DEVELOPMENT AGENCIES IN CULTURAL HERITAGE PRESERVATION: CASE OF MIDDLE BLACK SEA DEVELOPMENT AGENCY

Yıl 2024, Cilt: 02 Sayı: 02, 177 - 204, 18.10.2024

Murat Şimşek

https://doi.org/10.61138/bolgeselkalkinmadergisi.1473126

Öz

Cultural heritage is a part of the characteristics of individuals, subcultures and groups in society; it is part of their identity and serves as tangible documents, witnesses, and evidence of the past. It shapes the future while integrating modernity and tradition, playing a critical role in sustainable development by blending centuries of experiences and ideas with innovation. As an important component and input, cultural heritage holds strategic significance in the formation and development of the sociocultural infrastructure of societies. This study aims to evaluate the policies, practices, and activities of the Middle Black Sea Development Agency (OKA) regarding the development agencies’ efforts to preserve cultural assets. The study discusses the philosophy and theories of conservation in the context of preserving, developing, and adequately passing on cultural heritage to future generations. The conservation efforts of OKA, which operates in the TR83 NUTS II Region with its rich natural and cultural heritage, have been examined using analytical measurement and evaluation techniques, and the projects implemented have been evaluated from various perspectives. Based on financial support programs aimed at the tourism sector, insights and recommendations have been made to enhance the success of conservation practices through future financial support programs to be realized via calls for proposals.

Anahtar Kelimeler

Sustainability, TR83 NUTS II Region, Financial Support, Cultural Asset, OKA

KÜLTÜREL MİRASIN KORUNMASINDA KALKINMA AJANSLARI: ORTA KARADENİZ KALKINMA AJANSI ÖRNEĞİ

Öz

Kültür mirası; insanın ve toplumdaki alt kültür ve grupların özellikleri; kimliklerinin bir parçası; geçmişin somut belgeleri, tanık ve kanıtlarıdır. Geçmişin geleceği şekillendirmesini sağlarken, modern ile geleneği bütünleştirmekte; yüzyılların deneyim ve düşüncelerini, yenilikçilikle harmanlayarak sürdürülebilir kalkınmada kritik rol üstlenmekte; toplumların sosyokültürel altyapısının oluşturulması ve geliştirilmesinde önemli bir bileşen ve girdi olarak stratejik önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı; kalkınma ajanslarının kültür varlıklarının korunmasına yönelik çalışmaları kapsamında, Orta Karadeniz Kalkınma Ajansının (OKA) bu alandaki politika, uygulama ve faaliyetlerinin değerlendirilmesidir. Çalışmada, kültür mirasının korunması, geliştirilmesi ve gelecek kuşaklara hak ettiği kalitede aktarılması çizgisinde korumacılık felsefesi ve kuramları tartışılmış; zengin doğal ve kültürel mirasa sahip TR83 Düzey 2 Bölgesi’nde faaliyet gösteren OKA’nın korumacılık alanındaki faaliyetleri, analitik ölçüm ve değerlendirme teknikleri kullanılarak incelenmiş ve uygulanan projeler farklı yönleriyle ele alınarak değerlendirilmiştir. Turizm sektörüne yönelik mali destek programları kapsamında gelecekte teklif çağrısı mekanizmasıyla gerçekleştirilecek korumacılık uygulamalarının başarısını artırmaya yönelik çıkarımlar yapılarak önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilirlik, TR83 Düzey 2 Bölgesi, Mali Destek, Kültür Varlığı, OKA

Kaynakça

• Armağan, D. (2022). Kültürel Mirasın Korunması Bağlamında Türkiye ve İtalya’daki Kolluk Kuvvetlerinin Görev ve Yetkileri, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Arkeoloji Ana Bilim Dalı, Edirne.
• Asatekin, N. G. (2004). Kültür ve Doğa Varlıklarımız Neyi, Niçin, Nasıl Korumalıyız? Ankara: Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Aşan, D. (2022). 1972 Stockholm İnsan ve Çevre Konferansı. Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi, Ağustos 2022 (169), 38-39.
• Avrami, E., and Mason, R. (2019). Mapping the Issue of Values. In E. Avrami, S. Macdonald, R. Mason, D. Myers (Eds.), Values in Herritage Management: Emerging Approaches and Research Directions, Los Angeles: Getty Publications, 9-33.
• Başlar, K. (2011). Kırkıncı Yılında Dünya Mirası Sözleşmesi (1972-2012). Uluslararası Hukuk ve Politika Dergisi, 7 (27), 25-52.
• CNNTürk (2015). “Restorasyonu Yapan Uzmandan Eleştirilere Yanıt”, https://www.cnnturk.com/turkiye/restorasyonuyapan-uzmandan-elestirilere-yanit, (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• Çatalbaş, F. ve Ecemiş Kılıç, S. (2021). Farklı Kentsel Paydaşların Kültürel Mirasın Korunması Kültür Turizmine İlişkin Görüşlerinin Üst Ölçekli Planlar Çerçevesinde Değerlendirilmesi: İzmir Örneği. Ege Coğrafya Dergisi, 30(1), 167-186.
• Dedehayır, H. (2010). Tarihi ve Kültürel Mirası Koruma Proje ve Uygulamalarını Özendirme Yarışması 2009. İstanbul: ÇEKÜL Vakfı-Tarihi Kentler Birliği.
• Dzialek, J. and Murzyn-Kupisz, M. (2013). Cultural Heritage in Building and Enhancing Social Capital. Journal of Cultural Heritage Management and Sustainable Development, 3 (1), 35-54.
• Deniz, B. G. (2022). Kültürel Mirasın Korunması İçin Sürdürülebilir Miras Yönetimi: Türkiye Örneği. Kent Akademisi, 15 (3), 1204-1222.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). (2007). “Yeşilırmak Havzası Gelişim Projesi, Bölgesel Gelişme Ana Planı”, http://www.yesilirmak.org.tr/documents/ yesilirmakhavzasigelisimprojesi/YHGP_BOLGESEL_ GELISME_ANA_PLANI.pdf, (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• Ege, A. (2007). Dünya ve Ülkemizden Örnekler ile UNESCO Dünya Mirası. UNESCO Özel Basımı.
• Ersen, A. (2009). Mimari Korumada Otantiklik ve Bütünleme Sorunu. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, 1, 8-15.
• Eşitti, B. (2017). Ani Harabelerinin Bölgesel Kalkınma Üzerindeki Etkileri. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 18 (40), 129-147.
• Habercim19 (2019). “En Çok Hattuşa’yı Tercih Ettiler”, https:// www.habercim19.com/kultur/en-cok-hattusaya-tercihettiler-h55424.html, (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• Harman, C. (2021). Halkların Dünya Tarihi. İstanbul: Yordam Kitap.
• ICOMOS (International Council on Monuments and Sites). (2011). “The Paris Declearation on Heritage as a Driver of Development”, https://www.icomos.org. tr/?Sayfa=Icomostuzukleri&dil=tr (Erişim tarihi: 03.09.2024).
• ICOMOS (International Council on Monuments and Sites). (2013). “Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi”, http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_ tr0784192001542192602.pdf, (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• KB (T.C. Kalkınma Bakanlığı). (2018). On Birinci Kalkınma Planı Turizm Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı.
• KTB (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı). (2007). Türkiye Turizm Stratejisi (2023). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• KTB (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı). (2022). “Konaklama İstatistikleri”, https://yigm.ktb.gov.tr/TR-201120/ konaklama-istatistikleri.html, (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• KTB (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı). (2024a). “660 No’lu İlke Kararı”, https://teftis.ktb.gov.tr/TR-263743/660-nolu-ilkekarari-tasinmaz-kultur-varliklarinin-gruplandirilmasibakim-ve-onarimlari.html, (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• KTB (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı). (2024b). “Ulusal Yönetim Planları”, https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-204384/ulusalyonetim-planlari.html, (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• Lautso, K., Spiekermann, K., and Wegener, M. (2002). Modelling Policies for Urban Sustainability. 42nd Congress of the European Regional Science Association: From Industry to Advanced Services - Perspectives of European Metropolitan Regions, August 27th - 31st, Dortmund: Econstor, 1-18.
• OKA (T.C. Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı). (2016). “Program Sonrası Denetim ve Değerlendirme Raporu-2010”, https:// www.oka.gov.tr/assets/upload/2010-altyapi-programsonrasi-degerlendirme-raporu.pdf, (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• OKA (T.C. Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı). (2022). “Program Sonrası Değerlendirme Raporu-2016”, https://www.oka.gov. tr/dokumanflipbook/2016-turizm-koa-program-sonrasidegerlendirme-raporu/1364, (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• OKA (T.C. Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı). (2023). “Program Sonrası Değerlendirme Raporu-2018”, https://www.oka. gov.tr/assets/upload/dosyalar/2018-turizm-koa-programsonrasi-degerlendirme-raporu_oka.pdf, (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• Orbaşlı, A. (2006). Tourism and the ‘Islamic’ Town: Social Change, Conservation And Tourism In Traditional Neighbourhoods. In R. Daher (Ed.), Tourism In the Middle East: Continuity, Change and Transformation. Channel View Publications, 161-187.
• Osmanoğlu, İ. (2019). Sürdürülebilir Planlama ve Kültürel Miras İlişkisi: Teorik Bir Değerlendirme Çerçevesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (97), 364-380.
• Özdemir, C. (2010). Amasya Darüşşifası ve Cerrah Sabuncuoğlu Şerefeddin. Amasya: T.C. Amasya Valiliği Yayınları.
• RG (Resmi Gazete). (1956). 6831 Sayılı Orman Kanunu. 08.09.1956 tarih ve 9402 sayılı T.C. Resmî Gazete, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat? MevzuatNo=6831&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=3, (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• RG (Resmi Gazete). (1982). 2634 Sayılı Turizmi Teşvik Kanunu. 16.03.1982 tarih ve 17635 sayılı T. C. Resmî Gazete, https:// teftis.ktb.gov.tr/TR-263595/2634-sayili-turizmi-tesvikkanunu.html, (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• RG (Resmi Gazete). (1983a). 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu. 23.07.1983 tarih ve 18113 sayılı T.C. Resmî Gazete, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat? MevzuatNo=2863&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5, (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• RG (Resmi Gazete). (1983b). Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi. 14.02.1983 tarih ve 17959 sayılı T.C. Resmî Gazete, https://teftis.ktb.gov.tr/TR-263665/dunyakulturel-ve-dogal-mirasin-korunmasi-sozlesmesi.html, (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• RG (Resmi Gazete). (1985). 3213 Sayılı Maden Kanunu. 15.06.1985 tarih ve 18785 sayılı T.C. Resmî Gazete, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=3213& MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5, (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• RG (Resmi Gazete). (2004). 5226 Sayılı 5226 Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. 27.07.2004 tarih ve 25535 sayılı T.C. Resmî Gazete, https://www.resmigazete.gov. tr/eskiler/2004/07/20040727.htm (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• RG (Resmi Gazete). (2020). Kalkınma Ajansları Proje ve Faaliyet Destekleme Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. 14 Mart 2020 tarih ve 31068 sayılı T.C. Resmî Gazete, https://www.resmigazete. gov.tr/eskiler/2020/03/20200314-3.html, (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• SBB (T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı). (2024). “2024-2026 Dönemi Yatırım Programı Hazırlama Rehberi”, https://www.sbb.gov.tr/2024-2026-donemi-yatirimgenelgesi-ve-eki-yatirim-programi-hazirlama-rehberi, (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• Stone-Ideas (2018). “50 Years Ago: Dismantling And Relocating The Stone Temples of Abu Simbel”, https://www.stone-ideas. com/64942/stone-temples-of-abu-simbel, (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• Şahin, İ. (2004). Türkiye’de Kentsel Koruma Politikalarının Gelişimine Yardımcı Bir Yöntem Denemesi, Örnekleme: İstanbul Tarihi Yarımada, Doktora Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Şimşek, G. (2019). Cultural Heritage in Regional Plans: Regional Development Agencies 2014-2023 Plan Reports. Social Sciences Studies Journal, 5 (35), 2618-2636.
• Şimşek, M. (2014). Ribatlardan Taşhan’a… Bir Yolculuk ve Restorasyon Öyküsü. Amasya: T.C. Amasya Valiliği. Taylor, K. (2016). The Historic Urban Landscape Paradigm and Cities as Cultural Landscapes. Challenging Orthodoxy In Urban Conservation. Landscape Research, 41 (4), 471-480.
• Toköz Ö. D., and İpekoğlu, B. (2020). Anastelosis of GrecoRoman Temple Remains in Western Anatolia: Principles, Implementations and Assessment. Conservation and Management of Archaeological Sites, 22 (1-2), 1-37.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). (2023). “Kültürel Miras İstatistikleri”, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/ Index?p=Kulturel-Miras-Istatistikleri-2022-49749, (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• Türkoğlu, İ. (2020). Sürdürülebilir Kalkınmada Kültür Mirasının Yeri ve Önemi. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10 (20), 117-143.
• Türk Patent (Türk Patent ve Marka Kurumu). (2024). “İl Bazında Coğrafi İşaret Arayabilirsiniz”, https://ci.turkpatent.gov. tr/cografi-isaretler/liste?il=05&tur=&urunGrubu=&adi=, (Erişim tarihi:27.09.2024).
• UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization). (2023). “States Parties”, https://whc.unesco. org/en/statesparties/, (Erişim tarihi: 25.04.2024).
• WCED (World Commission on Environment and Development). (1987). Our Common Future. Oxford: Oxford University Press.
• Zoğal, V. ve Emekli, G. (2017). Yaratıcı Turizme Kavramsal ve Coğrafi Bir Yaklaşım. Ege Coğrafya Dergisi, 26 (1), 21-34.
• Zor, Ö. A. (2019). Kültürel Mirasın Turizm Üzerine Etkileri: Afyonkarahisar Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Bartın Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.