Bitlis’teki Tüketicilerin Gıda Güvenliği ve Gıda Hijyeni Konusundaki Bilgi ve Tutumları

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 2, 780 - 796, 15.06.2020

Seda Oğur

https://doi.org/10.17798/bitlisfen.582935

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmada,
Bitlis il merkezinde ikamet eden tüketicilerin gıda güvenliği ve gıda hijyeni
konusundaki bilgi ve tutumlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. 2015
yılının Şubat ayında yürütülen araştırmada, gelişigüzel örnekleme yöntemiyle
seçilen 405 katılımcının yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi ve meslek bilgileri ile
gıda güvenliği ve gıda hijyeni ile ilgili ürünü satın almadan tüketinceye kadar
dikkate almaları gereken 40 ifadeden oluşan bir anket formu uygulanmıştır. Elde
edilen veriler IBM SPSS 20® programında sıklık, bağımsız T-testi ve Pearson
Ki-kare (χ²) testleriyle değerlendirilmiştir.
Ankete katılan tüketicilerin yaş ortalamalarının 30.62±9.45, %53.6’sının kadın,
%46.4’ünün erkek, %67.4’ünün üniversite mezunu, %32.3’ünün büro memuru ve %16.3’ünün
ev hanımı olduğu belirlenmiştir. Tüketicilerin %84’ü gıda ürünlerini satın
alırken son kullanma tarihlerine dikkat ettiğini, %87.2’si ambalajsız gıda
ürünü alırken tazeliğine, temizliğine dikkat ettiğini, %90.1’i sebze ve
meyveleri temiz ve bol su ile yıkadığını, %49.9’u markalı ürünlerin her zaman
kaliteli ve güvenilir olduğuna kısmen katıldığını, %69.6’sı yemekleri
pişirirken ya da tekrar ısıtırken uygun sıcaklıkta olduğunu anlamak için
termometre kullanmadığını, %45.7’si reklamların ürün hakkında gerekli bilgileri
verdiğine katılmadığını ifade etmiştir. Tüketicilerin cinsiyetleri ile gıdayı
hijyenik şartlarda hazırlama ve saklama konusundaki tutumlarını belirleyen
ifadelere (14.-26. ifadeler) verdikleri yanıtlar arasındaki farkın ve eğitim
düzeyleri ve meslekleri ile “Satın aldığım gıda ürünlerinin etiket bilgilerini
okurum.” ve “Yiyeceklerin protein ve vitamin içeriklerini bilirim,
bilmediklerimi öğrenmeye gayret ederim.” ifadelerine verdikleri yanıtlar
arasındaki farkın anlamlı (P<0.05) olduğu bulunmuştur. Gıda güvenliği ve gıda hijyeni
ile ilgili olarak en önemli olduğunu düşündüğümüz bilgiler ve uygulamalar
konusunda; katılımcıların doğru bilgi veya doğru alışkanlık sahibi olmaları ile
eğitim seviyesi arasındaki ilişkinin beklenildiği şekilde anlamlı olmadığı
gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

gıda güvenliği, gıda hijyeni, tüketici, bilgi, tutum

Kaynakça

• 1. Bosi A.T. 2003. Gıda Güvenliği ve Güvencesi. Türk Belediyecilik Sempozyumu (SABEM). http://www.sabem.saglik.gov.tr/kaynaklar/2989.pdf. (Erişim Tarihi: 15.05.2019).2. Tayar M., Anar Ş., Soyutemiz E., Bostan K., Aksu H., Çıbık R. 2011. Hijyen ve Sanitasyon. Anadolu Üniversitesi, Yayın No: 2349, 218 s, Eskişehir.3. Özçiçek Dölekoğlu C. 2002. Tüketicilerin İşlenmiş Gıda Ürünlerinde Kalite Tercihleri, Sağlık Riskine Karşı Tutumları ve Besin Bileşimi Konusunda Bilgi Düzeyleri (Adana Örneği). Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Adana.4. FAO/WHO 2002. Pan European Conference on Food Safety and Quality. http:/www.fao.org. (Erişim Tarihi: 15.05.2019).5. Kayaardı S. 2012. Gıda Hijyeni ve Sanitasyon. Sidas, 252s. İzmir.6. Göktan D., Tunçel G. 2016. Temel Gıda Hijyeni. Sidas, 210s. İzmir.7. Kutluay Merdol T., Beyhan Y., Ciğerim N., Sağlam F., Tayfur M., Baş M., Dağ A. 2003. Toplu Beslenme Yapılan Kurumlarda Çalışan Personel İçin Sanitasyon/Hijyen Rehberi. Hatipoğlu Yayınları, 142s. Ankara.8. Rohs F.R., Langone C.A., Coleman, R.K. 2001. Response shift bias: a problem in evaluating nutrition training using self report measures. Society for Nutrition Education, 33 (3): 165-170.9. Türk İncel E. 2005. Yetişkin tüketicilerin besin güvenliği konusundaki bilgi ve davranışları. Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beslenme ve Diyetetik Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara. 10. Badrie N., Gobin A., Dookeran S., Duncan R. 2006. Consumer awareness and perception to food safety hazards in Trinidad West Indies. Food Control, 17(5): 370-377.11. Jevsnik M. Hlebec V., Raspor P. 2008. Consumers’ awareness of food safety from shopping to eating. Food Control, 19 (8): 737-745.12. Onurlubaş E. 2015. Tüketicilerin Gıda Güvenliği Konusunda Bilinç Düzeyinin Ölçülmesi: Tokat İli Örneği. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Tokat.13. Tayar M., Kılıç V. 2014. Gıda Endüstrisinde Hijyen ve Sanitasyon. Dora Yayıncılık, 556s. Bursa.14. Topuzoğlu A., Hıdıroğlu S., Ay P., Önsüz F., İkiışık H. 2007. Tüketicilerin gıda ürünleri ile ilgili bilgi düzeyleri ve sağlık risklerine karşı tutumları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6 (4): 253-258.15. Üçüncü M. 2000. Gıdaların Ambalajlanması. Ege Üniversitesi Basımevi, 689s, İzmir.16. Alpuğuz G., Erkoç F., Mutluer B., Selvi M. 2009. Gençlerin (14-24 Yaş) gıda hijyeni ve ambalajlı gıdaların tüketimi konusundaki bilgi ve davranışlarının incelenmesi. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 66 (3): 107-115.17. İncedal Sonkaya Z., Balcı E., Ayar A. 2018. Üniversite öğrencilerinin gıda okuryazarlığı ve gıda güvenliği konusunda bilgi, tutum ve davranışları “Amasya Üniversitesi Sabuncuoğlu Şerefeddin Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu örneği”. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 75(1): 53-64. DOI ID: 10.5505/TurkHijyen.2018.99710.18. Çalık N. 1999. Ürün, tüketici ve satış noktası özelliklerinin satın alma yeri ve satın alma şekli üzerindeki etkilerinin araştırılması gıda maddeleri ile ilgili bir uygulama. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 4. Ulusal Pazarlama Kongresi, pp16-24,18-20 Kasım, Ankara.19. Kavas G., Kınık Ö. 2000. Gıdaların etiketlenmesi ve etiket standartlarına uygunluğunun incelenmesi. Gıda Dergisi, 10: 77-85.20. Emeksiz F., Albayrak M., Güneş E., Özçelik A., Özer O.O., Taşdan K. 2005. Türkiye’de Tarımsal Ürünlerin Pazarlama Kanalları ve Araçların Değerlendirilmesi, Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi, Cilt: 2, pp1155-1171, 3-7 Ocak, Ankara.21. Özgül E., Aksulu İ. 2006. Ambalajlı gıda ürünlerinde tüketicilerin etiket duyarlılığındaki değişimler. Ege Akademik Bakış Dergisi, 6 (1): 1-9.22. Kim S.Y., Nayga R., Capps O. 2001. Food label use, self-selectivity, and diet quality. Journal of Consumer Affairs, 35 (2): 346-363.23. APBN 2003. Increased popularity of food labels among consumers. Asia Pacific Biotech, Agriculture, 7(23), 1502-1503. https://www.asiabiotech.com/07/0723/1501_1506.pdf (Erişim Tarihi: 25.06.2019).24. Onurlubaş E., Gürler A.Z. 2016. Gıda güvenliği konusunda tüketicilerin bilinç düzeyini etkileyen faktörler. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 33 (1): 132-141, doi:10.13002/jafag925.25. Yaman M., Özgen L. 2007. Üniversite öğrencilerinin yurtlarındaki besin hijyeni yaklaşımları ve besin hazırlama uygulamaları. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 20: 28-38. 26. Yurdagül M. 1991. Tüketicilerin gıda katkı maddeleri ile ilgili bilgi ve uygulamaları. Beslenme ve Diyet Dergisi, 20 (2): 199-208.27. Sağlık E. 2003. Perakende Gıda Ürünlerinde Etiketin Önemi, Tüketiciler Üzerindeki Etkileri ve Erzurum Ölçeğinde Bir Alan Araştırması. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 100s, Erzurum.28. Purutcuoğlu E., Bayraktar M. 2004. Investigating the need for consumer education among Turkish secondary school students. International Journal of Consumer Studies, 28 (5): 443-453.29. Baysan F. 2009. Hemşirelerin Gıda Ürünleri ile İlgili Sağlık Risklerine Karsı Tutumları. Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 70s, Konya.30. Salicik D., Yıldırım Kumral A. 2017. Bursa ili kentsel alanında tüketicilerin güvenilir gıda tüketimine yönelik tutumlarının belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 31 (2): 69-82. 31. Kaptan M. 2007. Tüketicilerin Gıda Güvenliği Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin Tespiti. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Gıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale.32. Kılıç D. 2008. Tüketicilerin Gıda Güvenliği ile İlgili Bilgi-Tutum ve Davranışları. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Bölümü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.33. Köse N., Yaman K. 2010. Tüketicilerin gıda maddelerinin son kullanma tarihine verdikleri önem üzerine bir araştırma: Kastamonu ili Merkez ilçe örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18 (1): 233-240.34. Onurlubaş E. 2011. Tüketicilerin Gıda Güvenliği Konusunda Bilinç Düzeylerinin Ölçülmesi “Tokat İli Örneği”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Tokat.35. Yalçın A. 2012. Tüketicilerin Gıda Güvenliği ile İlgili Tutum ve Davranışları (Samsun ili örneği). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi, Tokat.36. Schucker R.E., Levy A.S., Tenney J.E., Mathews O. 1992. Nutrition shelf-labeling and consumer purchase behavior. Journal of Nutrition Education, 24 (2): 75-81. 37. Mitchel P.M., Karslund M.K., Finan A., Johnson J. 1994. Food label reading habits of WIC clients. Journal of Nutrition Education, 26 (3): 146-148.38. Şanlıer N., Şeren S. 2005. Tüketicilerin besin satın alma bilinçlerinin değerlendirilmesi. Üçünsü Sektör Kooperatifçilik, 149: 12-29.39. Akdevelioğlu Y., Gümüş H., Şimşek I. 2013. University students’ knowledge and practices of food safety, The Anthropologist, 16(3): 677-684, DOI: 10.1080/09720073.2013.11891393.40. Aras Okumuş B., Bulduk S. 2003. Tüketicilerin süpermarketlerdeki alışveriş alışkanlıkları ve ürün seçimini etkileyen etmenler, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (4): 70-83.41. Yılmaz E., Oraman Y., İnan İ.H. 2009. Gıda ürünlerine ilişkin tüketici davranışı dinamiklerinin belirlenmesi: “Trakya örneği”. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 6 (1): 1-10. 42. Albayrak M. 2000. Ankara İlinde Gıda Maddeleri Paketleme ve Etiketleme Bilgileri Hakkında Tüketicilerin Bilinç Düzeyinin Ölçülmesi, Gıda Maddeleri Alım Yerleri ve Ambalaj Tercihleri Üzerine Bir Çalışma. Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Burcu Ofset Matbaacılık, 90s, Ankara.43. Uzunöz M., Büyükbay E., Bal S. 2008. Kırsal kadınların gıda güvenliği ile ilgili bilinç düzeyleri. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22 (2): 35-46.44. Gözener B., Büyükbay E.O., Sayılı M. 2009. Gıda güvenliği konusunda öğrencilerin bilgi düzeylerinin incelenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2: 45-53.45. Gülse Bal H.S., Göktolga Z.G., Karkacıer O. 2006. Gıda güvenliği konusunda tüketici bilincinin incelenmesi (Tokat ili örneği). Tarım Ekonomisi Dergisi, 12 (1): 9-18.46. Modjuszka E., Caswell J. 2001. Consumer choice of food products and nutrition information, 71st Seminar of the European Association of Agricultural Economists, The Food Consumer in The Early 21st Century, 19-21 April, Zaragoza, Spain.47. Kızılaslan N., Kızılaslan H. 2008. Tüketicilerin satın aldıkları gıda maddeleri ile ilgili bilgi düzeyleri ve tutumları (Tokat ili örneği). Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22 (2): 67-74.48. Çınar R., Özer S. 1999. Gıda ürünlerinde etiketleme üniversite öğrencilerinin tutumları üzerine bir araştırma. Pazarlama Dünyası, 13 (74): 12-17.49. Demirağ K., Ova G., Gölge E., Düşel D., Akın V. 2003. Gıda reklamlarının tüketici üzerine etkileriyle ilgili bir araştırma. Dünya Gıda, 9 (12): 71-75.50. Kolodinsky J., Green J., Michahelles M., Harvey-Berino J.R. 2008. The use of nutritional labels by college students in a food-court setting. Journal of American College of Health, 57 (3): 297-302.51. Onurlubaş E., Doğan H.G., Gürler A.Z. 2015. Türkiye’de ev dışı gıda tüketimin durumu ve tüketici eğilimleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (38): 917-924.52. Yılmaz E. 2008. Trakya Bölgesinde Kırsal ve Kentsel Tüketicilerin Gıda Ürünleri Tüketim Alışkanlıkları ve Gıda Güvenliğine İlişkin Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi. Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Tekirdağ.53. Jay L.S., Comar D., Govenlock L.D. 1999. National Australian food safety telephone survey. Journal of Food Protection, 62 (8): 921-928.54. Bruhn Ç.M., Schutz H.G. 1999. Consumer food safety knowledge and practices. Journal of Food Safety, 19 (1): 73-87.55. Biloukha O.O., Utermohlen V. 2001. Healthy eating in Ukraine: attitudes, barriers and information sources. Public Health Nutrition, 4 (2): 207-215.56. Wilkie W. 1986. Consumer Behaviour. University of Florida, New York, USA.57. Asseal H. 1992. Consumer Behavior and Marketing Action. New York University, PSW-Kent Publishing Company, Boston, USA.58. Cutura M. 2006. The impacts of ethnocentrism on consumer evaluation processes and willingness to buy domestic vs. imported good in the case of Bosnia and Herzegovina. South East European Journal of Economics and Business, 1 (2): 54-63.59. Küçükköse Ş. 2002. Farklı Öğrenim Düzeyindeki Tüketicilerin Süpermarketlerden Gıda Alışverişlerinde Etkilendikleri Faktörler. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Aile Ekonomisi ve Beslenme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 97s, Ankara. 60. Unusan N. 2007. Consumer Food safety knowledge and practices in the home in Turkey. Food Control, 18 (1): 45-51. 61. Çelik Ş., Ünver B. 1991. Tüketicilerin cinsiyet, eğitim, çalışma durumlarına göre gıda kontrolü hakkındaki bilgileri. Gıda Dergisi, 16 (5): 333-340.