Rekabet ve İşbirliği İkileminde Yönünü Arayan Türk-Rus İlişkileri

Yıl 2015, Sayı: 72, 117 - 144, 01.03.2015

Mitat Çelikpala

Öz

Son dönem Türk-Rus ikili ilişkileri, işbirliği ve stratejik ortaklık söylemleri etrafında tanımlamaktadır. 1990’lı yıllara hâkim olan rekabet söyleminin yerini alan bu yeni bakış açısı, TürkRus ikili ilişkilerinin seyrinde temel bir dönüşüme işaret etmektedir. İki ülkenin ilişkilerini geliştirirken işbirliğinin boyutlanmasını sağlayacak hedef bölgesi olarak, 1990’lı yıllarda rekabetin en yoğun biçimde yaşandığı Avrasya’yı seçmesi ise, Türk Dış Politikasının genel çizgisi ve ikili ilişkilerin seyri açısından, yaşanan dönüşümün farklı bir yönüne işaret etmektedir. Bu çalışmada, Türk-Rus ilişkilerinde yaşanan dönüşümün sebepleri ve sonuçları hem söylem hem de eylem boyutunda ve tarihsel süreç dikkate alınarak sorgulanmakta; bu dönüşümün Türkiye’nin Avrasya söylem ve politikalarına yansımalarının yanı sıra, Türk kamuoyu ile dış politika yapıcılarının rol tasavvurlarında gerçek bir dönüşümün söz konusu olup olmadığına cevaplar aranmaktadır

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Rusya, Türk-Rus ilişkileri, Avrasya, Avrasya Eylem Planı

Turkish-Russian Relations in Search of a Way out of the Rivalry-Competition Dilemma

Öz

Cooperation and strategic partnerships are the main concepts utilized in defining current Turkish-Russian relations. This new discourse indicates a fundamental transformation in bilateral relations and the removal of competition from the discourse that has been dominant in the 1990s. In addition, both actors aimed at Eurasia as the target region to further their common interests and bilateral cooperation. That represents another shift in the course of Turkish Foreign Policy making. This study aims at questioning the causes and consequences of the transformation of Turkish-Russian relations in both discourse and action.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Russia, Turkish-Russian relations, Eurasia, Eurasia Action Plan

Kaynakça

• Acar, Özgen (2001). “Ankara-Moskova-Orta Asya Stratejik Üçgeni”. Cumhuriyet. 11 Eylül.
• Akçalı, Emel ve M. Perinçek (2009). “Kemalist Eurasianism: An Emerging Geo- political Discourse in Turkey”. Geopolitics 14 (3): 550-569.
• Akgün, Mensur ve T. Aydın (1999). Türkiye-Rusya İlişkilerindeki Yapısal Sorunlar ve Çözüm Önerileri. İstanbul: TÜSİAD Yay.
• Aktürk, Şener (2004). “Couunter Hegemonic Visions and Reconciliation Thro- ugh the Past: The Case of Turkish Eurasianism”. Ab Imperio (4): 207-238.
• _____, (2006). “Turkish-Russian Relations after the Cold War (1992-2002)”. Turkish Studies 7(3): 337-364.
• _____, (2013). “Türk-Rus İlişkilerinin Realist Bir Değerlendirmesi, 2000-2012: Zirveden Dibe mi?”. Hazar Raporu (Bahar): 55-70.
• Aras, Bülent (2002). The New Geopolitics of Eurasia and Turkey’s Position. Londra: Frank Cass.
• _____, (2009). Turkey and the Russian Federation: An Emerging Multidimensional Partnership. SETA Policy Brief 35. Ankara: SETA.
• Aras, Bülent ve Hakan Fidan (2009). “Turkey and Eurasia: Frontiers of a New Geographic Imagination”. New Perspectives on Turkey 40: 195-217.
• Aydın, Mustafa (2003). “Between Euphoria and Realpolitik: Turkish Policy toward Central Asia and the Caucasus”. Turkey’s Foreign Policy. Der. Is- mael/Aydın. 139-160.
• _____, (2006). “Determinants of Turkish Foreign Policy: Historical Framework and Traditional Inputs”. Middle Eastern Studies 35 (4): 152-186.
• Aydınlık (2001). “Türkiye’nin Şanghay Örgütüne Adım Atması”. 18 Kasım.
• Bila, Fikret (2000). “Kasyanov’un ziyareti”. Milliyet. 26 Ekim.
• Bilge, Suat (1992). Güç Komşuluk Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri 1920-1964. Ankara: İş Bankası Kültür Yay.
• Bilgin, Pınar ve A. Bilgiç (2011). “Turkey’s new Foreign Policy toward Eurasia”. Eurasian Geography and Economics 52(2).
• Bölükbaşı, Süha (1997). “Ankara’s Baku-Centered Transcaucasia Policy: Has It Failed”. The Middle East Journal 51 (1): 80-94.
• Cumhuriyet (2001). “Oldu Bittiyi Kabul Etmeyiz”. 15 Ekim.
• Çandar, Cengiz (1993a). “Rusya ile Yeni Dönem”. Sabah. 10 Eylül.
• _____, (1993b). “Türkiye, Rusya’nın yedeğinde ‘tehlikeli sulara’ mı sürükleni- yor?”. Sabah. 11 Eylül.
• Çelikpala, Mitat (2005). “Türkiye’de Kafkas Diyasporası ve Türk Dış Politikasına Etkileri”. Uluslararası İlişkiler. C. 2. 71-108.
• _____, (2013). “Rusya Federasyonuyla İlişkiler”. Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar. Der. Baskın Oran. C. III: 2001-2012. İstanbul: İletişim Yay. 532-559.
• Doğan, Yalçın (2000). “Ver helikopteri, al elektriği”. Milliyet. 26 Ekim.
• Dugin, Aleksandr (2003). Rus Jeopolitiği: Avrasyacı Yaklaşım. Çev. Vügar İmanov. İstanbul: Küre Yay.
• Erşen, Emre (2013). “The Evolution of ‘Eurasia’ as a Geopolitical Concept in Post-Cold War Turkey”. Geopolitics 18: 24-44.
• Gül, Abdullah (2004). “Turkey: 500 Years of Diplomatic Relations”. Interntional Affairs (Moscow). 50/3.
• Gürün, Kamuran (1991). Türk-Sovyet İlişkileri (1920–1953). Ankara: TTK Yay.
• Hill, Fiona ve Ömer Taşpınar (2006). “Turkey and Russia: Axis of Excluded”. Survival 48(1): 81-92.
• İlhan, Attila (2001a). “Rusya ile ‘Çok Boyutlu Ortaklık’ Anlaşması”. Cumhuriyet. 3 Aralık.
• _____, (2001b). “Rusya Anlaşması, Neden Önemli?”. Cumhuriyet. 5 Aralık.
• İmanov, Vügar (2008). Avrasyacılık: Rusya’nın Kimlik Arayışı. İstanbul: Küre Yay.
• _____, (2012). “Türkiye’nin Rusya Politikası 2011”. Türk Dış Politikası Yıllığı 2011. Der. Burhanettin Duran, Kemal İnat ve Ali Resul Usul. Ankara: SETA Yay. 457-496.
• Kılıç, Selami (1998). Türk-Sovyet İlişkilerinin Doğuşu. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Kınıklıoğlu, Suat (2006). “The Anatomy of Turkish-Russian Relations”, Sakıp Sabancı International Research Award: http://www.brook.edu/comm/ events/20060523sabanci_3a.pdf.
• Kırca, Çoşkun (1993). “Türkiye ve Rusya”. Milliyet. 13 Eylül.
• Kirişci, Kemal (2009). “The Transformation of Turkish Foreign Policy:The Rise of the Trading State”. New Perspectives on Turkey 40: 29-57.
• Kohen, Sami (1997). “Bir ‘stratejik ortaklık’ daha”. Milliyet. 17 Aralık.
• _____, (2001). “Rusya ile yeni ortaklık”. Milliyet. 23 Kasım.
• Kurat, Akdes Nimet (1990). Türkiye ve Rusya. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Larrabee, F. S. ve I. O. Lesser (2003). Turkish Foreign Policy in an Age of Uncerta- inty. Arlington: RAND.
• Milliyet (1997). “Stratejik ortaklık önerisi”. 17 Aralık.
• Olson, Robert (2005). Türkiye’nin Suriye, İsrail ve Rusya ile İlişkileri: 1979-2001. Çev. Süleyman Elik. Ankara: Orient.
• Oreşkova, S. F. (2003). “Rusya ve Osmanlı İmparatorluğu Arasındaki Savaşlar: Sebepleri ve Kimi Tarihi Sonuçları”. Dünden Bugüne Türkiye ve Rusya Po- litik, Ekonomik ve Kültürel İlişkiler. Der. G. Kazgan ve N. Ulçenko. İstan- bul: Bilgi Üniversitesi Yay. 17-32.
• Öniş, Ziya (1995). “Turkey in the Post-Cold War Era: In Search of Identity”. Middle East Journal 49 (1): 48-68.
• Öniş, Ziya ve Ş. Yılmaz (2009). “Between Europeanisation and Euro-Asianism: Foreign Policy Activism in Turkey During the AKP Era”. Turkish Studies 10 (1): 7-24.
• Radikal (2004). “Türk Gazeteciler sordu, Rus lider Vladimir Putin yanıtladı: AB, ilişkimizi etkilemesin”. 2 Eylül.
• Sabah (1993). “Türkiye politika değiştirdi”. 10 Eylül.
• Sezer, Duygu (2000). “Turkish-Russian Relations in the 1990s: From Adversity to ‘Virtual Rapprochement’”. Turkey’s New World: Changing Dynamics in Turkish Foreign Policy. Der. Alan Makovsky ve Sabri Sayarı. Washington D.C.: Washington Institute for Near East Policy Papers. 92-115.
• Sezer, Duygu Bazoğlu (2001). “Russia: The Challanges of Reconciling Geopoliti- cal Competition with Economic Partnership”. Turkey in World Politics: An Emerging Multiregional Power. Der. Barry Rubin ve Kemal Kirişçi. Londra: Lynne Rienner Publications. 151-2.
• Tanrısever, Oktay (2003). “Turkey and the Russian Federation: Towards a Mu- tual Understanding?”. Turkey’s Foreign Policy in the 21st Century: A Chan- ging Role in World Politics. Der. Tareq Y. Ismael and Mustafa Aydın. Bur- lington: Ashgate.
• _____, (2004). “Turkey and Russia in Eurasia”. The Future of Turkish Foreign Policy. Der. L. G. Martin ve D. Keridis. Massachusetts: The MIT Press. 127-155.
• TDN (1994). “Chernishev calls for mutual confidence between Turkey & Russia: ‘Neither side should play ethnic cards’”. 17 Mart.
• _____, (2001). “Russia requests more cooperation with Turkey in defense in- dustry”. 7 Haziran.
• _____, (2001). “Turkey and Russia agree on further cooperation”. 9 Haziran.
• _____, (2002). “Lebedev: There is an anti-Turkish lobby in Russia and anti- Russian lobby in Turkey”. 31 Temmuz.
• Tellal, Erel (2002). “SSCB’yle İlişkiler”. Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar. Der. B.Oran. C. 1: 1919-1980. İstan- bul: İletişim Yay. 499-521.
• Torbakov, Igor (2007). “Making Sense of the Current Phase of Turkish-Russian Relations”. Occasional Paper. Washington: The Jamestown Foundation.
• Uslu, Emre (2008). “Ulusalcılık: The Neo-nationalist Resurgence in Turkey”. Turkish Studies 9 (1): 73-97.
• Yanık, Lerna (2007). “Allies or Partners? An Apprisal of Turkey’s Ties to Russia, 1991–2007”. East European Quarterly XLI (3): 349-370.
• Yetkin, Murat (2004). “Putin ziyaretinin önemi”. Radikal. 7 Aralık.
• Yerasimos, Stefanos (2000). Kurtuluş Savaşı’nda Türk-Sovyet İlişkileri 1917-1923. İstanbul: Boyut Yay.
• WINTER 2015 / NUMBER 72 117-144
• Turkish-Russian Relations in Search
• of a Way out of the Rivalry-Competition Dilemma Mitat Çelikpala