Cumhuriyetin 100 Yılında Türkiye'deki Sosyolojiye Kısa Bir Bakış

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 6 - CUMHURİYET'İN 100. YILINA İTHAFEN, 105 - 112, 29.12.2023

Nilgün Çelebi

Öz

Bu makalenin konusu Türkiye’deki sosyolojinin tarihçesini özetlemektir. Türk entelektüellerinin sosyoloji ile tanışması 19. Yüzyılda başlar. Sosyoloji öncelikle Osmanlı devletinin zayıflamasına karşı çareler üretme olasılığı olabilecek bir bilgi gövdesi olarak görülür. Cumhuriyet döneminde sosyolojiden beklentiler değişir. Sosyolojinin genç Türkiye Cumhuriyeti devletinin bekası için çok önemli bir misyon olan ulus inşasının yollarını gösterecek bir bilgi gövdesi olması beklenir. İlerleyen dönemlerde sosyolojinin daha sivil bir formata dönüştüğü gözlemlenir. Günümüzde 2022-2023 ders yılı sonu itibariyle Türkiye’de toplam 105 üniversitenin 121 farklı pozisyonunda sosyoloji lisans eğitimi yapılmaktadır. Devlete ait üniversitelerin 1.öğretiminde 83 ikinci öğretimde 13 lisans eğitimi mevcuttur. Ayrıca 3 üniversite sosyoloji açık öğretim programı yürütmektedir. (16 üniversitenin 13’ünde 2. öğretim, 3’ünde açık öğretim sosyoloji programı vardır). Vakıf ve özel üniversitelerdeki sosyoloji lisans eğitimi sayısı ise 22’dir. Sosyoloji öğretimine gösterilen ilgi olumlu bir tablo sunmaktadır. Ancak bu ilgiye rağmen sosyologların kamu ve özel sektörde istihdam edilmelerinde sorunlar bulunmaktadır. Bu sorunun giderilmesinin yollarından biri sosyoloji bölümlerinde verilen eğitimin içeriğinin sosyal hayatla bağlantılı olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

sosyoloji, toplum, devlet, birliktelik, istihdam

A BRIEF OVERVIEW OF SOCIOLOGY IN TURKEY AT 100 YEARS OF THE REPUBLIC

Öz

The subject of this article is to summarize the history of sociology in Turkey. Turkish intellectuals became acquainted with sociology in the 19th century. Sociology is primarily seen as a body of knowledge that could possibly produce remedies against the weakening of the Ottoman state. During the Republican period, expectations from sociology changed. Sociology is expected to be a body of knowledge that will show the ways of nation building, which is a very important mission for the survival of the young Turkish republic. In the following periods, it is observed that sociology transformed into a more civilian format. Today, as of the end of the 2022-2023 academic year, sociology undergraduate education is offered in 121 different positions in 105 universities in Turkey. There are 83 undergraduate programs in the first education of state-owned universities and 13 in the second education. In addition, 3 universities run open education programs in sociology. (Out of 16 universities, 13 have 2nd education and 3 have open education sociology programs). The number of sociology undergraduate programs at foundation and private universities is 22. The interest in sociology education presents a positive picture. However, despite this interest, there are problems in the employment of sociologists in the public and private sectors. One of the ways to overcome this problem is to link the content of the education given in sociology departments to social life.

Anahtar Kelimeler

sociology, society, polity, socius, employment.

Kaynakça

• Bougle, Celestine (1909-1912/2014), “Sosyoloji Nedir?”, çev. İsmail Suphi, çevrim yazı A. Erdoğan, Sosyoloji Dergisi, 3. Dizi, 28 (1), 323-334.
• Coşkun, İsmail (1991). “Sosyoloji Bölümünün Tarihine Dair”, yay.haz. İsmail Coşkun, 75. Yılında Türkiye’de Sosyoloji, 13-27, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Çelebi, Nilgün (2015) “Sosyoloji Tarihimize Kısa Bir Bakış”, yay.haz. Nevin Güngör Ergan, Türkiye’de Sosyolojinin Yüz Yılı Sosyoloji Konferansları Özel Sayı (52), 13-28.
• Ergin, Osman (1941), Türkiye Maarif Tarihi c. 3, İstanbul: Osmanbey Matbaası.
• Erişçi, Lütfi (1942), “Türkiye’de Sosyolojinin Tarihçesi ve Bibliyografyası”, Sosyoloji Dergisi, 1(1), 158-167.
• Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri (1950), “Profesör Kessler’i Uğurlarken”, İş, 17(113), 5-18.
• Fildiş, Berna (2019), “Türk Sosyoloji Cemiyeti’nin Resmî Dergisi: Sosyoloji Dünyası”, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(36), 443-476.
• Kaçmazoğlu, Hacı Bayram (2003), Türk Sosyoloji Tarihi 2., Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kafadar, Osman (1998), Türkiye’de Yükseköğretimde Felsefe Eğitimi-Tarihsel Gelişim ve Lisans Eğitiminin Bir İncelenmesi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Programları ve Öğretim Anabilim Dalı Doktora Tezi.
• Konuk Kandemir, Nebiye ve Işık, E (2023), “Türk Yükseköğretiminde Sosyoloji Eğitiminin Son Durumuna İlişkin Bir Değerlendirme”, DEÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10(2). 740-759.
• Meriç-Yazan, Ümit (1997), “Önsöz”, İçtimaiyat Mecmuası 1-6 1917, reprint, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Araştırma Merkezi.
• Toprak, Zafer (1987), “Türk Bilgi Derneği (1914) ve Bilgi Mecmuası”, Osmanlı İlmi ve Mesleki Cemiyetleri, yay.haz. Ekmeleddin İhsanoğlu, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi, 247-254.
• Toprak, Zafer (1988), “Giriş Türkiye’de Toplumbilimin Doğuşu”, Türk Toplumbilimcileri 2, Emre Kongar, İstanbul: Remzi Kitabevi, 13-29.
• Toprak, Zafer (2012) “1921 Torino Uluslararası Sosyoloji Kongresi ve Türkiye”, Toplumsal Tarih Dergisi, (225). 56-70.
• Ülken, Hilmi Ziya (1950), “Türk Sosyoloji Cemiyeti”, Sosyoloji Dergisi, 6, 137-139.
• Ülken, Hilmi Ziya (1979), Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul: Ülken Yayınları.
• Yalvaç, Mehmet (1985), “İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde Sosyoloji Eğitiminin Tarihçesi (1912-1982)”, Kubbealtı Akademi Mecmuası, Ocak, 57-73.