başkanlık Sistemi: Karşılaştırmalı Bir İnceleme ve Türkiye İçin Değerlendirmeler, Ankara: Nobel Yayınları.
• Demir, Fevzi (2014), “Yarı Başkanlık Sistemi ve Türkiye”, Yaşar Üniversitesi Dergisi, C.8, Sayı özel.
• Duverger, Murcie (1974), Siyasal Rejimler, Ankara: Gelişim Yayınları.
• Erdoğan, Mustafa (1998), “Başkanlık Sistemini Doğru Tartışmak”, Davut Dursun ve Hamza Al (Ed.), Türkiye’de Yönetim Geleneği: Kurumlar, Sorunlar ve Yeniden Yapılanma Arayışları, İstanbul: İlke Yayınları.
• Eyüboğlu, Ercan (2007), “Fransa: Parlamenter Bir VI. Cumhuriyet’e Doğru”, İhsan Kamalak (Ed.), Başkanlık Sistemi ve Türkiye: Ülkeler, Deneyimler ve Karşılaştırmalı Analiz, İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Gözler, Kemal (1998), “Cumhuriyet ve Monarşi”, Türkiye Günlüğü, Sayı 53, (Kasım-Aralık 1998), ss.27-34.
• Gözler, Kemal (2009), “İngiltere’de Parlamento Neden ve Nasıl Ortaya Çıktı: Malî Hukukun Anayasa Hukukundan Eskiliği Üzerine Bir Deneme”, Prof. Dr. Mualla Öncel’e Armağan, AÜ. Hukuk Fakültesi Yayınları, Cilt 1, ss. 365-374.
• Gözler, Kemal (2017), “Cumhurbaşkanlığı Sistemi mi, Başkanlık Sistemi mi, Yoksa Neverland Sistemi mi? 16 Nisan’da Neyi Oylayacağız?, http://www.anayasa.gen.tr/gozler.htm.
• Gözler, Kemal (2000), Türk Anayasa Hukuku, Bursa: Ekin Kitabevi.
• Gregorio, Jose de (2010), “Economic Growth in Latin America: From the Disappointment of the Twentieth Country to the Challenges of the Twenty-Firs”, Scott Mainvaring and Timothy R. Scully (Ed.), Democratic Governance in Latin America, California: Stanford University Press.
• http://cdn.constitutionreader.com/files/pdf/constitution/ch33.pdf.
• https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_system_of_government#Parliamentary_systems.
• https://fas.org/sgp/crs/misc/R44729.pdf.
• https://m.bianet.org/bianet/siyaset/175933-baskanlik-rejimi-diktatorluge-nasil-donusur
• https://teachingamericanhistory.org/library/document/notes-on-the-state-of-viriginia-query-xiii/.
• https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-38016306.
• https://www.eiu.com/topic/democracy-index.
• İlal, Ersan (1968), “Magna Carta,” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası”, Cilt 34, Sayı 1-4, ss. 210-242.
• Jefferson, “Thomas (1907), “Notes on the State of Virginia, Query XIII: Constitution,” A.A. Lipscomb and A. E. Bergh, (Ed.), The Writings of Thomas Jefferson, Vol. 2 Washington, D.C.: Thomas Jefferson Memorial Association, pp. 160-67, 172-78.
• Kalaycıoğlu, Ersin (2005), “Başkanlık Rejimi: Türkiye’nin Diktatörlük Tehdidiyle Sınavı”, Teoman Ergül (Ed.), Başkanlık Sistemi,, Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayını.
• Kurt-Topuz, Senem (2016), “Hükümet Sistemleri ve Devlet Şekillerinin Ülkelerin Demokrasi Seviyeleri Üzerinde Yarattığı Farklılığın Tespiti Üzerine Bir Çalışma”, Ege Akademik Bakış, Cilt 16, Sayı 3, (Temmuz 2016), ss.461-476.
• Kuzu, Burhan (1998), “Neden Başkanlık Sistemi”, Davut Dursun, Hamza Al (Ed.), Türkiye’de Yönetim Geleneği: Kurumlar, Sorunlar ve Yeniden Yapılanma Arayışları”, İstanbul: İlke Yayınları.
• Lijphart, Arend (1994), “Presidentialism and Majoritarian Democracy Theoretical Observations”, Juan J. Linz and Arturo Valenzuela, The Failure of Presidential Democracy: Comparative Perspective, Volume 1, Baltimore and London: The John Hopkins University Press.
• Linz, Juan J (1990), “The Perils of Presidentialism”, Journal of Democracy, Vol. 1, Number 1, (Winter 1990), ss. 51-69.
• Linz, Juan J (1994), “Presidential or Parliamentary Democracy: Does it make a Difference?” Juan J. Linz and Arturo Valenzuela (Ed.), The Failure of Presidential Democracy: Comparative Perspective, Volume 1, Baltimore and London: The John Hopkins University Press.
• Linz, Juan J and Arturo Valenzuela (Ed.), (1994), The Failure of Presidential Democracy: Comparative Perspective, Volume 2, Baltimore and London: The John Hopkins University Press.
• Linz, Juan J. (1985), “Democracy: Presidential or Parliamentary Does it Make a Difference?”, https://pdfs.semanticscholar.org/21e8/090d4d8e1cc275a5508d46239cda7d23d1c9.pdf. Mainvaring, Scott, Scully Timothy R . and Cullel, Jorcge Vargas (2010), “Measuring Success in Democratic Governance”, Democratic Governance in Latin America, Scott Mainvaring and Timothy R. Scully (Ed.), California: Stanford University Press.
• Mainwaring, Scott (1990), “Presidentialism, Multiparty Systems, and Democracy: The Difficult Equation,” Working Paper 144, Kellogg Institution, (September 1990), https://www.researchgate.net/publication/253966997_Presidentialism_multiparty_systems_and_democracy_the_difficult_equation.
• Mainwaring, Scott and Matthew S. Shugart (1997), “Juan Linz, Presidentialism, and Democracy: A Critical Appraisal”, Comparative Politics, Vol. 29, No. 4 (Jul. 1997), pp. 449-471.
• Miş, Nebi, Ali Aslan, M. Erkut Ayvaz ve Hazal Duran (2016), Dünyada Başkanlık Sistemi Uygulamaları: ABD, Brezilya, Arjantin, Meksika, Güney Kore, Şili, Ankara: SETA Yayınları,
• Onar, Erdal (2005), “Türkiye’nin Başkanlık veya Yarı Başkanlık Sistemine Geçmesi Düşünülmeli midir?”, Teoman Ergül (Ed.), Başkanlık Sistemi, Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayını.
• Özal, Korkut (1998), “Türk Siyasi-İdari Sisteminin Sorunları, Devletin Yeniden Yapılanma İhtiyacı ve Başkanlık Sistemi”, Davut Dursun, Hamza Al (Ed.), Türkiye’de Yönetim Geleneği: Kurumlar, Sorunlar ve Yeniden Yapılanma Arayışları”, İstanbul: İlke.
• Rodriguez, Francisco (2010), “Does One Size Fit All in Policy Reform? Cross-National Evidence and its İmplication for Latin America”, Scott Mainvaring and Timothy R. Scully (Ed.), Democratic Governance in Latin America, California: Stanford University Press.
• Sartori, Giovanni (1994), “Neither Presidentialism nor Parliamentarism”, Juan J. Linz and Arturo Valenzuela (Ed.) The Failure of Presidential Democracy: Comparative Perspective, Volume 1, Baltimore and London: The John Hopkins University Press.
• Soysal, Mümtaz (2007), “Türk Siyasal Sistemi Üzerine Görüşler”, Başkanlık Sistemi ve Türkiye: Ülkeler, Deneyimler ve Karşılaştırmalı Analiz, der. İhsan Kamalak, İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Stepan, Alfred and Skach, Cindy (1994), “Presidentialism and Parlimentarism in Comparative Perspective”, Juan J. Linz and Arturo Valenzuela (Ed.) The Failure of Presidential Democracy: Comparative Perspective, Volume 1, Baltimore and London: The John Hopkins University Press.
• Şahin, Köksal (2014), “Türkiye'deki Hükümet Sistemi Tartışmalarına Siyasi Kültür ve Demokrasi Eksenli Bir Yaklaşım”, Sakarya İktisat Dergisi, 3(3), ss.29-71.
• Tekin, Yusuf (2017), Başkanlık Sistemi ve Kuvvetler Ayrılığı Tartışmaları, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Timur, Taner (2017), Mutlak Monarşi ve Fransız Devrimi, 2. baskı, İstanbul: Yordam.
• Turan, İlter (2005), “Başkanlık Sistemi Sevdası: Zayıf Temelli Bir Özlem”, Teoman Ergül (Ed.), Başkanlık Sistemi, Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayını. http://tbbyayinlari.barobirlik.org.tr/TBBBooks/baskanlik-sistemi.pdf.
• Turgut, Mehmet (1998), Başkanlık Sitemi Ordu ve Demokrasi, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Uluşahin, Nur (1999), Anayasal Bir Tercih Olarak Başkanlık Sistemi, Ankara: Yetkin Yayınları.
• Uzun, Turgay ve Gözde M. Gezgüç (2013), “Başkanlık Sistemi ve Latin Amerika Deneyimleri”, Murat Aktaş ve Bayram Coçkun (Ed.) Başkanlık Sistemi: Karşılaştırmalı Bir İnceleme ve Türkiye İçin Değerlendirmeler, Ankara: Nobel Yayınları.
• Üskül, Zafer (2007), “ Giriş”, İhsan Kamalak (Ed.), Başkanlık Sistemi ve Türkiye: Ülkeler, Deneyimler ve Karşılaştırmalı Analiz, İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Vural, İpek (2007), “Siyasal İstikrarın Parlamenter Kökenleri: İngiltere Örneği Üzerine Bir Deneme”, İhsan Kamalak (Ed.), Başkanlık Sistemi ve Türkiye: Ülkeler, Deneyimler ve Karşılaştırmalı Analiz, İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Wilson, Woodrow (2011), Congressional Government: A Study in American Politics, New York: Houghton Mifflin Company, http://www.gutenberg.org/files/35861/35861-h/35861-h.htm.
• Yarbay, Ersönmez, (2017), Cumhurbaşkanlığı Sistemi: Yağmurdan Kaçarken Doluya Tutulmak, Bursa: Ekin Yayınları.
• Yazıcı, Serap (2002), Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Yazıcı, Serap (2005), “Başkanlık Sistemleri: Türkiye İçin Bir Değerlendirme”, Teoman Ergül (Ed.), Başkanlık Sistemi,, Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayını.