Türk Düşüncesinde Devlet Algısı Bağlamında Bir Karşılaştırma Denemesi: Namık Kemal ve İbn Haldun

Yıl 2020, Sayı: 95, 27 - 46, 19.10.2020

Kemal Şamlıoğlu

https://doi.org/10.12995/bilig.95002

Öz

Devlet, kuramsal çerçevede insan bilimlerinin en çok üzerinde problem ürettikleri bir olgudur. Bu makale ile Tanzimat düşünürü Namık Kemal’in devlete ilişkin düşünceleri, siyasî, kültürel ve edebî perspektifte ele alınmaya çalışılacaktır. Namık Kemal’in devlet düşüncesini incelerken, özellikle devletin kuramsal temellerini İslâm medeniyeti bakımından belirlemeye çalışan İbn Haldun, örnek bir mukayese imkânı doğuracaktır. Batı dünyasına kadar tesir edecek beş aşamalı bir antropomorfik kuramsal çerçeve belirleyen İbn Haldun, doğal bir insan yaşamı gibi devleti oluşbozuluş süreciyle niteler. Bu bağlamda devlet, bir bakıma sonlu bir organik yapı gibi tasarlanır ve doğal bir ölüm süreciyle yüzleşmek zorunda kalır. Hâlbuki Namık Kemal, insan unsurunun sürdürülebilir kültür ve manevi temeller eşliğinde şartlarını koruması halinde devletin de, yaşayacağını ileri sürer. Bir anlamda devletin insan unsuruyla ayakta kalabileceğine ilişkin siyaset teorisi de, Namık Kemal bağlamında üzerinde düşünülmeye değerdir.

Anahtar Kelimeler

Namık Kemal, Ibn Haldun, insan, devlet, edebiyat

A Comparative Essay on the Perception of State in Turkish Thought: Namık Kemal and Ibn Haldun

Öz

State is a fact on which human sciences have mostly produced problems in theoretical context. This study is intended to deal with the views of Namık Kemal, a philosopher of Tanzimat, on the state from political, cultural and literary perspectives. While examining Namık Kemal’s view of the state, especially Ibn Haldun, who tried to determine the theoretical foundations of the state on the basis of Islamic civilization, would offer a chance for a sample comparison. Determining a five-step anthropomorphic theoretical framework that would affect the western world, Ibn Haldun qualifies the state with the process of rise-and-fall like a natural human life. In this sense, the state is designed as a finite organic structure and is supposed to face a natural process of death or fall in the course of time. On the contrary, Namık Kemal suggests that the state could as well be sustained if man kept his conditions along with sustainable cultural and spiritual foundations. In a sense, the political theory that the state could keep alive with man is worth thinking over within the context of Namık Kemal.

Anahtar Kelimeler

Namık Kemal, Ibn Haldun, state, man, literature

Kaynakça

• Bıçak, Ayhan (2009). Türk Düşüncesi I Kökenler. İstanbul: Dergâh Yay.
• Bıçak, Ayhan (2010). Türk Düşüncesi II Kaygılar. İstanbul: Dergâh Yay.
• Çolak, Yılmaz (2006). “1990’lı Yıllar Türkiye’sinde Yeni-Osmanlıcılık ve Kültürel Çoğulculuk Tartışmaları”. Doğu Batı Düşünce Dergisi 38.
• Ebenstein, William (1996). Siyasî Düşüncenin Büyük Düşünürleri. Çev. İsmet Özel. İstanbul: Şûle Yay.
• Eflâtun (1962). Devlet. Çev. Sabahattin Eyüboğlu ve M. Ali Cimcoz. İstanbul:Remzi Kitabevi.
• Enginün, İnci ve Zeynep Kerman (2011). Yeni Türk Edebiyatı Metinleri-4 Eser Tanıtma ve Önsözler (1860-1923). İstanbul: Dergâh Yay.
• Ergun, Nüzhet Sadeddin (2018). Namık Kemal’in Hayatı ve Şiirleri. İstanbul: Historia.
• Fahri, Macit (2000). İslâm Felsefe Tarihi. Çev. Kasım Turhan. İstanbul: Birleşik Yay.
• Foucault, Michel (2016). Entelektüelin Siyasî İşlevi. Çev. Işık Ergüden, Osman Akınhay ve Ferda Keskin. İstanbul: Ayrıntı Yay.
• Gencer, Bedri (2012). Son Osmanlı Düşüncesinde Adalet. Ed. Halil İnalcık, Bülent Arı ve Selim Aslantaş. Ankara: Kadim Yay.
• Hammer, V. Joseph (2014). Osmanlı İmraratorluğu Tarihi II. Ed. Mustafa Güçlü. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yay.
• Hassan, Ümit (2010). Ibn Haldun Metodu ve Siyaset Teorisi. Ankara: Doğu Batı Yay.
• Hobbes, Thomas (2019). Leviathan. Çev. Hamiyet Ünal. İstanbul: Litera Yay.
• Ibn Haldun (2018). Mukaddime. Ed. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yay.
• Kara, İsmail (2017). Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi. İstanbul: Dergâh Yay.
• Kara, İsmail (2003). Din ile Modernleşme Arasında Çağdaş Türk Düşüncesinin Meseleleri. İstanbul: Dergâh Yay.
• Karpat, Kemal (2014). Osmanlı Modernleşmesi Toplum, Kurumsal Değişim ve Nüfus. Çev. Ceren Elitez. İstanbul: Timaş Yay.
• Mardin, Şerif (2015). Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yay.
• Mardin Şerif (2017). Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu. İstanbul: İletişim Yay.
• Meriç, Ümit (2002). Cevdet Paşa’nın Toplum ve Devlet Görüşü, İstanbul: Timaş Yay.
• Namık Kemal (1868a). “Usul-i Meşverete Dair Mektubun Birincisi”. Hürriyet 12.
• Namık Kemal (1868b). “Yaşasın Yeni Osmanlılar”. Hürriyet 11. Namık Kemal (1868c). “Ve şâvirhüm fi’l-emr”. Hürriyet 4.
• Namık Kemal (1869). “Sadâret”. Hürriyet 36. Namık Kemal (1873). “Vatan”. İbret Gazetesi 121.
• Oktay Ahmet (2003). Toplumcu Gerçekçiliğin Kaynakları. İstanbul: Everest Yay.
• Özön, Mustafa Nihat (1938). Namık Kemal ve İbret Gazetesi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Pala, İskender (1989). Namık Kemal’in Tarihî Biyografileri. Ankara: TTK Yay.
• Popper, Karl Raimund (1989). Açık toplum ve Düşmanları I-II. Çev. Mete Tunçay. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Rıza Nur (2017). Namık Kemal Hayatı, Divanı, Eserleri. Ed. Mehmet Soğukömeroğulları. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Tanpınar Ahmet Hamdi (2003). 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Tocqueville, de Alexis (2015). Amerika’da Demokrasi I. Çev. Özcan Doğan. Ankara: Doğu Batı Yay.
• Ülken, Hilmi Ziya (2018). Hâkimiyet. Ed. Ali Utku. Ankara: Doğu Batı Yay.
• Weber, Max (2017). Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu. Çev. Gökhan Rızaoğlu. İstanbul: Roman Oda Yay.