Edmund Husserl’in Antipsikolojizmi

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 140 - 159, 28.06.2021

Kubilay Hoşgör A. Bilge Demir

Öz

Bu çalışmada Husserl’in psikolojizme yönelik, mantığın temeli olma iddiasındaki eleştirilerini inceliyoruz. İlk olarak psikolojizm tartışmalarının 19. yüzyıldaki durumunu ele alıyoruz. Daha sonra Brentano’nun deskriptif psikolojisinin Husserl’i niçin tatmin etmediğini soruyoruz. Bu tatminsizliğin immanent nesnelerin statüsüne yönelik bir anlaşmazlıktan kaynakladığını ileri sürüyoruz. Daha sonra, genel olarak psikolojizm tartışması içinde, psikolojizmin lehine ve aleyhine öne sürülen argümanları ortaya koyuyor, Husserl’in bu argümanlarda içerilen başlıca üç önyargıyı dikkate aldığını ve kendi psikolojizm eleştirisini saf mantığın ideal nesnelerini kabul etmek suretiyle geliştirdiğini öne sürüyoruz. Husserl’i saf mantık düşüncesine götüren şeylerden birinin de düşünme süreçleri ile düşünme nesneleri arasında yaptığı ayrım olduğunu ve bu ayrım sayesinde psikolojist önyargılardan kaçınabildiğini gösteriyoruz. Formel mantığa ve tüm bilimlere objektif geçerliliğini sağlayacak olan saf mantığın ideal nesnelerinin, real olanı bilmek için kullandığımız yöntemlerle bilinemeyeceğini, Husserl’in fenomenoloji projesinin bu ideal nesneleri bilmeye yönelik bir öz araştırması olması nedeniyle saf mantık ile yakın ilişkide olduğunu göstermeyi deniyoruz. Husserl real alanda bilginin koşullu, a posteriori ve olumsal olduğunu, objektif bilginin ise koşulsuz, a priori ve zorunlu olan idealin alanında mümkün olduğunu düşünür. Dolayısıyla bu düşünce, empirik bir bilim olarak psikolojinin objektif bilginin bir temeli olamayacağını gösterir. Fenomenolojik epokhe ile dikkatimizi çevirdiğimiz ideal nesnelerin oluşturduğu saf mantık alanının, objektif bilginin temeli olduğunu ortaya koyuyoruz. Sonuç olarak, Husserl’in psikolojinin deneysel ve rölatif karakterine karşı eleştirisinin gücünü teslim ediyor, ancak psikolojizmin başka biçimlerinin, tam da felsefenin sorduğu sorulara açtığı kapılar nedeniyle göz ardı edilmemesi gerektiğini savunuyoruz.

Anahtar Kelimeler

Psikolojizm, Husserl, deskriptif psikoloji, antipsikolojizm, saf mantık, fenomenoloji, ideal, real

Edmund Husserl’s Antipsychologism

Öz

In this study, we investigate Husserl’s criticism of psychologism, which is claimed to be the basis of logic. At first, we consider the debates of psychology in the 19th century. We then ask why Brentano’s descriptive psychology did not satisfy Husserl. We argue that this dissatisfaction stems from a dispute over the status of immanent objects. We then, exhibit the arguments for and against psychologism with respect to the discussion of psychologism in general. We argue that Husserl started by taking into account the three main prejudices contained in these arguments and that he developed his critique of psychologism by accepting the ideal objects of pure logic. We show that one of the things that led Husserl to hold the idea of pure logic was his distinction between thinking processes and objects of thinking. By means of this distinction, he was able to avoid psychologistic prejudices. We try to show that the ideal objects of pure logic, which provides objective validity to formal logic and all sciences, cannot be known by the methods we approach to the real(ity). Husserl’s phenomenology project is closely related to the pure logic since it is a study for essences in order to know ideal objects. Husserl states that we can have conditional, a posteriori, contingent knowledge in the realm of the real. At the same time, for the possibility of objective knowledge have found in the realm of the ideal which is sphere of the unconditional, a priori and necessary knowledge. Therefore he thinks that psychology as an empirical science cannot be a basis for knowledge. We show that the realm of pure logic formed by the ideal objects (that we reach them with the phenomenological epoche) are the basis of objective knowledge. In conclusion, we acknowledge the power of Husserl’s criticism against the experimental and relative character of psychology. However we argue that other forms of psychology should not be neglected precisely because it opens the doors to the questions posed by the philosophy.

Anahtar Kelimeler

Psychologism, Husserl, descriptive psychology, antipsychologism, pure logic, phenomenology, ideal, real

Kaynakça

• Block, Ned (1981), “Psychologism and Behaviourism”, The Philosophical Review, 90.
• Brentano, Franz C. (1874), Psychologie vom empirischen Standpunkte, Bd.1, Leipzig: Verlag von Duncker & Humblot.
• ________ (1893), Über die Zukunft der Philosophie, Wien: Hölder. [çevrimiçi erişim]. Yeniden basım: Über die Zukunft der Philosophie, Ed. Oskar Kraus, Leipzig: Meiner 1929; 2. Baskı, intr. Paul Weingartner, Hamburg: Meiner, 1968.
• Chalmers, David (2006), “Perception and the Fall from Eden”, Ed. Tamar Gendler ve John Hawthorne, Perceptual Experience içinde, Oxford University Press.
• Cussins, Adrian (1987), “Varieties of Psychologism”, Synthese, 70.
• De Boer, Theodore (1978), The Development of Husserl’s Thought, çev. Alvin Plantinga, Nijhoff, The Hague.
• Hanna, Robert (2008), “Husserl’s Argument Against Logical Psychologism (Prolegomena, §§ 17-61)”, Ed. Verena Mayer, Edmund Husserl: Logische Untersuchungen içinde, 27-42, Berlin: Akademie Verlag.
• ______ (1993), “Logical Cognition: Husserl's Prolegomena and the Truth in Psychologism”, Philosophy and Phenomenological Research, 53(2), 251-275.
• Huemer, Wolfgang (2004), “Husserl’s Critique of Psychologism and his Relation to the Brentano School”, Ed. Arkadiusz Chrudzimski, Wolfgang Huemer, Phenomenology and Analysis: Essays on Central European Philosophy içinde, 199-214, Frankfurt: Ontos. Hume, David (2018), İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma, çev. Ferit B. Aydar, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Husserl, Edmund (1982), Cartesian Meditations: An Introduction to Phenomenology, çev. Dorian Cairns, Netherlands: Martinus Nijhoff Publishers.
• _______ (2001), Logical Investigations: Vol.1, Ed. Dermot Moran, çev. John N. Findlay, London: Routledge Taylor&Francis Group.
• _______ (2015), Fenomenoloji Üzerine Beş Ders, çev. Harun Tepe, Ankara: BilgeSu.
• _______ (2020), Kesin Bir Bilim Olarak Felsefe, çev. Tomris Mengüşoğlu, İstanbul: YKY.
• Kusch, Martin (1995), Psychologism: The Sociology of Philosophical Knowledge, London: Routledge.
• McDowell, John (1981), “Anti-Realism and the Epistemology of Understanding”, Ed. Herman Parret ve Jacques Bouveresse, Meaning and Understanding içinde, Berlin: de Gruyter.
• Merleau-Ponty, Maurice (2016), Algının Fenomenolojisi, çev. Emine Sarıkartal, Eylem Hacımuratoğlu, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Mohanty, Jitendra N. (1982), Husserl and Frege, Bloomington: Indiana University Press.
• Moran, Dermot (2000), “Husserl’s Critique of Brentano in the Logical Investigations”, Center for Logic, Epistemology and History of Science içinde, 163-205, Brazil: State University of Campinas.
• Seebohm, Thomas (1991), “Psychologism Revisited”, Ed. Thomas Seebohm, Dagfinn Follesdal ve Jiten-dra N. Mohanty, Phenomenology and the Formal Sciences içinde, 149-82, Dordrecht: Kluwer.
• Smith, David W. (2019), Husserl, çev. Seçim Bayazit, İstanbul: Alfa.
• URL-1: Kusch, Martin (2020), Psychologism, https://plato.stanford.edu/entries/psychologism (e.t. 30.04.2021).
• URL-2: Huemer, Wolfgang (2019), Franz Brentano, https://plato.stanford.edu/entries/brentano/ (e.t. 30.04.2021).
• Waldenfels, Bernhard (2010), Fenomenolojiye Giriş, çev. Mesut Keskin, İstanbul: Avesta.
• Zahavi, Dan (2018), Husserl’in Fenomenolojisi, çev. Seçim Bayazit, İstanbul: Say Yayınları.