Toplumsal Değişim Sürecinde Aile

Yıl 2024, , 43 - 60, 14.06.2024

Ayçin Alp

https://doi.org/10.69787/bitigefd.1443004

Öz

Toplumsal değişme Sosyolojinin hemen her zaman zarfında süregelen değişimleriyle birlikte önde gelen konularından biri olmuştur. Kültürel ve toplumsal yapının en önemli dayanaklarından biri olarak addedilen aile kavramı tarihte değişime maruz kalarak farklı türleri içinde barındırır hale gelmiştir. 19. yüzyıl itibariyle tüm dünya genelinde etkisini gösteren modernleşme hareketi ve yaşanan toplumsal değişme, günümüze kadar birçok yapıyı dönüştürerek bir dizi farklılaşmaya yol açmıştır. Toplum yapısındaki bu evrim, günümüze kadar devam ederek birçok alanda toplumsal dönüşüme ve yeniliğe aracılık etmiştir. Bu dönüşüm aileyle birlikte birçok dinamiği de beraberinde etkilemiştir. Toplum yapısında yaşanmakta olan her değişimin birçok kurumu etkilediği gibi, devletin ana kurumlarından biri olan aile de endüstrileşme, kentleşme, eğitim ve teknolojik ilerleme gibi faktörlerle birlikte üretim ilişkileri ve kadın hareketleri bağlamında farklılaşmaya başlamıştır. Türkiye’de kırsal toplumdan kentsel sanayi toplumuna doğru geçişle de birlikte geleneksel aile modeli ekonomik birim statüsünü kaybederek, kentlerin getirdiği işlevsel iş bölümüne doğru farklılaşmaya başlamıştır.
Bunlara ek olarak annelik ve babalık kavramlarının da günümüz toplumlarında aile içinde farklılaşması yeni tartışmaları da beraberinde getirmiştir. Aile içindeki rollerin ve sorumlulukların yeniden yapılandırılması, bununla birlikte yeni dönemde gençlerin evliliğe karşı tutumları ya da birliktelik tercihleri aile türlerinde farklılaşmaya da neden olmuştur. Bu nedenle toplumsal değişim kavramını çok yönlü açıdan ele alıp, sadece aile kavramı tarafından değil makro çerçevede sosyal yapıların dönüşümünü anlamak ve bu yönde yeni toplum yapısını analiz ederek politikalar oluşturmak, toplumun sosyal kontrol ve güveninin sürdürülebilirliği açısından önem arz etmektedir. Aile kavramının yeni halini kavrayabilmek adına hem teorik olarak bir çerçeve oluşturmak hem de dünya konjonktüründeki yeni konumlanışını tartışabilmek adına sayısal verilerin analizi önem arz etmektedir. Bu çalışma tüm bu değişimlerin aile üzerindeki etkisini ve modern toplumun dönüşümüyle birlikte ailenin günümüzde geldiği konumunu ulusal ve uluslararası verilerle irdelemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

aile, modernleşme, toplumsal değişme, feminizm, sosyal politika

“Family” in the Grip of Social Change

Öz

Social change has almost always been one of the leading topics of Sociology, with ongoing transformations. The concept of family, which is considered one of the most important pillars of cultural and social structure, has been subject to change throughout history and has come to include different types. The modernization movement and the social change that took effect all over the world in the 19th century have transformed many buildings and led to a series of differentiations. This evolution in the social structure has continued until today and has mediated social transformation and innovation in many areas. This transformation has affected many dynamics within the family. Just as every change in the social structure affects many institutions, the family, one of the main institutions of the state, has begun to differentiate in the context of production relations and women's movements, along with factors such as industrialization, urbanization, education and technological progress. With the transition from rural society to urban industrial society in Turkey, the traditional family model lost its status as an economic unit and began to differentiate towards the functional division of labor introduced by cities.
In addition, the differentiation of the concepts of motherhood and fatherhood within the family in today's societies has brought about new discussions. The restructuring of roles and responsibilities within the family, as well as the attitudes of young people towards marriage or their partnership preferences in the new period, has also caused a difference in family types. For this reason, it is important to consider the concept of social change from a multifaceted perspective, to understand the transformation of social structures not only by the concept of family but also in the macro framework, and to create policies by analyzing the new social structure in this direction, in terms of the sustainability of the social control and trust of the society. In order to understand the new state of the concept of family, it is important to analyze numerical data both to create a theoretical framework and to discuss its new positioning in the world conjuncture. This study aims to examine the impact of all these changes on the family and the current position of the family with the transformation of modern society, with national and international data.

Anahtar Kelimeler

family, modernization, social change, feminism, social policy

Kaynakça

• Agacinski, Sylviane (1998), Cinsiyetler Siyaseti, Ankara: Dost Kitabevi.
• Aktaş, Gül (2013), “Feminist Söylemler Bağlamında Kadın Kimliği: Erkek Egemen Bir Toplumda Kadın Olmak”, Edebiyat Fakültesi Dergisi, 30(1), 53-72.
• Anastasiu, Ionut (2012), “The Social Functions of The Family”, Euromentor Journal-Studies About Education, 3(2), 133-139.
• Arslan, Ahmet (2017), “Muhafazakâr Liberalizm ve Sosyal Politika Birleşimi Olarak Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı”, Pesa International Journal of Social Studies, 3(4), 1-11.
• Arslanoğlu, İbrahim (2015), Genel Sosyoloji: Ders Notları, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Bhasin, Kamla (2003), Toplumsal Cinsiyet, Çev. Ayşe Coşkun, İstanbul: KADAV Yayınları.
• Bozkurt, Veysel (2017), Değişen Dünyada Sosyoloji, Bursa: Ekin Yayınevi.
• Canatan, Kadir ve Ergün Yıldırım (2016), Aile Sosyolojisi, İstanbul: Açılım Kitap.
• Cebeci, Dilaver (1993), Tanzimat ve Türk Ailesi, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Coşar, Simten ve İnci Özkan Kerestecioğlu (2013), “Feminizmin Neoliberalizmle İmtihanı”, Doğu Batı Düşünce Dergisi: Toplumsal Cinsiyet II, 64, 21-36.
• İçağasıoğlu Çoban, Arzu ve Cengiz Özbesler (2009), “Türkiye'de Aileye Yönelik Sosyal Politika ve Hizmetler”, Aile ve Toplum Eğitim-Kültür ve Araştırma Dergisi, 5(18), 31-41.
• Dikeçligil, F. Beylü (2014), “Aileye Dair Kabullerin Ezber Bozumu”, Aile Sosyolojisi Yazıları. İstanbul: Açılım Kitap.
• Duben, Alan (2012), Kent, Aile, Tarih, Çev. Leyla Şimşek-Rathke, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Durdu, Zafer (2014), Sosyolojide Temel Kavramlar ve Kurucu Fikirler, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Durdu, Zafer (2018), Türkiye’de Modern Düşünce ve Toplumsal Yapı, İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Ecevit, Yıldız (1993), “Aile, Kadın ve Devlet İlişkilerinin Değerlendirilmesinde Klasik ve Yeni Yaklaşımlar”, https://dergipark.org.tr/tr/pub/iukad/issue/729/7871 (e.t: 18.05.2023).
• Engels, Friedrich (2003), Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni, Ankara: Eriş Yayıncılık.
• Ercan, Fuat (2001), Toplumlar ve Ekonomiler, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Erkol, Mehmet vd. (2021), “Toplumsal Değişimin Bir Göstergesi Olarak Gençlerin Evliliğe Yönelik Tutumları”, Universal Journal of History and Culture, 3(1), 57-78.
• Giddens, Anthony (2000), Sosyoloji, Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Goody, Jack (2000), Avrupa’da Aile: Bir Tarihsel ve Antropolojik Deneme, İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Heywood, Andrew (2013), Siyasi İdeolojiler, Ankara: Adres Yayınları.
• Kıray, Mübeccel B. (2000), Ereğli: Ağır Sanayiden Önce bir Sahil Kasabası, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Kızılçelik, Sezgin (1994), Sosyoloji Teorileri, Konya: Yunus Emre Yayıncılık.
• Kongar, Emre (2012), Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kongar, Emre (2010), Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kökalan Çımrın, Füsun (2021), “Başka Bir Aile Mümkün (Mü?)”, International Social Sciences Studies Journal, 8(87), 3890-3900.
• Millar, Jane (2008), “Sosyal Politika ve Aile Politikası”, Sosyal Politika Kuramlar ve Uygulamalar, çev. Şenay Gökbayrak, ed. Bülent Özçelik, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Özbek, Çağlar ve Uğur Can Köşk (2018), “Geleneksel-Çağdaş İkiliğinde Alternatif Aile Modelleri: Toplumsal Bir Zorunluluk mu? Özgürlüklerin ve Mahremin Alanı mı?”, Aileyi Anlamak: Disiplinler Arası Yaklaşım, Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Ritzer, George (2011), Klasik Sosyoloji Kuramları, Ankara: De Ki Basım Yayım.
• Sallan Gül, Songül ve Çağlar Özbek (2021), “Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi”, Sosyolojiye Giriş, Denizli: Kaf Kitap Kafe Yayınları.
• Sancar, Serpil (2017), Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti: Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sayın, Önal (2020), Aile Sosyolojisi, Ankara: Doğu Batı Yayıncılık.
• Smith, Anthony D. (1995), Toplumsal Değişme Anlayışı, Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Şenel, Alâeddin (1982), İlker Topluluktan Uygar Topluma, Ankara: Ankara Üniversitesi SBF Yayınları.
• Taş, Gün (2016), “Feminizm Üzerine Genel Bir Değerlendirme: Kavramsal Analizi, Tarihsel Süreçleri ve Dönüşümleri”, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/269956 (e.t: 14.10.2023).
• Timurturkan, Meral (2022), “Aile Birliğinin Bozulması: Boşanma ve Yeniden Evlenme”, Değişen Toplumda Değişen Aile: Sosyolojik Tartışmalar, editör: Nurşen Adak, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Türkkahraman, Mimar (2006), Toplum ve Toplumsal Kurumlar: Kurumlar Sosyolojisine Giriş, Ankara: Alp Yayınevi.
• Yörükoğlu, Atalay (2007), Değişen Toplumda Aile ve Çocuk, İstanbul: Özgür Yayınları.
• Zeybekoğlu Dündar, Özge (2022), “Değişen ve Değiş(e)meyen Yönleriyle Aile: Yapısı, Türleri, İşlevleri”, Değişen Toplumda Değişen Aile: Sosyolojik Tartışmalar, editör: Nurşen Adak, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• İnternet Kaynakları URL-1: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, 'Evlilik Öncesi Eğitim Programı Eğitici El Kılavuzu', chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.aile.gov.tr/media/4808/eoee-e%C4%9Fitici-el-k%C4%B1lavuzu.pdf (e.t: 14.10.2023).
• URL-2 NTV (2023), Evlilik Kredisi Ne Zaman Verilecek, Kimler Faydalanacak?, https://www.ntv.com.tr/galeri/ekonomi/evlilik-kredisi-ne-zaman-verilecek-kimler-faydalanacak-yeni-evleneceklere-150-bin-tl-faizsiz-kredi,ghxXzTTbmkSK9I80q4tNUg/uoUXgj2kEkqmHEd7n0wbvg (e.t: 14.10.2023).
• URL-3: TUIK (2022), Evlenme ve Boşanma İstatistikleri, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Evlenme-ve-Boşanma-İstatistikleri-2022-49437&dil=1 (e.t: 14.10.2023).
• URL-4: TUIK (2022), İstatistiklerle Aile, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Aile-2022-49683 (e.t: 18.02.2023).
• URL-5: Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982), T.C. Anayasası Madde Dizini, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf (e.t: 14.10.2023).
• URL-6: Eurostat (2024), https://tr.euronews.com/2022/05/19/avrupa-da-dogurganl-k-h-z-nda-turkiye-art-k-zirvede-degil-yeni-lider-fransa (e.t: 20.02.2023).
• URL-7: TÜİK (2023), Dünya Nüfus Günü Haber Bülteni, TÜİK Kurumsal (tuik.gov.tr) (e.t: 20.02.2023).
• URL-8: TÜİK (2019), Evlenme ve Boşanma İstatistikleri 2019, TÜİK Kurumsal (tuik.gov.tr) (e.t:20.02.2023).