Şanlıurfa ormanlarındaki doğal odunsu bitkilerin ve park-bahçe bitkilerinin tespiti ve peyzaj değerlerinin belirlenmesi

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 1, 50 - 65, 15.04.2019

Mehmet Aslan Hasan Akan

Öz

Bu araştırma materyalini öncelikle Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi Park ve Bahçeler Müdürlüğü ile Merkez İlçe Belediyeleri’nin park ve refüjlerde kullandığı süs bitkileri ve Şanlıurfa ormanlarında doğal olarak yetişen odunsu bitkiler oluşturmaktadır. Ayrıca bitkilerin peyzaj değerlerinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Çalışma kapsamında Şanlıurfa il hudutları içerisinde bulunan park ve bahçelerin örnek teşkil eden büyük bir bölümü gezilmiş olup bu park ve bahçelerde 38 familyaya ait 83 cins ve 103 takson tespit edilmiştir. Tespit edilen bu türler; geniş yapraklı bitkiler, ağaççık ve çalılar, iğne yapraklı ağaçlar ve sarılısı ve tırmanıcı bitkiler olmak üzere 4 grupta incelenmiştir. Ayrıca Şanlıurfa orman alanları içerisinde doğal olarak yetişen, 13 familyaya ait 19 cins ve 24 takson tespit edilmiştir. Sonuç olarak, en büyük kentsel yeşil alanlar olan parklar ve bahçeler ile doğal orman arazileri ve mevcut botanik durumları incelenmiştir. Tespit edilen ve yaygın olarak kullanılan en önemli park-bahçe bitkileri; Parthenocissus quinquefolia (L.) Planch. (Amerikan Sarmaşığı), Washingtonia filifera H.Wendl. (Palmiye), Laurus nobilis L. (Defne), Melia azedarach L. (Tespih Ağacı), Salix alba L. (Ak Söğüt), Albizia julibrissin Durazz. (Gülibrişim Akasya), Elaeagnus angustifolia L. (İğde), Cercis siliquastrum L. (Erguvan), Salix babylonica L. (Salkım Söğüt), Sophora japonica L. (Sofora), Populus alba L. (Ak Kavak), Pyracantha coccinea M.Roem. (Ateş Dikeni), Prunus cerasifera Ehrh. ‘Pissardii’ (Süs Eriği) taksonlarıdır. Doğal odunsu bitkilerin en yaygın olanları ise; Pistacia khinjuk Stocks (Bıttım), Pistacia terebinthus L. subsp. palaestina (Boiss.) Engler (Yabani Fıstık, Menengiç), Rhus coriaria L. (Sumak), Quercus brantii Lindley (İran Palamut Meşesi), Ficus carica L. subsp. carica (All.) Schınz & Thell. (İncir), Punica granatum L. (Nar), Amygdalus communis L. (Badem), Rosa canina L. (Kuşburnu) ve Cerasus mahaleb (L.) Mill.taksonlarıdır.

Anahtar Kelimeler

Şanlıurfa, park, bahçeler, peyzaj, ormanlar

A study of natural woody plants of forest in Şanlıurfa–determination of detection and landscape values of parks and garden plants

Öz

This search materials are ornament plants used by Şanlıurfa Metropolitan Municipality Directorate of Park and Gardens and by County Municipalities in park and medians; and woody plants grown naturally in Şanlıurfa forests. Within the context of the study, majority of the epitomic gardens and parks located in Şanlıurfa provincial border are visited and in these gardens and parks 83 species and 103 taxa belonged to 38 families are determined. These determined species are examined in four groups called broad-leafed plants, shrubs and bushes, coniferous trees and climbing plants. Besides, 19 species and 24 taxa belonged to 13 families grown naturally in Şanlıurfa forests are determined. As a result, the largest urban green areas such as parks and gardens, natural forests and existing botanical status were investigated. The most important park-garden plants found and widely used; Parthenocissus quinquefolia (L.) Planch. (Amerikan Sarmaşığı), Washingtonia filifera H.Wendl. (Palmiye), Laurus nobilis L. (Defne), Melia azedarach L. (Tespih Ağacı), Salix alba L. (Ak Söğüt), Albizia julibrissin Durazz. (Gülibrişim Akasya), Elaeagnus angustifolia L. (İğde), Cercis siliquastrum L. (Erguvan), Salix babylonica L. (Salkım Söğüt), Sophora japonica L. (Sofora), Populus alba L. (Ak Kavak), Pyracantha coccinea M.Roem. (Ateş Dikeni), Prunus cerasifera Ehrh. ‘Pissardii’ (Süs Eriği). The most common of the natural woody plants are; Pistacia khinjuk Stocks (Bıttım), Pistacia terebinthus L. subsp. palaestina (Boiss.) Engler (Yabani Fıstık, Menengiç), Rhus coriaria L. (Sumak), Quercus brantii Lindley (İran Palamut Meşesi), Ficus carica L. subsp. carica (All.) Schınz & Thell. (İncir), Punica granatum L. (Nar), Amygdalus communis L. (Badem), Rosa canina L. (Kuşburnu) ve Cerasus mahaleb (L.) Mill. (Mahlep).

Anahtar Kelimeler

Şanlıurfa, park, gardens, landscape, forests

Kaynakça

• Turna, İ., Altun, L., Üçler, A.Ö. ve Tazegün, T. (2006, 7-10 Ekim). Kurak ve yarı kurak bölge Ağaçlandırmalarının Genel Değerlendirmesi. Türkiye’de Yarı Kurak Bölgelerde Yapılan Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Uygulamalarının Değerlendirilmesi Çalıştay, Nevşehir, Türkiye, Cilt. I: 33-41.
• Acar, C. ve Turna, İ.(2002, 25-27 Haziran). Orman Ekosistemlerine Ait Floristik Kompozisyonların Belirlenmesinde Bazı Çeşitlilik İndekslerinin Kullanımı ve Değerlendirilmesi. Türkiye Dağları Ulusal Sempozyumu, Kastamonu, 120-128.
• Odabaşı, T., Boydak, M. (1984). Güney Doğu Anadolu Projesi'nde (GAP) ormancılığın yeri ve katkıları. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 34 (3): 33-48.
• Aslan, S. (1984). Güneydoğu Anadolu bölgesinde iyi gelişim gösteren bazı iğne yapraklı ağaç türlerinin seçimi üzerine araştırmalar (1983 Yılı Sonuçları). Ağaçlandırma Araştırmaları. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten Serisi, No. 124-131 (125): 41-76.
• Aslanboğa, İ. (1986). Kentlerde yol ağaçlandırması. Tübitak Yapı ve Araştırma Enstitüsü Yayınları, No: 43,Ankara.
• Ekim, T. (1994). GAP bölgesi bitkileri. GAP Bölgesinde bitki örtüsü ve ormanlar. Turkey Environment Foundation Publications, Ankara, Turkey, pp. 9–22.
• Arslan, M., Perçin, H., Barış, E. ve Uslu, A. (1996). İç Anadolu bölgesi iklim koşullarına uygun yeni bazı herdemyeşil bitki çeşitlerinin saptanması üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 1470, Bilimsel Araştırmalar ve incelemeler: 810, Ankara.
• Korkut, A.B. (2002). Trakya bölgesi doğal bitki örtüsünde peyzaj planlama çalışmaları yönünden değerlendirebilecek bazı bitkisel materyalin saptanması. Peyzaj Mimarlığı. Hasad Yayıncılık Ltd. Şti.,167, İstanbul.
• Yılmaz, H. ve Irmak, M.A. (2004). Erzurum kenti açık-yeşil alanlarında kullanılan bitki materyalinin değerlendirilmesi. Ekoloji 13 (52): 9-16.
• Eroğlu, E., Kesim, G.A. ve Müderrisoğlu, H. (2005). Düzce kenti açık ve yeşil alanlarındaki bitkilerin tespiti ve bazı bitkisel tasarım ilkeleri yönünden değerlendirilmesi. Tarım Bilimleri Dergisi, 11 (3) : 270-277.
• Öztürk Tel, H., Erdoğan, E. (2014). Ekolojik yerleşmeler ve ekolojik yıpranma: Şanlıurfa geleneksel kent dokusu ve Karaköprü ilçesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 17 (1):21-31.
• Aydoğdu, M. and Akan, H. (2005). The flora of Kalecik mountain (Şanlıurfa, Turkey). Turkish Journal of Botany, 29: 155-174.
• Kaya, Ö.F. and Ertekin, AS. (2009). Flora of the protected area at the Tek Tek mountains (Şanlıurfa-Turkey). The Herb Journal of Systematic Botany, 16 (2): 79-96.
• Davis, P.H. (1965-1985). Flora of Turkey And The East Aegean Islands. Edinburg univ. pres. 1-9 .
• Davis, P.H., Mill, R.R. and Tan, K. (1988). Flora of Turkey And The East Aegen Islands (Supplement). Volume 10, Edinburgh.
• Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K.H.C. ( 2000). Flora of Turkey And East Aegean Islans (Supplements II) 11. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Anonim, (2010). İl Çevre Durum Raporu. Şanlıurfa Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Şanlıurfa.
• Akman, Y. (2011). İklim ve Biyoiklim, Ankara: Palme Yayınları.
• Akan, H., Kaya, Ö.F., Eker, İ. and Cevheri, C. (2005). The Flora of Kaşmer Dağı (Şanlıurfa), Turkish Journal of Botany, 29 (4):291-310.
• Akan, H., Korkut, M.M. ve Balos M.M. (2008). Arat dağı ve çevresinde (Birecik,Şanlıurfa) etnobotanik bir Araştırma. Fırat Üniversitesi Fen Ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 20 (1): 67-81.
• Akan, H. ve Ayaz, H. (2016). Gölpınar (Şanlıurfa-Türkiye) mesire yeri florası ve etrafındaki köylerin etnobotanik özellikleri. Bağ Bahçe Bilim Dergisi, 2 (3): 19-56.
• Hatemov, V., Akan H, Kaya, Ö.F., Polat, T. ve Ağdemir, H. (2004). Şanlıurfa’nın Egzotik Ağaç ve Çalıları. Demircioğlu Matbaacılık, Ankara, 64s.
• Yücel, E. Yaltırık, F., Öztürk, M. (1995). Süs Bitkileri (Ağaçlar ve Çalılar). Anadolu Üniversitesi Yayınları No.833, Fen Fakültesi Yayınları No.1, Anadolu Üniversitesi Basımevi, 183 sayfa, ISBN 975-492-46-529-1, Eskişehir.