Millet Partisi'nin Doğuş Teorileri ve Parti Tipolojileri Bağlamında Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 1, 30 - 56, 31.05.2023

Muttaki Ünlü

https://doi.org/10.54838/bilgisosyal.1269877

Öz

Özet
Türkiye'nin çok partili hayata geçmesiyle Türk siyasi hayatında sahneye çıkan partilerden biri olan Millet Partisi (MP) kısa ömrüne ve sönük geçen siyasi macerasına rağmen incelenmeye değer önemli yönlere sahiptir. II. Dünya Savaşı'nın ardından oluşan uluslararası atmosfer ülkeleri yeni dünya düzeninde kendi yerlerini alma çabasına itmiştir. Bu bakımdan Türkiye'de çok partili hayata geçilmesi dikkat çekicidir. Çok partili hayatın yeni başladığı yıllarda Demokrat Parti (DP) ile birlikte mecliste muhalefet sıralarını işgal eden MP Cumhuriyet’in ilk siyasi partilerinden olmasının yanında kısa ömrüne rağmen, kapatıldıktan sonra da etkisi devam eden bir parti olmaklığıyla önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmanın temel amacı MP'yi siyasi partiler hakkında ileri sürülen doğuş teorileri ve parti tipolojileri bağlamında analiz etmektir. Çalışmada esasen "MP doğuş teorileri çerçevesinde nasıl açıklanabilir? Parti tipolojileri bakımından hangi tipe uymakta yahut yakın düşmektedir?" sorularına cevap aranmaktadır. Elde edilen başlıca sonuç olarak MP'nin doğuş teorileri bakımından parlamento içi parti kategorisine dâhil edilebileceği, katılma krizi ve modernleşme teorisi ile de ortaya çıkışının açıklanabileceği hususları gösterilecektir. Tipolojik değerlendirmesi yapıldığında da MP'nin bir yaklaşıma göre kadro partisi özellikleri gösterirken bir başka yaklaşıma göre bireysel temsil partisi özellikleri taşıdığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Millet Partisi, parti doğuş teorileri, parti tipolojileri

Evaluation Of The Natiın Party Within The Context Of Origin Theories And Political Party Typologies

Öz

Abstract
Being one of the political parties that made an appearance in Turkish political life with Turkey's transition to a multi-party system The Nation Party (NP) has important aspects that are worth being researched despite its short life and not-so-shiny political adventure. The international atmosphere following the World War II made countries push for their legitimate places in the new world order. In this regard the transition to a multi-party system in Turkey deserves particular attention. Sharing the opposition seats in the parliament with the Democratic Party (DP) in the first years of the multi-party life the NP has an important place not only for being one of the first political parties of the Republic but also for having a significant impact on politics even after it was proscribed. This article purposes to evaluate the NP within the context of origin theories and typologies that are put forward about the political parties. Mainly this work tries to answer the questions "How the NP can be explained in the framework of origin theories? With regards to political party typologies to which one it suits the best?". The main conclusion reached with regards to origin theories is that the NP can be included within the category of inside-parliamentary parties, that its the origin can be explained with representation and modernisation crises. In the context of party typologies, it is understood that the NP shows the characteristics of a cadre party according to one approach and the party of individual representation according to another.

Anahtar Kelimeler

The Nation Party, political party origin theories, political party typologies

Kaynakça

• Ağaoğlu, S. (1992). Siyasi Günlük Demokrat Parti'nin Kuruluşu. İstanbul, Türkiye: İletişim Yayınları
• Ahmad, F. (2010). Demokrasi Sürecinde Türkiye (945-1980). İstanbul, Türkiye: Hil Yayın.
• Çakmak, İ., & Pehlivanlı, H. (2022). Hikmet Bayur’un Nazarından Kemalizm. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi. (9), 61-80.
• Çaylak, A. (2004). Türk Siyasal Hayatında Osman Bölükbaşı (Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=Keh6sQzap4ZTp8dqWPlH1Lf3Ph2J9b4u7-q8IwErHEYEZwvS32EpwjOKCf5n_aeK
• Çaylak, A., & Kaymal, C. (2021). 27 Mayıs ile 12 Mart Arası Dönemde Muhalefetin Sembol İsmi: Osman Bölükbaşı. İnsan ve İn-san. 8(29), 49-64.
• Çevik, A. (2022). Türkiye’de Siyasi Partiler Arası Rekabette Din-Devlet İlişkilerine Dair Tartışmalar: Millet Partisi Örneği. İnsan ve İnsan. 9(34), 29-43.
• Çiftçi, A. (2019). Mareşal Fevzi Çakmak’ın 1946-1950 Yılları Arasındaki Siyasal Faaliyetleri. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 21(2), 967-985.
• Duverger, M. (1974). Siyasi Partiler. (Çev. Ergun Özbudun), Ankara, Türkiye: Bilgi Yayınevi.
• Eroğul, C. (1990). Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi. Ankara, Türkiye: İmge Yayınları.
• Ertem, B. (2010). Türkiye Üzerindeki Sovyet Talepleri ve Türk-Sovyet İlişkileri (1939-1947). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 16(11), 252-273.
• İnanç, H., Erdoğan S. & Güner, Ü. (2007). Siyasal Partilerin Ortaya Çıkışını Sağlayan Sosyo-Politik Nedenler. Akademik Bakış. (13), 1-18.
• Kapani, M. (1998). Politika Bilimine Giriş. İstanbul, Türkiye: Bilgi Yayınevi.
• Karpat, K. (2010). Türk Demokrasi Tarihi. İstanbul, Türkiye: Timaş Yayınları.
• Karpat, K. (1959). Turkey's Politics Transition To A Multi-Party System. Princeton: Princeton University Press.
• Koçak, C. (2012). İktidar ve Demokratlar Türkiye'de İki Partili Siyasî Sistemin Kuruluş Yılları (1945-1950) Cilt 2. İstanbul, Türki-ye: İletişim Yayınları.
• La Palombara, J. & Weiner, M. (1966). Political Parties and Political Development. Princeton: Princeton University Press.
• Özbudun, E. (2016). Türkiye'de Parti ve Seçim Sistemi. İstanbul, Türkiye: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Sarıbay, A. Y. (1996). Siyasal Sosyoloji. Ankara, Türkiye: Gündoğan Yayınları.
• Sarol, M. (1983). Bilinmeyen Menderes I. İstanbul, Türkiye: Kervan Yayınları.
• Timur, T. (1991). Türkiye'de Çok Partili Hayata Geçiş. İstanbul, Türkiye: İletişim Yayınları.
• Toker, M. (1990). Tek Partiden Çok Partiye 1944-1950. Ankara, Türkiye: Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2012). Milletvekili Genel Seçimleri 1923-2011. Erişim adresi: https://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/1923-2011-MVSecimleri-Tuik.pdf
• Vatandaş, C. (2016). Cumhuriyetin Tarihi. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Yeşil, A. (2001). Türkiye'de Çok Partili Hayata Geçiş. Ankara, Türkiye: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Zürcher, E. J. (2000). Modernleşen Türkiye'nin Tarihi. İstanbul, Türkiye: İletişim Yayınları.
• Zümrüt, Ş. (2004). Mareşal Fevzi Çakmak'ın Siyasal Kişiliği ve Millet Partisi. (Yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=Keh6sQzap4ZTp8dqWPlH1F1fmDNn_8tX93i5HEbqea41Ezf8Nfe2ClFNXB1wxqZ5