Mekân Kavramının Yörük Kilimleri Üzerinden Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 103 - 117, 08.02.2022

Metin Kar

Öz

Konuyla ilgili araştırmalarda ortaya konan bilgiler, mekân kavramının çağdaş sanatta sorgulanarak yaratılarla birlikte ele alındığını gösterir. İlk uygarlıklardan itibaren bütün yaratıların temelinde barınma ve inanç kavramları mevcuttur. Bunlara bağlı olarak yapılan yapılar, mekânın kendisine ya da düşünceye özel yapıtlar biçiminde olmuştur. Bu, sanatsal üretim ve düşünce tarzının gelişimini modern dönem mimarisi ve sanatında daha öznel yapıtlar ve sonrasında mekâna uygun eserler ve ona dayalı kavramlar biçiminde uygulandığını gösterir. Zaman içerisinde düşünce ve duygunun mekânı haline gelen bu yaratılar, toplumda farklı pratik alanlarda kendini ortaya koyar. Bu çalışmada amaç çağdaş sanat içerisinde mekân tartışmasının etkili olduğu fikri ile geleneksel bir dokuma olan Anadolu Yörüklerinin ortaya koyduğu kilimler üzerinden bir mekân değerlendirmesi yapmaktır. Çalışma kapsamında mekân içerisinde mekân yaratımı süreciyle oluşan ve günümüze kadar gelen tartışmalara farklı bakış açılarıyla ve yaşamsal kaygılarla ortaya konan, sanat üretim pratikleri olmayan nesneler üzerinden bir değerlendirme yapılarak kavram analizine gidilmiştir. Sonuç olarak mekân kavramı yer belirten, boyut sahibi bir yerin ya/ya da anlatının dışında zihinsel ve simgesel işaretlerin, motiflerin temsil ettiği ve üzerinde taşıdığı bir kavram olarak ele alınıp değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mekân, Mimari, Sanat, Kilim, Simge

The Evaluation of the Space Concept through Yörük Kilims

Öz

The information revealed in the researches on the subject shows that the concept of space is questioned in contemporary art and handled together with the creations. There is housing and belief concepts in the foundation of all creations since the first civilizations. The structures built depending on these have been in the form of works specific to the space itself or to the idea. This shows that the development of artistic production and way of thinking is applied in the form of more subjective works in modern period architecture and art, and then in the form of works suitable for the place and concepts based on it. These creations, which have become places of thought and emotion over time, manifest themselves in different practical areas in society. The aim of this study is to make a space evaluation on the rugs produced by the Anatolian Yoruks, a traditional weaving, with the idea that the discussion of space is effective in contemporary art. Within the scope of the study, a concept analysis has been made by making an evaluation on the objects that are not art production practices, which have been put forward with different perspectives and vital concerns, to the discussions that have been formed by the process of creating space within the space and have come up to date. As a result, the concept of space has been handled and evaluated as a concept represented and carried by mental and symbolic signs and motifs, apart from a place with a dimension and/or narrative.

Anahtar Kelimeler

Space, Architectural, Art, Rug, Symbol

Kaynakça

• Acar, B. (1975). Kaybolan değerlerimiz. Türkiyemiz, 6(17), 37-40.
• Akan, M. (2008). Yörüklerde taşımada kullanılan dokumalar. 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara, 1, 21-43.
• Atlıhan Ş. (1992). Güney-Batı Anadolu’da Karaçadır. Kültür-Sanat, 15, 48-54.
• Atlıhan Ş. (1993). Fethiye Bölgesi deve kilimleri. Sanat, 3(Kasım), T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Başkaya, A., Wilson, C., Özcan, Y. Z., Karadeniz, D. (2006). A study in re-establishing the corporate identity of a post office institution with gender-related. Journal of Architectural and Planning Research, 21(1), 43-59.
• Berger, J. (2016). Ve yüzlerimiz, kalbin, fotoğraflar kadar kısa ömürlü. Metis Yayıncılık.
• Bilgi, A. (2007). İnsan-mekân-ışık etkileşimi ve ışığın mekândaki psikolojik etkilerinin değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi, YTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul].
• Çelik, D. (2016). Kilim motiflerinin ve heybe dokumaların modern giysilere yansımaları. Differences in Perception of Space, 1(1) 28-38.
• Cevizci, A. (2002). Felsefe Sözlüğü. Paradigma Yayınları.
• Conrads, U. (Der.). (1991). Genç mimarlık, 20. yüzyıl mimarisinde program ve manifestolar (Y. Sevinç, Çev.). Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı.
• Corbusier, L. (2011). Mimarlık öğrencileriyle söyleşi (S. Rifat, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Çoruhlu, Y. (2017). Türk mitolojisinin ana hatları. Kabalcı Yayınevi.
• Erberk, M. (2006). Çatalhöyük’ten günümüze Anadolu motifleri. DösimYayınları. http://dipnotkitap.net/DENEME/Anadolu_Motifleri.htm (27.01.2022).
• Erdoğan, E., Yıldız, Z. (2018). Zaman ve mekân kavramları arasındaki paradoksal ilişkinin “Bulut Atlası” filmi üzerinden okunması. METU JFA, 35(1), 1-25. https://doi.org/10.4305/METU.JFA.2018.1.1
• Eröz, M. (1991). Yörükler. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Ertürk, Z. (1977). Kullanıcı konforu açısından boyutsal gereksinmelerin saptanması için bir yöntem [Doktora Tezi, İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul].
• Gürdal, M. (1976). Antalya Yürükleri. Türk Etnoğrafya Dergisi, XV, 65-72.
• Generalitat of Catalonia (Gencat). (t.y.) Gaudi. Gencat. http://empresa.gencat.cat/web/.content/20__turisme/publicacions/documents/arxius/Gaudi_en.pdf (20.11.2021).
• Kahveci, K. (2003). Mutlak zaman-mekân kavrayışı üzerine Newton’un doğa felsefesinin matematik ilkeleri yapıtına bir ilk eleştiri. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(30), 187-203.
• Kodal, T., Genç, M. (2019). Sarıkeçili Yörük dokumalarının renk kontrastlıkları açısından tasarım kurgusunun incelemesi. SDÜ Art-e Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, 12, 26-55. https://doi.org/10.21602/sduarte.638777
• Lefebvre, H. (1995). The production of space. (D. N. Smith, Çev.). Oxford, Blackwell.
• Lovell, N. (1998). Locality and belonging. Routledge Publishing.
• Manzo, L. C. (2003). Beyond house and haven: Towarda revisioning of emotional relationships with places. Journal of Environmental Psychology, 23(1), 47-61. https://doi.org/10.1016/S0272-4944(02)00074-9
• Mutman, M. (1994). Üretilen mekân, yok olan mekân. Toplum ve Bilim, 64-65, 181-196.
• Norberg-Schulz, C. (1971). Existence, space and architecture. Praeger.
• Ölçer, N. (1988). Türk ve İslam eserleri müzesi: Kilimler. Eren Yayıncılık ve Kitapçılık.
• Özsavaş Uluçay, N. (2017). Sanatın mekânı ve mekânın sanatı. İdil, 6(36), 2245-2257. https://doi.org/10.7816/idil-06-36-07
• Poincare, H. (1986a). Son düşünceler (H. R. Atademir, S. Ölçen, Çev.). Milli Eğitim Basımevi.
• Poincare, H. (1986b). Bilim ve metot (H. R. Atademir, S. Ölçen, Çev.). Milli Eğitim Basımevi.
• Roth, L. M. (2002). Mimarlığın öyküsü: Öğeleri, tarihi ve anlamı (E. Akça, Çev.), Kabalcı Yayınevi.
• Solak, G. S. (2017). Mekân-kimlik etkileşimi: kavramsal ve kuramsal bir bakış. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 13-37. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/577726
• Spencer, C. (2005). Place attachment, place identity and the development of the child’s self-identity: searching the literature to develop and hypothesis. International Research in Geographical and Environmental Education, 14(4), 305-309.
• Türk Dil Kurumu (TDK). Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ (22.01.2022).
• Ural, Ş., Şentürer, A., Uz Sönmez, F. (2008). Zaman-mekân. YEM Yayınları.
• Usta, G. (2020). Mekân ve yer kavramlarının anlamsal açıdan irdelenmesi. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC, 10(1), 25-30. https://doi.org/10.7456/11001100/003
• Yılmaz, B. (2017). Pazırık’dan günümüze Türk halı sanatı. Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi, I, 1, 98-106. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/401990