Ahmet Midhat Efendi’nin Askerlik ve Savaşa Dair Görüşleri

Yıl 2020, Sayı: 94, 137 - 157, 20.07.2020

Şener Şükrü Yiğitler

https://doi.org/10.12995/bilig.9407

Öz

Tanzimat Dönemi’yle birlikte hızlı bir Batılılaşma sürecine giren Osmanlı İmparatorluğu, aynı zamanda, Batılı güçlerle yoğun bir savaş halindeydi ve bu durum Batılılaşma hareketinin her alanı için düşünce üreten Ahmet Midhat Efendi için son derece önemliydi. Ahmet Midhat Efendi’nin Zâbit (1891) ve Edvâr-ı Askeriye (1891) adlı deneme kitapları onun bu konuya gösterdiği önemi ortaya koymaktadır. Bu kitaplarında öne sürdüğü modern askerlik ve savaş anlayışıyla ilgili düşüncelerini Batılı kaynaklara dayandırdığı anlaşılan Ahmet Midhat Efendi’nin “asker-millet”, “sosyal Darwinizm” gibi militarist düşünceyle özdeşleştirilen kavramlardan faydalandığı görülmektedir. Ayrıca, Ahmet Midhat Efendi bu düşüncelerini 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı’nın ardından yayımladığı Türk edebiyatının ilk savaş romanlarından biri olan Gönüllü’ye (1897) yoğun biçimde yerleştirerek daha geniş kitlelere ulaştırmıştır. Bu makalede Ahmet Midhat Efendi’nin, Zâbit, Edvâr-ı Askeriye ve Gönüllü adlı eserlerinde askerlik ve savaş konularına dair görüşlerindeki ortaklıklar ve başta militarizm olmak üzere, bu üç eserde referans noktası olarak kullandığı Batılı düşünce ve ideolojiler tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Midhat Efendi, Zâbit, Edvâr-ı Askeriye, Gönüllü, militarizm

Ahmet Midhat Efendi’s Views on Military Service and War

Öz

Ottoman Empire entering a fast Westernization process with the onset of Tanzimat Period, was, at the same time, in a constant battle against Western powers. Ahmet Midhat Efendi, who wrote about all sides of Westernization movement, was closely interested in this situation. Ahmet Midhat’s Zâbit (1891) and Edvâr-ı Askeriye (1891) confirms his deep interest in military service and war. Considering his writings in these books it could be derived that Ahmet Midhat Efendi adapted his views on modern military service and wars from Western sources, and he used such concepts as “soldier-nation” and “social Darwinism”, which are mostly associated with militarist thought. Furthermore, he conveyed these views to larger masses by using them intensively in his novel titled Gönüllü (1897), which is published after 1897 Ottoman-Greco War and is one of the first war novels in Turkish literature. This article examines similarities in Ahmet Midhat Efendi’s views on military service and war found in Zâbit, Edvâr-ı Askeriye and Gönüllü, and Western thoughts and ideologies, notably militarism, he used as reference points in these three works.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Midhat Efendi, Zâbit, Edvâr-ı Askeriye, militarism, Gönüllü, war

Kaynakça

• Ahmet Midhat Efendi (2002). Arnavutlar Solyotlar. Haz. Nuri Sağlam. Ankara: TDK Yay.
• Ahmet Midhat Efendi (1308b). Edvâr-ı Askeriye. İstanbul: Kırk Ambar Matbaası.
• Ahmet Midhat Efendi (2000). Gönüllü. Haz. Erol Ülgen. Ankara: TDK Yay.
• Ahmet Midhat Efendi (2001). Letaif-i Rivayat. Haz. Fazıl Gökçek ve Sabahattin Çağın. İstanbul: Çağrı Yay.
• Ahmet Midhat Efendi (1308a). Zâbit. İstanbul: Kırk Ambar Matbaası.
• Belge, Murat (2009). Genesis, “Büyük Ulusal Anlatı” ve Türklerin Kökeni. İstanbul: İletişim Yay.
• Belge, Murat (2012). Militarist Modernleşme, Almanya, Japonya ve Türkiye. İstanbul: İletişim Yay.
• Clausewitz, Carl Von (2015). Savaş Üzerine. Çev. Selma Koçak. İstanbul: Doruk Yay.
• Devellioğlu, Ferit (2003) Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Dupre, Ben (2014). Gerçekten Bilmeniz 50 Felsefe Fikri. Çev. Elif Gökteke. İstanbul: Domingo Yay.
• Durgun, H. Harika (2015). Ahmet Mithat Efendi ve Edebiyat. İstanbul: Dergâh Yay.
• Dündar, Fuat (2008). Modern Türkiye’nin Şifresi İttihat ve Terakki’nin Etnisite Mühendisliği (1913-1918). İstanbul: İletişim Yay.
• Hobsbawm, Eric J. (2006). “Giriş: Gelenekleri İcat Etmek”. Geleneğin İcadı. Der. Eric Hobsbawm ve Terence Ranger. Çev. Mehmet Murat Şahin. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Mehmed Arif (2012). Başımıza Gelenler. İstanbul: Babıali Kültür Yay.
• Okay, Orhan (2008). Batı Medeniyeti Karşısında Ahmed Mithat Efendi. İstanbul: Dergâh Yay.
• Ortaylı, İlber (1998). Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu. İstanbul: İletişim Yay.
• Şen, Cafer (1997). 1897 Osmanlı-Yunan Muhârebesi’nin Türk Edebiyatındaki Akisleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Ülgen, Erol (1993). 1897 Türk-Yunan Savaşının Türk Şiirindeki Akisleri. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Ülgen, Erol (1995). “Ahmet Midhat Efendi’de Askerlik Fikri ve Gönüllü Romanı”. Türk Dili 521: 619-627.
• Ülgen, Erol (1996). “1897 Türk-Yunan Savaşı’nın Ünlü Komutanlarından Şehid Abdülezel Paşa (1828-1897), Hayatı ve Hakkında Yazılan Şiirler”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten (1994): 169-204.
• Ülgen, Erol (2005). “Selanikli Fazlı Necip’in Hayatı, Eserleri ve Dilâver Romanı Hakkında”. Dilâver. Haz. Erol Ülgen. Ankara: Akçağ Yay.