TÜRKİYE’DE KIRSAL ALAN TANIMININ SERÜVENİ

Yıl 2023, Cilt: 01 Sayı: 02, 193 - 213, 27.05.2023

Burak Yardımcı

Öz

Türkiye’nin kırsal politikasında son on yıla “kırsal alan tanımı” damga vurmuştur. 2012 yılında 6360 sayılı Kanun’la yapılan değişikliklerden sonra Türkiye’de iveğen bir kırsal alan tanımı sorunuyla karşı karşıya kalınmıştır. Geçen süre zarfında kırsal alanı tekrar tanımlayabilmek için birçok çalışma yürütülmüş ve halen yürütülmektedir. Bu makale, Türkiye’nin kırsal alan tanımının kendi hikayesine odaklanmakta; tanımın dününe, yakın geçmişine ve bugününe odaklanarak bir nevi zamanda yolculuk yapmaktadır. Çalışmaya, bugün geçerli olan kırsal alan tanımıyla başlanmaktadır. Bu perspektifle, bugün itibarıyla Türkiye’nin kırsal politikasında ve istatistik üretiminde temel alınan kırsal alan tanım(lar)ı verilmektedir. Fakat hemen ardından, en başa dönüp, bugünkü tanım(lar)da geçen ve bu tanım(lar)ı meydana getirmiş kavramlar üzerinden, Cumhuriyet’in kuruluşundan bugüne üst politika belgelerinde kırsal alan tanımının izleri sürülmektedir. Kırsal alan tanımı bugüne gelirken hangi yollardan geçti, kilometre taşları nelerdi, sorun ne zaman ortaya çıktı ve ne zaman tespit edildi sorularına cevap aranmaktadır. Daha sonra 6360 sayılı Kanun’dan önce kırsal alan tanımının durumu sorgulanmakta ve 6360’dan sonra verilen reaksiyonların ne yönde cereyan ettiği anlaşılmaya çalışılmaktadır. En nihayetinde kırsal alan tanımının serüveni takip edilerek tekrar bugüne ulaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

kır-kent tanımı, kırsal alan tanımı, kırsal kalkınma, köy, 6360 sayılı Kanun

THE ADVENTURE OF THE RURAL AREA DEFINITION IN TÜRKİYE

Öz

The last decade has been marked by the “definition of rural area” in Turkey’s rural policy. Following the amendments made to Law No. 6360 in 2012, Türkiye faced an acute challenge regarding the definition of rural areas. During the past period, many studies have been carried out and are still ongoing in order to redefine the rural area. This article focuses on the own story of Turkey’s rural area definition; it travels through time by focusing on the past, recent past, and present of the definition. The study starts with the currently valid definition of the rural area. With this perspective, the definition(s) of the rural area, which is based on Turkey’s rural policy and statistical production as of today, is given. However, the article then takes back to explore the origins of this definition by a following key policy documents from the foundation of the Republic to the present day through the concepts that are mentioned in the current definition(s) and have created this definition(s). The definition of the rural area is being searched for answers to the questions of which roads have passed, what were the milestones, when the problem emerged, and when it was detected. Then, the status of the definition of the rural area prior to Law No. 6360 is questioned, and the direction of the reactions after the enforcement of Law No. 6360 is tried to be understood. Ultimately, the adventure of the rural area definition is followed and the present is reached again.

Anahtar Kelimeler

rural-urban definition, rural area definition, rural development, village, Law No. 6360

Kaynakça

• Arıkboğa, E. (2013). Geçmişten Geleceğe Büyükşehir Belediye Modeli. Yerel Politikalar Dergisi, Sayı 3, Yıl: 2013/1, 48-96.
• Belediye Kanunu. 13 Mayıs 2005 tarih ve 25874 sayılı Resmî Gazete, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5393&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5, (Erişim tarihi: 01.03.2023).
• Büyükşehir Belediye Kanunu. 23 Temmuz 2004 tarih ve 25531 sayılı Resmî Gazete, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5216&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5, (Erişim tarihi: 01.03.2023).
• Çezik, A. (1982). Kent Eşiği Araştırması (Türkiye için Kent Tanımı). Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı. Doğan, T. Yardımcı, B. (2019). Kırsal Kalkınma Tanım, Temel Meseleler ve Politikalar. Ankara: Türkiye Kalkınma Vakfı. 11.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (1963). Kalkınma Planı (Birinci Beş Yıl) 1963-1967. Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (1968). İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1968-1972. Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı. 49.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (1973). Yeni Strateji ve Kalkınma Planı Üçüncü Beş Yıl 1973-1977. Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı. 113.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (1979). Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı 1979-1983. Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı. 82.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (1985). Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1985-1989. Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (1989). Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı 1990-1994. Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (1995). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000). Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (2000a). Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005). Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (2000b). 2001 Yılı Programı. Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (2001). 2002 Yılı Programı. Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (2002). 2003 Yılı Programı. Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (2003). 2004 Yılı Programı. Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (2004). 2005 Yılı Programı. Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (2005). 2006 Yılı Programı. Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı. 116.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (2006a). Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013). Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (2006b). 2007 Yılı Programı. Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (2007). 2008 Yılı Programı. Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı. 249.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (2008a). 2009 Yılı Programı. Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı. 236.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (2008b). Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi (2007-2013). Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı. 3.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (2009). 2010 Yılı Programı. Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı. 237.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (2010). 2011 Yılı Programı. Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı.
• GTHB (Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı). (2015a). Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi 2014-2020. Ankara: T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı.
• GTHB (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı). (2015b). Kırsal Kalkınma Eylem Planı 2015-2018. Ankara: T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı.
• İl Özel İdaresi Kanunu. 4 Mart 2005 tarih ve 25745 sayılı Resmî Gazete, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5302&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5, (Erişim tarihi: 01.03.2023).
• İZKA (İzmir Kalkınma Ajansı). (2021). İzmir İli Kırsal ve Kentsel Alanlarının Tespitine Yönelik Analiz Çalışması. İzmir: İzmir Kalkınma Ajansı.
• KB (Kalkınma Bakanlığı). (2011). 2012 Yılı Programı. Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı.
• KB (Kalkınma Bakanlığı). (2012). 2013 Yılı Programı. Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı.
• KB (Kalkınma Bakanlığı). (2013). 2014 Yılı Programı. Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı.
• KB (Kalkınma Bakanlığı). (2014a). Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018. Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı.
• KB (Kalkınma Bakanlığı). (2014b). 2015 Yılı Programı. Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı.
• KB (Kalkınma Bakanlığı). (2015). 2016 Yılı Programı. Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı.
• KB (Kalkınma Bakanlığı). (2016). 2017 Yılı Programı. Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı.
• KB (Kalkınma Bakanlığı). (2017). 2018 Yılı Programı. Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı.
• Kırsal Mahalle ve Kırsal Yerleşik Alan Yönetmeliği. 15 Nisan 2021 tarih ve 31455 sayılı Resmî Gazete, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/04/20210415-2.htm, (Erişim tarihi: 01.03.2023).
• Köy Kanunu. 4 Nisan 1924 tarih ve 68 sayılı Resmî Gazete, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=442&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=3, (Erişim tarihi: 01.03.2023).
• Sarı, V. İ. Gökyurt, F. Doğan, T. (2019). Nüfus Yoğunluğu ve Kentsel İşlevler İle Türkiye'de İlçelerin Kentleşme Düzeyinin Ölçülmesi. Ankara: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. 26.
• SBB (Strateji ve Bütçe Başkanlığı). (2018a). 2019 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı. Ankara: T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı.
• SBB (Strateji ve Bütçe Başkanlığı). (2018b). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023) Kırsal Kalkınma Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara: T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı.
• SBB (Strateji ve Bütçe Başkanlığı). (2019a). 2020 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı. Ankara: T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı.
• SBB (Strateji ve Bütçe Başkanlığı). (2019b). On Birinci Kalkınma Planı 2019-2023. Ankara: T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı. 167.
• SBB (Strateji ve Bütçe Başkanlığı). (2020). 2021 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı. Ankara: T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı.
• SBB (Strateji ve Bütçe Başkanlığı). (2021). 2022 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı. Ankara: T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı.
• SBB (Strateji ve Bütçe Başkanlığı). (2022). 2023 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı. Ankara: T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı. 327.
• STB (Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı). (2020a). Türkiye’de Kırsal Yerleşimler Saha Çalışması Raporu. Ankara: T. C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı.
• STB (Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı). (2020b). Türkiye’de Kentsel ve Kırsal Hizmet Merkezleri Raporu. Ankara: T. C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı.
• TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi). (2012). “Genel Kurul Konuşması” Yasama Yılı: 3, Birleşim: 21, Konu: Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı, https://www.tbmm.gov.tr/Milletvekili/UyeGenelKurulKonusmalariDetay?eid=22033, (Erişim tarihi: 01.03.2023).
• T.C. Başbakanlık. (1929). 28 Teşrinievvel 1927 Umumi Nüfus Tahriri, Fasikül III, Usuller Kanun ve Talimatnameler Neticelerin Tahlili. Ankara: Başvekalet Müdevvenat Matbaası.
• TKB (Tarım ve Köyişleri Bakanlığı). (2010). Kırsal Kalkınma Planı (2010-2013). Ankara: T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı. 26.
• TOB (Tarım ve Orman Bakanlığı). (2021). Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi 2021-2023. Ankara: T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı. 5-6.
• Yardımcı, B. (2017). Kırsal Hizmetlerin Sunumunda Mahalli İdareler, Basılmamış Planlama Uzmanlığı Tezi, T.C. Kalkınma Bakanlığı, Ankara.
• 6360 sayılı Kanun (On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun). 12 Kasım 2012 tarih ve 28489 sayılı Resmî Gazete, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6360&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5, (Erişim tarihi: 01.03.2023).
• 7221 Sayılı Kanun (Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun). 14 Şubat 2020 tarih ve 31045 sayılı Resmî Gazete, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=7221&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5, (Erişim tarihi: 01.03.2023).
• 7254 sayılı Kanun (Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun). 16 Ekim 2020 tarih ve 1. Mükerrer 31276 sayılı Resmî Gazete, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/10/20201016M1-1.htm, (Erişim tarihi: 01.03.2023).