Mevlânâ'nın Padişah ve Câriye Hikâyesi ile Ahmet Midhat Efendi'nin Felâtun Bey ile Râkım Efendi romanında aşkın karşılaştırmalı incelemesi

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 1, 59 - 73, 30.06.2025

Fereshteh Darvishvand

https://doi.org/10.47130/bitlissos.1609909

Öz

Bu çalışma, Ahmet Midhat Efendi'nin Felâtun Bey ile Râkım Efendi romanında Mevlânâ'nın etkisini ve aşkın farklı biçimlerde ele alınışını incelemektedir. Romandaki karakterlerin aşkı anlama ve tasvir etme biçimlerinin Mevlânâ'nın felsefesinden nasıl etkilendiği araştırılacaktır. Böylece, Mevlânâ'nın öğretileri ile romandaki aşkın temsili arasındaki ilişki ortaya konarak, esere yeni bir okuma önerisi getirilecektir. Fars ve Türk edebiyatı arasındaki edebî ve dilsel etkileşimlerin kısa bir incelemesi, bu ilişkinin tarih boyunca nasıl geliştiğini göstermeye yardımcı olabilir. Bu araştırma yoluyla, bir taraftan aşkın oluşumunu şekillendiren kültürel ve sosyal arka planlar ele alınmaktadır. Diğer taraftan, Mevlânâ'nın Padişah ve Câriye hikâyesindeki manevi ve tasavvufi aşk unsurları değerlendirilmektedir. Ahmet Midhat Efendi'nin eserinde Mevlânâ'nın hikâyesinden ilham alarak aşkı modern bir şekilde yorumlaması üzerinde durulmuştur. Bu eserlerin karşılaştırmalı incelenmesinin amacı, yazarın aşkı daha çağdaş bir bakış açısıyla nasıl ele alıp yorumladığını ortaya koymaktır. Bu yaklaşımda, anlatı yapısı yani bir yandan temsil tarzı, diğer yandan ise modern roman yazma ilkeleri üzerine odaklanılacak ve detaylı bir şekilde incelenecektir. Bu bağlamda, karakter oluşturma amaçları doğrultusunda da bir inceleme yapılmıştır. Böylece, bu iki eserdeki aşk olgusunun derinlemesine bir anlayışla yorumlanması ve birbirleriyle etkileşimleri amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Aşk , Ahmet Midhat Efendi , Mevlânâ , Gelenek , Tanzimat Dönemi

Etik Beyan

Etik Kurul Kararından muaftır. Bilimsel araştırma ve yayın etiği ilkelerine uyulmuştur.

Destekleyen Kurum

yok

A Comparative Analysis Of Love In Rumi's Story Of The "Prince And The Handmaid" And Ahmet Mithat Efendi's Novel "Felȃtun Bey And Râkım Efendi"

Öz

This study examines the influence of Rumi on Ahmet Midhat Efendi's novel Felâtun Bey ile Râkım Efendi and explores the different ways in which love is portrayed. It investigates how the characters in the novel perceive and depict love in relation to Mevlânâ's philosophy. By revealing the connection between Mevlânâ's teachings and the representation of love in the novel, this study offers a new reading of the work. A brief examination of the literary and linguistic interactions between Persian and Turkish literature can help reveal how this relationship has evolved throughout history. The research addresses the cultural and social backgrounds that shape the formation of love and evaluates the spiritual and mystical elements of love in Rumi's The Prince and the Handmaid's story. The study emphasizes how Ahmet Midhat Efendi interprets love in a modern way, inspired by Rumi’s narrative. A comparative analysis of these works aims to reveal how the author addresses love from a contemporary perspective, focusing on narrative structure, representation style, and the principles of modern novel writing, while also examining character development. The goal is to offer a deeper understanding of the concept of love in both works and their interactions.

Anahtar Kelimeler

Love , Ahmet Midhat Efendi , Rumi , Tradition , Tanzimat Period

Etik Beyan

It is exempt from the Ethics Committee Approval. In this article, the principles of scientific research and publication ethics were followed.

Kaynakça

• Abd al-Hakim, K. (1356). Erfan-e Molavi (A. Mohammadi & A. Mir Alaei, Çev.). Tahran: Shirket Sahami Ketabhaye Jibi.
• Ahmet Midhat Efendi. (2017). Felâtun bey ile Râkım Efendi (G. Tunç & E. Özgün, Çev./Haz.). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Ansari, Q. (1384). Mabani-e Erfan va Tasavof. Tahran: Nashr Tohuri.
• Fuladi, A. (1387). Zaban-e Erfan. Kum: Nashr Faragofteh.
• Hafız. (2019). Hafız divanı (A. Gölpınarlı, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Mevlânâ. (2008). Fîhi mâ fîh (Çev. A. Gölpınarlı, Çev.). İstanbul: Mevlânâ Celaleddin Inkılâp Kitabevi.
• Mevlânâ. (2017). Mesnevî-i şerîf (V. Çelebi İzbudak, Çev.). Ankara: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
• Mevlânâ. (1379). Masnavi-ye Ma'navi. Tahran: Nashr Ghatreh.
• Muhyiddin İbn Arabî. (2017). Arzuların tercümanı (Tercümânü’l-Eşvâk) (M. Kanık, Çev.). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Pageaux, D.-H. (1994). La littérature générale et comparée. Paris: Arman Colin.
• Sabour, D. (1349). Eshq va Erfan va Tajalli-e An dar Sher-e Farsi. Tahran: Zavar.
• Saraç, M. A. Y. (2011). Eski Türk edebiyatına giriş: Biçim ve ölçü (Ünite 1-5). Anadolu Üniversitesi.
• Solok, C. K. (1971). Türk edebiyatında hikaye ve roman 1859-1959. Ankara: Bilgi Yayın Evi.
• Soroush, A. K. (1367). Tamsil dar Sher-e Molana. Tahran: Nashr Barg.
• Yağlı, A. (2017). Ahmet Mithat Efendi’nin Felâtun bey ile Râkim Efendi adlı romanında Fransız dili ve kültürünün izleri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 54.
• Yıldız, A. (2004). Süleyman Nazif'e göre İran edebiyatının edebiyatımıza tesiri. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(1), 159-201.
• Yıldırım, N. (2017). İran edebiyatı: Başlangıçtan İslamiyet'e kadar. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.