FACTORS AFFECTING ECONOMIC DEVELOPMENT DISPARITIES BETWEEN REGIONS

Yıl 2024, Cilt: 02 Sayı: 01, 80 - 92, 31.05.2024

Oktay Güven

https://doi.org/10.61138/bolgeselkalkinmadergisi.1415395

Öz

Economic disparities between regions in Türkiye constitute a major problem. Such disparities lead to social and societal problems including income inequality, poverty, and internal migration. This research was conducted in order to examine the underlying reasons for the economic disparities across Türkiye using selected indicators, and to develop suggestions to reduce them. The secondary data utilized in this study were obtained from the database of Türkiye Statistical Institute, Türkiye Exporters Assembly, and Revenue Administration. The findings reveal that differences in entrepreneurial development, imbalances in human capital and population distribution, and varying export performance are key factors contributing to regional economic disparities. In order to reduce these disparities, it is recommended to foster entrepreneurship through new and more effective mechanisms in low-income regions, to eliminate the existing differences between regions in terms of living standards, and to harness the agricultural potential in predominantly rural areas. In addition, it is recommended to take steps to increase the share of natural resources and local products in exports.

Anahtar Kelimeler

Human Capital, Entrepreneurship, Export, Population, Regional Differentiation in Türkiye

BÖLGELER ARASI EKONOMİK GELİŞMİŞLİK FARKLILIKLARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Öz

Türkiye’de bölgeler arası ekonomik gelişmişlik farklılıkları önemli bir sorun olarak varlığını devam ettirmektedir. Bu durum gelir dağılımında adaletsizlik, yoksulluk, ülke içi göç hareketliliği olmak üzere toplumsal ve sosyal birçok sorunu da beraberinde getirmektedir. Bu araştırma Türkiye’de bölgeler arası ekonomik gelişmişlik farklılıklarının altında yatan nedenleri, seçilmiş göstergeler yardımıyla irdelemek ve gelişmişlik farklılıklarının azaltılmasına yönelik öneriler geliştirmek amacıyla yapılmıştır. Araştırma kapsamında Türkiye İhracatçılar Meclisi, Türkiye İstatistik Kurumu ve Gelir İdaresi Başkanlığı veri tabanından elde edilen ikincil veriler kullanılmıştır. Araştırma neticesinde, girişimciliğin bölgelerde farklı düzeyde gelişmiş olması, beşeri sermaye ve nüfus dağılımında dengesizlik ile ihracat performansı bölgeler arası ekonomik gelişmişlik farklılıklarının nedenleri olarak tespit edilmiştir. Söz konusu farklılıkların azaltılması için düşük gelire sahip bölgelerde girişimciliğin yeni ve daha güçlü mekanizmalarla teşvik edilmesi, yaşam standartları bakımından bölgeler arasında mevcut olan farkların giderilmesi ve kırsal nüfusun yoğun olduğu bölgelerde tarım sektörünün sunduğu potansiyelin harekete geçirilmesi gerekmektedir. Bunun yanında doğal kaynaklar ile yöresel ürünlerin ihracattaki payını artırmaya yönelik adımların atılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Beşeri Sermaye, Girişimcilik, İhracat, Nüfus, Türkiye'de Bölgesel Farklılaşmalar

Kaynakça

• Ak, M. Z., Aydın, M. K. ve Dindar, M. (2015). Terör ile Büyüme Arasındaki İlişki: Literatür İncelemesi. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, (1), 1-16.
• Bakırcı, F., Ekinci, E. D. ve Şahinoğlu, T. (2014). Bölgesel Kalkınma Politikalarının Etkinliği: Türkiye Alt Bölgeler Bazında Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18 (2), 281-298.
• Bakkal, M., Bakkal, S. ve Yıldırım, H. (2018). Türkiye’de Bölgesel Ekonomik Dengesizlikler ve Çözüm Yolları. Social Sciences Studies Journal, 4 (15), 799-809.
• Barbak, A. (2017). Türkiye’de Kamu Politikası Sürecinde Güvenlik-Kalkınma Bağı: Ulusal Kalkınma Planları Üzerine Bir Araştırma. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (18), 263-288.
• Berber, M., Baday Yıldız, E. ve Atasoy Dindaroğlu, Y. (2013). Bölgesel Beşeri Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesi: Piramit Model. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (25), 1-18.
• Bogdański, M. (2012). Modern Theories of Regional Development-A Review of Some Concepts. Oeconomia Copernicana, 3 (2), 25-41.
• Calá, C. D., Arauzo-Carod J. M., and Manjon-Antolín M. (2015). “The Determinants of Entrepreneurship in Developing Countries”, Nülan Deposited Documents 2125, Universidad Nacional de Mar del Plata, Facultad de Ciencias Economicas, http://nulan.mdp.edu.ar/2125/1/cala.2015.pdf, (Erişim tarihi: 21.10.2018).
• Capello, R. (2011). Location, Regional Growth and Local Development Theories. AESTIMUM (58), 1-25. Coombes, M. (2010). Migration and Regional Development: A Research Review. Paper presented to the OECD WPTI Workshop, Paris.
• Çalışkan U., Saltik I. A., Ceylan R., and Bahar O. (2019). Panel Cointegration Analysis of Relationship Between International Trade and Tourism: Case of Turkey and Silk Road Countries. Tourism Management Perspectives, (31), 361–369.
• Çeştepe H., Yıldız H. ve Avcı G. M. (2019). İhracata Dayalı Büyümede Kurumların Rolü: Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkeler Örneği. Maliye Dergisi, (177), 40-69.
• Dulupçu, M. ve Sayın, M. (2020). Yerel ve Bölgesel Ekonomik Kalkınma Perspektifinde Bölgesel Rekabetçilik Yaklaşımları ve Bölgesel Sektörel Rekabetçilik Üzerine Değerlendirmeler. Uygulamalı Sosyal Bilimler ve Güzel Sanatlar Dergisi, 2 (Özel Sayı), 1-19.
• Emirkadı, Ö. (2019). Ekonomik Kalkınma ve Beşeri Sermaye İlişkisi: Türkiye Ekonomisi Üzerine Teorik Bir Değerlendirme. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (46), 97-116.
• Elvan, L. (2012). Bölgesel Gelişme ve Bölgeler Arası Gelişmişlik Farkları, Discussion Paper, No. 2012/6, Turkish Economic Association, Ankara, 96-114.
• Eraydın, A. (2004). Bölgesel Kalkınma Kavram, Kuram ve Politikalarında Yaşanan Değişimler. Kentsel Ekonomik Araştırmalar Sempozyumu, Cilt-1, Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı ve Pamukkale Üniversitesi yayını,126-146.
• Eser, K. ve Gökmen, Ç. E. (2009). Beşeri Sermayenin Ekonomik Gelişme Üzerindeki Etkileri: Dünya Deneyimi ve Türkiye Üzerine Gözlemler. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1 (2), 41-56.
• Feldman, M., Hadjımıchael, T., Lanahan, L., and Kemeny, T. (2016). The Logic of Economic Development: A Definition and Model for Investment. Environment and Planning C: Government and Policy, 34 (1), 5–21.
• Güven, O. (2017). Türkiye Kırsal Kalkınma Politikalarının Analizi. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (63), 209-227.
• Güven, O. (2022). Türkiye’de Girişimciliği Etkileyen Faktörler. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (2), 206-213.
• GİB (Gelir İdaresi Başkanlığı). (2022). “İstatistikler”, https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_ upload/VI/20211.htm, (Erişim tarihi: 16.02.2023).
• Işık, N. ve Kılınç, E.C. (2011). Bölgesel Kalkınmada AR-Ge ve İnovasyonun Önemi: Karşılaştırmalı Bir Analiz. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6 (2), 9-54.
• Karataş, M. ve Çankaya, E. (2010). İktisadi Kalkınma Sürecinde Beşeri Sermayeye İlişkin Bir İnceleme. Mehmet Akif Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (3), 29-55.
• Karadeniz, E. (2014). “Türkiye’de ve Bölgelerde Girişimcilik”, https://webdosya.kosgeb.gov.tr/Content/Upload/ Dosya/Mali%20Tablolar/GEM-2014.pdf, (Erişim tarihi: 05.03.2024).
• Karlsson C., and Johansson B. (2006). “Regional Development and Knowledge”, Electronic Working Paper Series in Economics and Institutions of Innovation 76, Royal Institute of Technology, CESIS (Centre of Excellence for Science and Innovation Studies), https://www.researchgate.net/ publication/251378434_Regional_Development_and_ Knowledge, (Erişim tarihi: 05.12.2023).
• Keskin, H. ve Sungur, O. (2010). Bölgesel Politika Ekseninde Yaşanan Dönüşüm: Türkiye’de Kalkınma Planlarında Bölgesel Politikaların Değişimi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (21), 271-293.
• Kuznets, S. (1967). Population and Economic Growth. Proceedings of the American Philosophical Society. Madison: University of Wisconsin Press.
• Mishra, P. K. (2011). The Dynamics of Relationship Between Exports and Economic Growth in India. International Journal of Economic Sciences and Applied Research, 4 (2), 5370.
• Naudé, W. (2013). “Entrepreneurship and Economic Development: Theory, Evidence and Policy”, IZA Discussion Paper Series, Discussion Paper No 7507 http://ftp.iza.org/ dp7507.pdf, (Erişim tarihi: 07.04.2020).
• Özkan S. D. ve Beyazlı D. (2018). Bölgesel Gelişmişlik Düzeyinin Belirlenmesine İlişkin Veri Seti Sorunsalı: Eleştiri ve Öneriler. Planlama, 28 (1), 22–39.
• Panth P. (2021). Economic Development: Definition, Scope, and Measurement. In W. Leal Filho, A. M. Azul, L. Brandli, A. Lange Salvia, P.G. Özuyar, T. Wall (Eds.), No Poverty. Encylopedia of the UN Sustainable Development Goals. Cham: Springer, 2-38.
• Scott A. J., and Storper, M. (1992). Pathways to Industrialization and Regional Development. Newyork: Routledge.
• SERKA (Serhat Kalkınma Ajansı). (2012). TRA2’de Göç Olgusu: Sebep ve Sonuçlar Bağlamında Analitik Bir Araştırma, Kars, 1-163.
• Sevim Y. ve Özpolat A. (2017). Terörün Kırsal Kalkınma ve Göç Üzerindeki Etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (54), 617-625.
• Sönmez, A. ve Toksoy A. (2014). Türkiye’de Girişimcilik ve Türk Girişimci Profili Üzerine Bir Analiz. Yönetim ve Ekonomi, XXI, 2, 41-58.
• TİM (Türkiye İhracatçılar Meclisi). (2022). “İhracat Rakamları”, https://tim.org.tr/tr/ihracat-rakamlari, (Erişim tarihi: 27.11.2023).
• Toma, S. G., Grigore, A. M., and Marinescu P. (2014). Economic Development and Entrepreneurship. Procedia Economics and Finance, VIII, 436 – 443.
• Tunç, H. ve Kaya, M. (2017). Bölgesel Kalkınmada Dış Ticaret Sektörünün Rolü ve Sorunları: Batı Akdeniz Bölgesi Örneği. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, (627), 59-71.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). (2021). “İl Bazında Gayri Safi Yurt İçi Hasıla”, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=IlBazinda-Gayrisafi-Yurt-Ici-Hasila-2021-45619, (Erişim tarihi: 27.11.2023).
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). (2022). “Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları”, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/ Index?p=49685, (Erişim tarihi: 28.11.2023).
• Unger J. M., Rauch A., Frese M., and Rosenbusch, N. (2011). Human Capital and Entrepreneurial Success: A MetaAnalytical Review. Journal of Business Venturing, 26 (3), 341358.
• Upreti, P. (2015). Factors Affecting Economic Growth in Developing Countries. Major Themes in Economics, 17, 37-54.
• World Economic Forum. (2016). “The Human Capital Report 2016”. https://www3.weforum.org/docs/HCR2016_Main_ Report.pdf, (Erişim tarihi: 04.01.2024).
• Yalçın, G. E. ve Kara, F. Ö. (2016). Kırsal Göç ve Tarımsal Üretime Etkileri. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 20 (2), 154158.
• Yavan, N. (2012). Türkiye’de Yatırım Teşviklerinin Bölgesel Belirleyicileri: Mekansal ve İstatistiksel Bir Analiz. Coğrafi Bilimler Dergisi, 10 (1), 9-37.
• Yenisu E. (2019). Türkiye’de İhracat, İthalat ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (3), 1175-1193.
• Yılmaz, M. (2012). Türkiye’de Kırsal Nüfusun Değişimi ve İllere Göre Dağılımı (1980-2012). Doğu Coğrafya Dergisi, 33, 161188.
• Yılmaz, S. C. (2023). Türkiye’de Nüfus Artışı ve Ekonomik Gelişme Arasındaki İlişki. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 10 (2), 313-329.