Does Valproate Therapy Decrease the Bone Mineral Density in One-Year Follow-Up in Children?

Yıl 2009, Cilt: 2009 Sayı: 1, 24 - 28, 01.01.2009

Musa Bostancıoğlu Musa Bostancıoğlu Naci Öner Yasemin Küçükuğurluoğlu Yasemin Küçükuğurluoğlu Meryem Kaya Meryem Kaya Nükhet Aladağ Coşkun Çeltik Serap Karasalihoğlu

Öz

Objectives: Epilepsy is a chronic disease that requires long-term antiepileptic therapy. The aim of this study was to evaluate the side effects of valproate, the most commonly used antiepileptic, on bone mineral metabolism. Patients and Methods: The study comprised of 61 patients (38 girls, 28 boys; mean age 81.2±44.5 months; range 12 to 168 months) who received valproate because of epilepsy or prophylaxis of febrile seizures. All cases were evaluated in terms of bone mineral metabolism disturbances by assessing bone mineral density and biochemistry parameters, before and after 12 months of valproate therapy. Results: At the end of one year of valproate therapy, there were no statistically significant differences in calcium, phosphorus and alkaline phosphatase levels that might show bone mineralization disturbance. Osteoporosis was recorded in two cases (3.3%). Conclusion: The side effects of valproate on bone mineral metabolism are usually contradictory. In order to determine osteopenia signs; bone biochemistry, 25- OH vitamin D3, hormonal parameters and bone mineral density, which are not enough for evaluation alone, have to be evaluated together. Patients taking valproate therapy should have bone mineral density measurements yearly, because mineral changes in bone (defeats) could not be predicted with these biochemical parameters beforehand. Turkish Başlık: Çocuklarda Bir Yıllık Valproat Tedavisi Kemik Mineral Dansitesini Azaltıyor Mu? Anahtar Kelimeler: Epilepsi; valproat; kemik mineral dansitesi Amaç: Epilepsi uzun sureli antiepileptik tedavi gerektiren kronik bir hastalıktır. Bu çalışmanın amacı, en sık kullanılan antiepileptik ilaç olan valproatın kemik mineral metabolizmasına olan yan etkilerini değerlendirmektir. Hastalar ve Yöntemler: Bu çalışma epilepsi veya febril konvulziyon profilaksisi amacıyla valproat başlanan 61 hastada (38 kız, 28 erkek; ort. yaş 81.2±44.5 ay; dağılım 12-168 ay) yapıldı. Bütün olgularda valproat tedavisi öncesinde ve 12 ay sonrasında, kemik mineral metabolizmasındaki bozukluklar açısından kemik mineral dansitesi ve biyokimyasal parametrelere bakıldı. Bulgular: Bir yıllık valporat tedavisi sonrasında kemik mineralizasyon bozukluğunu gösterebilecek kalsiyum, fosfor, alkalen fosfatazda istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmemiştir. İki hastada (%3.3) osteoporoz tespit edilmiştir. Sonuç: Valproatın kemik mineral metabolizması üzerine yan etkileri tartışmalıdır. Osteopeni belirtilerini değerlendirmek için, kemik biyokimyası, 25-hidroksi D vitamini, hormonal parametreler ve kemik mineral dansitesinin tek başlarına değerlendirilmesi yetersizdir, mutlaka bu parametreler birlikte değerlendirilmelidir. Biyokimyasal parametreler bozulmadan, kemik mineral dansitesi değişiklikleri olacağından, valproat tedavisi alan hastalarda yıllık kemik mineral dansitesi ölçümleri yapılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Epilepsy; valproate; bone mineral density

Çocuklarda Bir Yıllık Valproat Tedavisi Kemik Mineral Dansitesini Azaltıyor Mu?

Öz

Amaç: Epilepsi uzun sureli antiepileptik tedavi gerektiren
kronik bir hastalıktır. Bu çalışmanın amacı, en sık
kullanılan antiepileptik ilaç olan valproatın kemik mineral
metabolizmasına olan yan etkilerini değerlendirmektir.
Hastalar ve Yöntemler: Bu çalışma epilepsi veya
febril konvulziyon profilaksisi amacıyla valproat başlanan
61 hastada (38 kız, 28 erkek; ort. yaş 81.2±44.5
ay; dağılım 12-168 ay) yapıldı. Bütün olgularda valproat
tedavisi öncesinde ve 12 ay sonrasında, kemik
mineral metabolizmasındaki bozukluklar açısından
kemik mineral dansitesi ve biyokimyasal parametrelere
bakıldı.
Bulgular: Bir yıllık valporat tedavisi sonrasında kemik
mineralizasyon bozukluğunu gösterebilecek kalsiyum,
fosfor, alkalen fosfatazda istatistiksel olarak anlamlı farklılık
tespit edilmemiştir. İki hastada (%3.3) osteoporoz
tespit edilmiştir.
Sonuç: Valproatın kemik mineral metabolizması üzerine
yan etkileri tartışmalıdır. Osteopeni belirtilerini
değerlendirmek için, kemik biyokimyası, 25-hidroksi
D vitamini, hormonal parametreler ve kemik mineral
dansitesinin tek başlarına değerlendirilmesi yetersizdir,
mutlaka bu parametreler birlikte değerlendirilmelidir.
Biyokimyasal parametreler bozulmadan, kemik mineral
dansitesi değişiklikleri olacağından, valproat tedavisi
alan hastalarda yıllık kemik mineral dansitesi ölçümleri
yapılmalıdır

Anahtar Kelimeler

Epilepsi, valproat, kemik mineral dansitesi.

Kaynakça

• Haslam RHA, Johnston MV, Kinsman S, Prober CG. The nervous system. In: Behrman RE, Nelson WE, Kliegman R, Jenson HB, editors. Nelson textbook of pediatrics. 17th ed. Philadelphia: Saunders; 2004. p. 1973-2052.
• Yalaz K. Çocukluk çağı nöbetlerine genel bakış. Katkı Pediatri Dergisi 1994;6:447-52.
• Turanlı G. Epilepsi ve izlemi. Katkı Pediatri Dergisi 1999;20:385-95.
• Camfield PR, Camfield CS. Pediatric epilepsy: an overview. In: Swaiman KF, Ashwal S, editors. Pediatric neurology: principles and practice. 3rd ed. St. Louis: Mosby; 1999. p. 629-33.
• Apak S, editör. Pediatrik epileptoloji. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi; 1986.
• Akin R, Okutan V, Sarici U, Altunbas A, Gökçay E. Evaluation of bone mineral density in children receiv- ing antiepileptic drugs. Pediatr Neurol 1998;19:129-31.
• Lande MB, Kim MS, Bartlett C, Guay-Woodford LM. Reversible Fanconi syndrome associated with val- proate therapy. J Pediatr 1993;123:320-2.
• Hawkins E, Brewer E. Renal toxicity induced by val- proic acid (Depakene). Pediatr Pathol 1993;13:863-8.
• Erbayat Altay E, Serdaroğlu A, Tümer L, Gücüyener K, Hasanoğlu A. Evaluation of bone mineral metabo- lism in children receiving carbamazepine and valp- roic acid. J Pediatr Endocrinol Metab 2000;13:933-9.
• Sheth RD. Bone health in pediatric epilepsy. Epilepsy Behav 2004;5 Suppl 2:S30-5.
• Ala-Houhala M, Korpela R, Koivikko M, Koskinen T, Koskinen M, Koivula T. Long-term anticonvulsant therapy and vitamin D metabolism in ambulatory pubertal children. Neuropediatrics 1986;17:212-6.
• Gökşen D. Sağlıklı çocuk ve adolesanlarda kemik mineral yoğunluğu ve etkileyen faktörler [Yüksek lisans tezi]. İzmir: Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi; 2003.
• Özdemir F, Kabayel DD, Türe M. Do dietary calcium intake and hormone replacement therapy affect bone mineral density in women? Trakya Univ Tıp Fak Derg 2008;25:105-9.
• Fielding KT, Nix DA, Bachrach LK. Comparison of calcaneus ultrasound and dual X-ray absorptiometry in children at risk of osteopenia. J Clin Densitom 2003;6:7-15.
• Tsukahara H, Kimura K, Todoroki Y, Ohshima Y, Hiraoka M, Shigematsu Y, et al. Bone mineral status in ambulatory pediatric patients on long-term anti- epileptic drug therapy. Pediatr Int 2002;44:247-53.
• Altunbaşak Ş, Baytok V, Duman M, Artar Ö, Burgut HR, Kayrın L. Uzun süreli antiepileptik ilaç alan hastalarda Ca++ - P metabolizmasi ve kemik dans- itesi. Epilepsi 1996;2:139-45.
• Kafali G, Erselcan T, Tanzer F. Effect of antiepileptic drugs on bone mineral density in children between ages 6 and 12 years. Clin Pediatr 1999;38:93-8.
• Rieger-Wettengl G, Tutlewski B, Stabrey A, Rauch F, Herkenrath P, Schauseil-Zipf U, et al. Analysis of the musculoskeletal system in children and adolescents receiving anticonvulsant monotherapy with valproic acid or carbamazepine. Pediatrics 2001;108:E107.
• Oner N, Kaya M, Karasalihoğlu S, Karaca H, Celtik C, Tütüncüler F. Bone mineral metabolism changes in epileptic children receiving valproic acid. J Paediatr Child Health 2004;40:470-3.
• Kanis JA, Johnell O, Oden A, Jonsson B, De Laet C, Dawson A. Risk of hip fracture according to the World Health Organization criteria for osteopenia and osteoporosis. Bone 2000;27:585-90.
• Krauss G, Crone N. Non-CNS side effects of anti- epileptic drugs. 2001. Available from: http://www. medscape.com/viewprogram/308.