Şâhidî İbrahim Dede in Muğla Press

Yıl 2025, Sayı: Mevlevilik Geleneği ve Vefatının 475. Yılında Muğlalı İbrahim Şâhidî (1470-1550) Özel Sayısı, 106 - 121, 28.04.2025

Nesrin Aydın Satar , Gizem Ece Gönül

Öz

Şâhidî Ibrahim Dede (d. 957/1550) was one of the great Mevlevi figures born and raised in Muğla in the 15th century. He has been the subject of various studies, generally focusing on his Mevlevi identity or the literary works he authored. His writings on Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî’s works and Mevlevi thought have shaped academic research on Şâhidî. Many of these studies have been conducted by different scholars, institutions, and organizations both within and outside Muğla. However, studies conducted within the province have particularly aimed to recognize and promote Şâhidî as a distinguished figure of Muğla.
Şâhidî Ibrahim Dede, whose name has been given to streets, architectural structures, schools, and student dormitories in Muğla, is regarded by the people of Muğla as the most significant architect of the city’s spiritual atmosphere. Therefore, his name is not only associated with academic studies and various public-benefit activities but has also become an integral part of Muğla’s publishing landscape.
This study explores how Şâhidî Ibrahim Dede has been reflected in Muğla’s printed publications. It examines his presence in the city’s press as a citizen of Muğla through books published about him by local publishing houses, as well as through periodicals issued in the city. Some publications mention him alongside other figures who have left their mark on Muğla, recognizing him as a distinguished figure or a Mevlevi living in the city. Şâhidî is also referenced in independent works specifically dedicated to him. The first book mentioning Şâhidî Ibrahim Dede was published in 1939, and the first periodical in 1938. From these dates onward, this study traces Şâhidî’s presence in Muğla’s printed publications, examining how he has been represented in the city’s publishing life—as a citizen, a distinguished figure of Muğla, a Mevlevi, a literary figure, a spiritual icon, a poet, or a dervish. Thus, it aims to understand the ways in which Şâhidî has influenced and become embedded in the life and culture of Muğla.

Anahtar Kelimeler

Şâhidî İbrahim Dede , Mevlevi lodge , Muğla , periodical , press

Muğla Basılı Yayınında Şâhidî İbrahim Dede

Öz

15. yüzyılda Muğla’da doğmuş ve yaşamış Mevlevî büyüklerinden biri olan Şâhidî İbrahim Dede hakkında yapılan çalışmalar, genellikle onun hayatı, Mevlevî meşrebi ve kaleme aldığı edebî eserlerle ilgilidir. Muğla ili dışından da farklı kişi, kurum ve kuruluşlar vasıtasıyla gerçekleştirilen bu tür çalışmalardan birçoğu il sınırları içinde, Şâhidî’yi bir Muğla büyüğü olarak tanımak ve tanıtmak için yapılmıştır. İsmi Muğla sokaklarına, mimari yapılarına, okullarına, Muğla’da öğrencileri ağırlayan yurtlara verilen Şâhidi İbrahim Dede Muğla halkı tarafından şehrin manevi atmosferinin mimarlarından belki en önemlisi olarak anılmaktadır. Dolayısıyla onun yalnız akademik çalışmalara ve toplum yararına yürütülen bazı faaliyetlere değil Muğla yayın hayatına da mâl olmuş bir isim olduğunu söylemek gerekir.
Bu çalışma, Şâhidi İbrahim Dede’nin Muğla basılı yayınına nasıl, hangi sıfatlarla ve ne zaman yansıdığını araştırır. Muğla’da faaliyet gösteren yayınevleri tarafından basılan kitaplar ile yine Muğla’da yayınlanan süreli yayınlarda Şâhidî ve mirasının izini süren bu makalede Şâhidî’nin bir Muğlalı olarak Muğla basın hayatındaki yeri soruşturulur. Bir Muğla büyüğü ya da Muğla’da yaşayan bu Mevlevi’nin Muğla’ya mâl olmuş diğer isimlerle beraber anıldığı yayınların yanı sıra, Şâhidî doğrudan kendi hakkında kaleme alınmış müstakil eserlerde de anılır. Şâhidî İbrahim Dede’nin isminin geçtiği ilk kitap 1939’da ilk süreli yayın ise 1938’de basılmıştır. Bu çalışma ilgili tarihlerden başlayarak Şâhidî’nin Muğla basılı yayınındaki yerinin izini sürerken onun Muğla yayın hayatında bir Muğlalı, Muğla büyüğü, Mevlevi, edebiyatçı, manevi değer, şair veya derviş olarak nasıl tanıtıldığını gösterir. Böylece, Şâhidî’nin Muğla kentine ve hayatına hangi yönleriyle sirayet ettiği anlaşılır.

Anahtar Kelimeler

Şâhidî İbrahim Dede , Mevlevilik , Muğla , süreli yayın , basın-yayın

Kaynakça

• Açıkgöz, N. (2008). Şâhidî ve Muğla’da Mevlevilik. Renk Matbaası.
• Açıkgöz, N. (2023, 8 Ekim). Muğla’da Mevlevi Hollandalılar. Hamle. https://www.hamlegazetesi.com.tr/makale/21860449/namik-acikgoz/muglada-mevlevi-hollandalilar.
• Açıkgöz, N. (2023, 17 Ekim). Mevleviliğe meraklı Çinli turistler, Şâhidî’yi ziyaret etti. Hamle. https://www.hamlegazetesi.com.tr/makale/17541750/namik-acikgoz/mevlevilige-merakli-cinli-turistler-sahidiyi-ziyaret-etti.
• Açıkgöz, N. (2024, 21 Mayıs). Hani Şâhidî duvarı orijinal sıvalı idi. Hamle. https://www.hamlegazetesi.com.tr/makale/20246276/namik-acikgoz/hani-sahidi-duvari-orijinal-sivali-idi.
• Açıkgöz, N. (2024, 5 Kasım). Muğla turizminde yeni vizyon. Hamle. https://www.hamlegazetesi.com.tr/makale/22269121/namik-acikgoz/mugla-turizminde-yeni-vizyon.
• Açık Önkaş, N. (2012). Muğlalı İbrahim Şâhidî. Esin Basımevi.
• Açık Önkaş, N. (2013). Mevlânâ okyanusundan Muğlalı Şâhidî denizine: Şâhidî şiirleri ve açıklamaları. Muğla Belediyesi Yayınları.
• Aker, C. (1938, Mayıs). İbrahim Şahidi. Muğla. 15, 5-6.
• Aker, C. (1938, Haziran). İbrahim Şahidi. Muğla. 16, 5-6.
• Aker, C. (1938, Temmuz). İbrahim Şahidi. Muğla. 17, 5-6.
• Aykırı, K. & Aydın, Y. (2015). Muğla’nın önemli bir değeri Şâhidî (öğretmenler için etkinlik örnekleri). Esin Basımevi.
• Baytur, M. B. (1967). Gülşen-i Tevhid. İnkılâp ve Aka Kitapevleri.
• Cumhuriyetin 75. yılında Muğlalı şairler ve yazarlar antolojisi. (1998). Muğla Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları.
• Cumhuriyetin 100. yılında dünden bugüne Muğla. (2024). Muğla Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Çıpan, M. (1984, 29 Kasım-25 Aralık). Büyük Mevlevi Düşünür Muğlalı Hz. Şahidi İbrahim Efendi’yi anış. Devrim.
• Çıpan, M. (1986). Muğlalı İbrahim Şâhidi Dede: hayatı, şahsiyeti, eserleri. Konya Nur Basımevi.
• Çıpan, M. (2010). Şâhidî, İbrâhim. İçinde İslâm ansiklopedisi (Cilt 38, ss. 273-274). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Devrim. (1984, 25 Mayıs). 1. Muğla Kültür-Sanat-Turizm Festivali bugün başlıyor.
• Devrim. (1984, 28 Mayıs). Festival, Hz. Şahidi, klasik müzik gösterisi ve yayla şenlikleriyle sona erdi.
• Devrim. (1985, 27 Eylül). Şahidi Dede’yi ele alan tebliğ festivalin son gününde sunulacak.
• Devrim. (1986, 10 Ekim). Mutlu bir evlilik.
• Devrim. (1992, 23 Aralık). Muğla Müftülüğünce hazırlanan Regaip Kandili Programı.
• Devrim. (2024, 4 Ekim). Hollandalı Mevlevilerden Mevlevi Şeyhi Şâhidî’ye ziyaret.
• Ekinci, O. (1982, 30 Aralık). Onarım yoluyla eski eser tahribatına bir örnek: Muğla Şahidi Camii. Devrim.
• Ergin, İ. (1984, 31 Mayıs). Festival tam bir festivaldi. Devrim.
• Eroğlu, Z. (1939). Muğla tarihi. Muğla Belediyesi Kültür Yayınları.
• Hakses, A. R. (1999). Muğla Menteşe büyükleri. Muğla Valiliği Yayınları.
• Hamle. (2023, 14 Ekim). Çinliler Muğla’da Türk tasavvufunu ve Mevleviliği öğrendiler.
• İmamoğlu, A. H. (2005). Tuhfe-i Şâhidî. Muğla Üniversitesi Yayınları.
• Muğla. (1938, Mayıs). Gelecek sayıda: Muğla büyükleri: İbrahim Şahidi.
• Muğla Değerleri Sempozyumu Bildiri Kitabı. (2013). Muğla Üniversitesi Yayınları.
• Muğla Yenigün. (2023, 8 Eylül). Vali Akbıyık Cuma Namazı’nı Şahidi Camii’nde kıldı.
• Muğla Yenigün. (2024, 11 Kasım). Öğretmenler Menteşe’nin tarihi dokusunu gezdi. https://www.muglayenigun.com/ogretmenler-mentesenin-tarihi-dokusunu-gezdi/.
• Önal, M. N. (2003). Muğla efsaneleri. Muğla Üniversitesi Yayınları.
• Turan, E. (2023, 15 Ekim). Dinleri araştıran Çinliler Muğla’da Mevleviliği öğrendiler. Muğla Yenigün.
• Türkeş, Ü. (1984, 1 Haziran). Hz. Şahidi’yi Andık. Devrim.
• Türkeş, Ü. (1984, 29 Kasım). Sunu. Büyük Mevlevi Düşünür Muğlalı Hz. Şahidi İbrahim Efendi’yi anış (Haz. M. Çıpan). Devrim.
• Türkeş, Ü. (1984, 30 Kasım). Sunu. Büyük Mevlevi Düşünür Muğlalı Hz. Şahidi İbrahim Efendi’yi anış (Haz. M. Çıpan). Devrim.
• Yeni Muğla. (1979, 13 Ağustos). Vakıflar Bölge Müdürlüğü’nün yasadışı tutumu nedeniyle Şahidi Camii ışıksız kaldı.