The Abbâsî Caliph Al-Nāṣir Li-Dīn Allāh (1180-1225) Strategies Implemented in Foreign Policy

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 1, 148 - 161, 30.06.2025

Nagehan Vurgun

https://doi.org/10.47130/bitlissos.1665517

Öz

Abbasid Caliph Nasir-Lidinillah made agreements with various sects and religions in order to ensure national unity and gain the support of the people, and pushed the governments established in different parts of the Islamic world to fight each other. He also used Sufism to bind the people to himself and organized the Futuwwa movement and became the leader of this movement. He managed to bind the Batini followers, who carried out many political assassinations during his period, to himself. It is also recorded in the historical sources of the period that the Caliph showed interest in Shiism in order to ensure the support of Shiites, who constitute the majority of Iraq.
In our study, the pros and cons of the strategies implemented by the Abbasid Caliph Nasir-Lidinillah in foreign policy were evaluated gradually. Since Nasser-Lidnillah's 46-year government represented a period when the Islamic world was divided and exposed to external attacks, the strategies followed by the caliph are of particular importance for this period. The foreign policy he followed during the Abbasid caliphate was shaped according to the general political atmosphere of the Islamic world and the events of the period. Nasser Lidnillah, who is also known for his religious and social policies, developed new strategies to bring together Muslim communities and ensure social unity.

Anahtar Kelimeler

İslamic history , Abbâsî , Nāṣir li-Dīn Allāh , Foreign Policy , Strategy

Etik Beyan

It is exempt from the Ethics Committee Approval. In this article, the principles of scientific research and publication ethics were followed.

Abbâsî Halifesi Nâsır-Lidînillâh’ın (1180-1225) Dış Politikada Uyguladığı Stratejiler

Öz

Abbâsî Halifesi Nâsır-Lidînillâh, halkın birliğini sağlamak ve desteğini kazanmak amacıyla çeşitli mezhep ve dinlerle anlaşmalar yapmış, dış politikada uyguladığı stratejilerle İslâm dünyasının farklı yerlerinde kurulu hükümetleri birbirleriyle savaşmaya itmiştir. Ayrıca halkı kendine tasavvuf yoluyla bağlamış, kendisinden önceden var olan Fütüvvet hareketini örgütleyerek bu hareketin lideri olmuştur. O, döneminde birçok siyasî suikast gerçekleştiren Bâtınî fedailerini de kendisine bağlamayı başarmıştır. Halifenin Irak'ın çoğunluğunu oluşturan Şiîlerin desteğini sağlamak amacıyla Şiîliğe ilgi gösterdiği de dönemin tarihî kaynaklarında kayda geçmiştir.
Çalışmamızda Abbâsî Halifesi Nâsır-Lidînillâh’ın dış politikada uyguladığı stratejilerin artıları ve eksileri kademeli olarak değerlendirilmiştir. Nâsır-Lidînillâh’ın 46 yıllık hükümeti, İslâm dünyasının bölündüğü ve dış saldırılara maruz kaldığı bir dönemi temsil ettiği için halifenin izlediği stratejiler bu dönem için ayrı bir önem arz etmektedir. Onun Abbâsî halifeliği sürecinde izlediği dış politika, İslâm dünyasının genel siyasî atmosferi ve dönemin olaylarına göre şekillenmiştir. Dinî ve sosyal politikalarıyla da tanınan Nâsır Lidînillâh, Müslüman toplulukları bir araya getirerek toplumsal birliği sağlamak için de yeni stratejiler geliştirmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi , Abbâsî , Nâsır-Lidînillâh , Dış Politika , Strateji

Etik Beyan

Etik Kurul Kararından muaftır. Bilimsel araştırma ve yayın etiği ilkelerine uyulmuştur.

Kaynakça

• Abû’l-Farac (Bar Hebraeus). (1987). Abû’l-Farac Tarihi (Ömer Rıza Doğrul, Çev.; C. 2). TTK Yayınları.
• Ahmed bin Mahmud. (1977). Selçuknâme (Erdoğan Merçil, Çev.; C. 2). Tercüman Yayınları.
• Aksarâyî, K. M. b. M. (2000). Müsâmeretü’lAhbâr ve Müsâyeretü’l-Ahyâr (Mürsel Öztürk, Çev.). TTK Yayınları.
• Barthold, V. V. (1990). Moğol İstilâsına Kadar Türkistan (Hakkı Dursun Yıldız, Çev.). TTK Yayınları.
• Barthold, V. V. (2006). Halife- Sultan (. İlyas Kamalov, Çev.). Yeditepe Yayınları.
• Bayram, M. (1991). Ahi Evren ve Ahi Teşkilatının Kuruluşu. Damla Matbaacılık.
• Bayram, M. (2012). Sosyal ve Siyâsî Boyutlarıyla Ahi Evran-Mevlânâ Mücadelesi. Nüve Kültür Merkezi Yayınları.
• Bündârî, E.-I. İ. (1943). Zubdat al Nusra ve Nuhbat al Usra (Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi) (Kıvameddin Burslan, Çev.). Maarif Matbaası.
• Bünyatov, Z. (2003). Hârezmşahlığı ve Enuştekinler Devleti (Tural Rızayev, Çev.). Derin Yayınları.
• Cüveynî, A. A. M. b. M. (1999). Tarih-i Cihangüşa (Mürsel Öztürk, Çev.). Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ebû Şâme, Ş. E. M. A. b. İ. (1947). Terâcimu Ricâli’l-Karni’s-Sâdis ve’s-Sâbi’ (Muhammed Zahid Hasen el-Kevserî, Thk.). Dâru Kütübi’l-Melekiyye,.
• Ebû Şâme, Ş. E. M. A. b. İ. (2002). Kitâbü Ravzateyn fî Ahbâri Devleteyn en-Nûriyye ve’s-Selâhiyye (İbrahim Şemsüddin, Thk.; C. 5). Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Ebü’l-Fidâ, İ. el-M.-M. İ. b. A. (1907). Târîhu Ebi’l-Fidâ.
• Fevzi, F. Ö. (1998). el-Hilâfetü’l-Abbâsiyye: Es-Sukût ve’l-İnhiyâr. Dârü’ş-Şurûk,.
• Gürbüz, M. (2011). Tekiş, Alâeddin. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 40, ss. 364-365). TDV Yayınları.
• Güzel, F. (2015). Moğol İstilasında Halife Nâsır-Lidînillâh’ın Rolü. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 142-158.
• Hacıgökmen, M. A. (2019). Mecdüddin İshak. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 2, s. 210). TDV Yayınları.
• Hüseyin Ali Kays Muhammed el-Kaysî,. (2007). Tabîatü’l-Müctemai’lIrakîfi’l-Asri’l-Abbasî el-Müteehhira. Daru’ş-Şuûni’s-Sekâfe.
• Hüseynî, E.-H. S. A. b. N. b. A. (1943). Ahbârü’d Devleti’s-Selcûkiyye (Necati Lugal, Çev.). TTK Yayınları.
• İbn Bîbî, E.-H. B. M. B. A. el-Ca’feri er-Rugadi). (1941). Anadolu Selçuki Devlet Tarihi (Nuri Gençosman, Çev.). Uzluk Basımevi.
• İbn Bîbî, E.-H. B. M. B. A. el-Ca’feri er-Rugadi. (1996). El-Evâmirü’l-Alâiyye fi’l-Umûri’l’Alâiyye (Selçuk Name) (Mürsel Öztürk, Çev.; C. 1). Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İbn Haldûn, A. b. M. (1992). Târîhu İbn Haldûn. Dârü’l-Kütübi’l İlmiyye.
• İbn Şeddâd, E.-M. B. Y. b. R. b. T. (1994). En-Nevâdirü’s Sultâniyye ve’l-Mehâsinü’l-Yusûfiyye (Cemaleddin Şeyyâl, Thk.). Mektebetü’l-Hanci.
• İbn Vâsıl, E. A. C. M. b. S. (1972). Mürerricu’l-Kurûb fi Ahbâri Benî Eyyûb (Cemaledin Şeyyâl & Haseneyn Muhammed Rebi, Çev.). Vizaretü’s-Sekâfe ve’l-İ’lâm.
• İbnü’d-Devâderî, E. B. b. A. b. A. (1992). Kenzü’d-Dürer ve Câmiü’l-Ğürer: Ed-Dürretü’s-Seniyye fî Ahbâri’d-Devleti’l-Abbâsiyye. Franz Steiner Verlag.
• İbnü’l-Cevzî, E.-F. C. A. b. A. (1985). El-Muntazam fî Tarihi’l-Müluk ve’l-Ümem (Süheyl Zekkar, Çev.). Dâru’l-Kütüb.
• İbnü’l-Esîr, İ. b. E.-H. A. b. M. (1987a). El Kâmil Fi’t-Tarih (Ahmed Ağırakça & Abdülkerim Özaydın, Çev.; C. 12). Türkiyat Matbaacılık.
• İbnü’l-Esîr, İ. b. E.-H. A. b. M. (1987b). El-Kâmil fi’tTârîh (Ebü’l-Fida’ Abdullah el-Kâdî, Thk.). Dârü’l-İlmiyye.
• İbnü’l-Fuvatî, E.-F. K. A. b. A. b. M. Ş. (2003). El-Havâdisü’l-Câmia ve’t-Tecâribü’n-Nâfia fî’l-Mieti’s-Sâbia (Mehdî en-Necm, Thk.). Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbnü’l-Mi’mâr, Ş. E. A. M. b. A. b. E. M. (1958). Kitâbu’l-Fütüvve (Mustafa Cevad & Muhammed Takiyyüddin Hilâlî, Thk.). Mektebetü’l-Müsenna.
• İbnü’s-Sâî, E. T. T. A. b. E. b. O. (1934). El-Câmiü’l Muhtasar fi Unvâni’t-Tevârih ve Uyûni’s-Siyer (Mustafa Cevad, Thk.). Matbaatü’s-Süryaniyye el-Katolikiyye.
• İlhan, A. (1992). Bâtınîyye. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 5, ss. 190-191). TDV Yayınları.
• Kalkaşendî, E.-A. Ş. A. b. A. b. A. (1980). Meâsirü’l-İnafe fî Meâlimi’l-Hilâfe (Abdüssettar Ahmed Ferrac, Thk.). Âlemü’l-Kütüb.
• Köymen, M. A. (1985). Son Irak Selçuklu Hükümdarı II. Tuğrul ve Zamanı. AÜFEFAD, 13, 215-234.
• Lamb, H. (1985). Cengiz Han (Ali Ünal, Çev.). İhya Yayınları.
• Lewis B. (1995). Haşişiler Ortaçağ İslâm Dünyasında Terörizm ve Siyaset (Ali Aktan, Çev.). Sebil Yayınevi.
• Merçil, E. (2013). Müslüman Türk Devletleri Tarihi. Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Müneccimbaşı Derviş Dede Ahmed Efendi. (2000). Camiu’d-Düvel: Selçuklular tarihi I: Horosan—Irak, Kirman ve Suriye Selçukluları (Ali Öngül, Çev.). Akademi Kitabevi.
• Nesevî, Ş. M. b. A. b. A. (1934). Celalüttin Harezemşah (Necip Asım Yazıksız, Çev.). Devlet Matbaası Yayınları.
• Özaydın, A. (1989). Alamut. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 2, s. 336). TDV Yayınları.
• Takkûş, M. S. (1996). Târîhü’d-Devleti’l-Abbâsiyye. Dârü’n-Nefâis.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1984). Osmalı Devleti Teşkilatına Medhal. TTK Yayınları.
• Yazıcızâde, A. (2009). Tevârih-i Âli Selçuk (Sevim Yılmaz Önder, Çev.). Bilgeoğuz Yayınları.
• Zehebî, E. A. Ş. M. b. A. b. O. (1951). El Muhtasarü’l-Muhtac İleyhi min Târîhi İbn Dübeysî (Mustafa Cevad, Thk.). Matbaatü’l-Maârif,.