Ekoeleştirel Perspektiften Edebiyat Alanında Hayvan Çalışmaları

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 3, 43 - 54, 27.06.2022

Kübra Kuru

Öz

Ekoeleştiri edebiyat alanında son dönemler oldukça etkili olmaya başlamıştır. İnsanoğlunun çevreye karşı olumlu ya da olumsuz etkilerini ortaya çıkarmayı amaçlayan kuram, edebiyat alanı içerisinde kendisine geniş bir yer bulmuştur. Farklı birçok alanla da bağlantı içerisinde olan ekoeleştiri kuramı, insan ve çevre ilişkisini inceleyerek çevre sorunları hakkında bireylerde bilinç oluşturmayı hedeflemektedir. Geniş kitlelere hitap etme açısından edebiyat alanı, kuramın yaygınlık kazanmasını etkileyen temel faktörlerden biri olmuştur. Kuram, sadece doğaya değil aynı zamanda orada yaşayan tüm canlılara verilen zararları da gözler önüne sererek değişen çevre algısına dikkat çekmiştir. İnsanoğlunun modern yaşam ile birlikte artan tüketim çılgınlığı, yaşadığı dünyayı hızla yok oluşa doğru sürüklemektedir. Bu durumun önüne geçmeyi ve insanlarda belli bir doğa bilinci oluşturmayı hedefleyen çevreci eleştiri kuramı, doğada ortaya çıkan birçok sorunu da ele almaktadır.

Ekoeleştiri kuramı kendi içerisinde zamanla çeşitli dallara ayrılmıştır. Bunlardan biri olan hayvanekolojisi, insanoğlunun ben merkezli tutumunu eleştirerek onların yaşadığı dünyaya ve hayvanlara karşı olan davranışlarını ele almaktadır. Kendisini diğer varlıklardan üstün görerek onlar üzerinde tahakküm kurmaya çalışan insanoğlu, birçok canlı türünün yok olmasına neden olmuştur. Diğer alanlara göre canlandırma, okuma ve ses imkânları daha fazla olan edebiyat, çevreye ve hayvanlara verilen zararları ortaya çıkarma açısından oldukça etkilidir. Öyle ki edebiyat metinleri incelendiğinde hayvanların İslamiyet öncesinden günümüz eserlerine kadar hemen hemen her metinde işlendiğini görmekteyiz. Edebi eserlerdeki hayvan betimlemeleri inceleyerek çevre sorunlarını göstermeye odaklanan bu çalışma, aynı zamanda ekoeleştirinin Türk edebiyatındaki görünümünü de ortaya çıkarma amacındadır.

Anahtar Kelimeler

Ekoeleştiri, Sinema, Hayvan, Çevre, Uyum, Modernizm, Edebiyat

Animal Studies in Literature an Ecocritical Perspective

Öz

In the field of ecocritic literature, recent periods have begun to be quite influential. The theory, which aims to reveal the positive or negative effects of human beings on the environment, has found a wide place in the field of literature. The theory of ecocriticism, which is in connection with many different fields, aims to create awareness in individuals about environmental problems by examining the relationship between human and environment. In terms of appealing to large masses, the field of literature has been one of the main factors affecting the prevalence of the theory. The theory drew attention to the changing perception of the environment by revealing the damage done not only to nature but also to all living things living there. The increasing consumption frenzy of human beings with modern life is dragging the world they live in towards extinction. The environmental criticism theory, which aims to prevent this situation and to create a certain nature awareness in people, also deals with many problems that arise in nature.

The theory of ecocriticism has divided over time into various branches. Animal ecology, one of them, criticizes the egocentric attitude of humans and deals with their behavior towards the world they live in and animals. Mankind, who considers himself superior to other living things and tries to dominate them, has caused the extinction of many living species. Literature, which has more animation, reading and sound possibilities than other fields, is very effective in revealing the damage to the environment and animals. So much so that when literary texts are examined, we see that animals are processed in almost every text, from pre-Islamic works to contemporary works. This study, which focuses on showing environmental problems by examining animal depictions in literary works, also aims to reveal the appearance of ecocriticism in Turkish literature.

Anahtar Kelimeler

Ecocriticism, Literature, Animal, Environment, Rapport, Modernism

Kaynakça

• Budak, Cem Y. (2017). Çevreci Eleştiri Bağlamında Yaşar Kemal’in Kuşlar Da Gitti Romanı Üzerine Bir Değerlendirme. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2, s.8.
• Ergin, M. ve Dolcerocca, N. (2016). Edebiyata Ekoeleştirel Yaklaşımlar: Ekoşiir ve Elif Sofya. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 36, s. 297-314.
• Garrard, Greg (2016). Ekoeleştiri Ekoloji ve Çevre Üzerine Kültürel Tartışmalar. İstanbul: Kolektif Yay.
• Gergöy, Adem (2017). Bilge Karasu’nun Hayvanları: Etik Ve Politik Karşılaşmalar, Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, s.14.
• Jack, London (2018). Vahşetin Çağrısı. İstanbul: Can Yay.
• Karakaya, A.- Çakmakkaya, B. ve Yılmaz, Y. (2020). Hayvanlara Yönelik Şiddet Konusunda Bir Değerlendirme, Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 6, s. 183.
• Olgun, Hakan (2020). Batı Felsefesinde Hayvanın Ahlâkî Statüsü: Francione’nin Abolisyonizmi Üzerine Bir Değerlendirme, Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15, s. 3921.
• Oppermann, Serpil (2012). Ekoeleştiri Çevre ve Edebiyat. Ankara: Phoenix.
• Tekin, Nuray (2018). Edebiyatta Hayvan Temsili: Yokluk Olarak Varoluş. Doğu Batı Dergisi, 82, s.248.
• Yıldırım, Rabia S. (2021). Sait Faik Abasıyanık’ın Hikâyelerinin Çevreci Eleştiri Işığında İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 18.