İZMİR FOREIGN TRADE DEVELOPMENT AND CONCENTRATION ANALYSIS (2013–2023)

Yıl 2024, Cilt: 02 Sayı: 03, 235 - 263, 06.01.2025

Meltem Altınay

https://doi.org/10.61138/bolgeselkalkinmadergisi.1576229

Öz

İzmir has a very important place in Türkiye’s foreign trade with its multi-sectoral production structure, deep-rooted port history and logistics facilities. Considering the crucial role of foreign trade plays in regional development, examining İzmir’s foreign trade activities in detail is of great importance for understanding regional dynamics and developing policies aligned with these dynamics. The aim of this study is to examine the foreign trade development of İzmir and to analyze the product and country concentrations in foreign trade for the period 2013-2023. In this context, İzmir's import and export activities have been reviewed, the province's share in foreign trade within the Aegean Region and Türkiye has been analyzed, export import coverage ratios have been calculated, and the development of foreign trade based on by technological levels has been presented. Subsequently, product and country concentration in both exports and imports were analyzed using the concentration ratio (CR) and the Herfindahl-Hirschman Index. The findings indicate that during the 2013-2023 period, product concentration of İzmir's foreign trade tended to decrease while the country concentration tended to increase. In other words, while the variety of product classes subject to exports and imports in İzmir has increased, market diversity has decreased.

Anahtar Kelimeler

İzmir, Foreign Trade, Concentration Ratio, Herfindahl Hirschman Index

İZMİR DIŞ TİCARETİNİN GELİŞİMİ VE YOĞUNLAŞMA ANALİZİ (2013–2023)

Öz

İzmir, çok sektörlü üretim yapısı, sahip olduğu köklü liman geçmişi ve lojistik imkanları ile Türkiye dış ticaretinde çok önemli bir yere sahiptir. Bölgesel kalkınmada dış ticaretin oynadığı önemli rol göz önünde bulundurulduğunda, İzmir’in dış ticaret faaliyetlerinin ayrıntılı olarak incelenmesi, bölge dinamiklerinin anlaşılması ve bu dinamiklere uygun politikaların geliştirilmesi açısından önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı, İzmir’in 2013-2023 döneminde dış ticaretindeki gelişimin incelenmesi ve dış ticarette ürün ve ülke yoğunlaşmalarının analiz edilmesidir. Bu kapsamda, öncelikle İzmir’in ithalat ve ihracat faaliyetleri incelenmiş, ilin Ege Bölgesi ve Türkiye’deki dış ticaret payı değerlendirilmiş, ihracatın ithalatı karşılama oranları hesaplanmış ve dış ticaretin teknoloji düzeylerine göre gelişimi ortaya konulmuştur. Çalışmanın devamında, yoğunlaşma oranı (Concentration Ratio/CR) ve Herfindahl-Hirschman endeksi hesaplanarak, hem ihracatta hem ithalatta ürün ve ülke yoğunlaşması incelenmiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda, 2013-2023 döneminde İzmir’in dış ticaretinde ürün yoğunlaşmasının azalma, buna karşılık ülke yoğunlaşmasının artma eğiliminde olduğu tespit edilmiştir. Diğer bir deyişle, İzmir’in ihracat ve ithalata konu olan ürün sınıfları artarken, pazar çeşitliliği azalmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İzmir, Dış Ticaret, Yoğunlaşma Oranı, Herfindahl Hirschman Endeksi

Teşekkür

İzmir Kalkınma Ajansı

Kaynakça

• Akar, G. ve Ay, A. (2019). Ürün ve Ülke Açısından İhracat Çeşitlendirmesi: Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (1), 116127.
• Akyol, M. ve Mete, E. (2021). Teknoloji Yoğunluklarına Göre Dış Ticaretin Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye Örneği. Maliye Dergisi, 180, 208-232.
• ANKARAKA (Ankara Kalkınma Ajansı). (2013). Ankara Dış Ticaret Analizi, Ankara, 1-293.
• Ataklı Yavuz R. ve Karakaş, B. B. (2021). 1980 Sonrası Türk Dış Ticaret Politikası ve Ekonomik Büyüme İlişkisi Üzerine Ekonometrik Bir Analiz. Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2 (1), 1-15.
• Avcı, Ş. ve Işık, N. (2023). İleri Teknoloji İhracatı ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (1), 157-182.
• Ayrancı, E. (2009). Türkiye’nin Ekonomik Açıdan Küreselleşmesinin Yoğunlaşma Vasıtasıyla Ölçülmesi ve Konu Hakkında Bir Araştırma. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, 16, 50-64.
• Aytaç, A. (2017). Ekonomik Büyüme-İhracat İlişkisi: 2001-2016 Türkiye Örneği. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 6 (4), 214222.
• Canbay, Ş. (2020). Investigation of the Effect of Turkey’s HighTech Exports on the Economic Growth Using the Structural Break ARDL Bounds Testing. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (74), 865-878.
• Çimen, Z. ve Kösekahyaoğlu, L. (2022). Türkiye ve BRICS Ülkeleri Üzerine Sektörel Bir Yoğunlaşma Analizi. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8 (2), 202-221.
• Çimen, Z. ve Kutlu, D. (2023). Türkiye Dış Ticaretinde Ülke Bazlı Yoğunlaşma (Çeşitlendirme) Analizi: Şanghay İşbirliği Örgütü. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 18 (1), 210 – 228.
• Doğan, S. ve Kaya, S. (2011). Gümrük Birliği Sonrasında (19962009) Türkiye’nin Avrupa Birliği ile Dış Ticaretinin Ülke ve Fasıl Bazlı Yoğunlaşma Analizi. Ekonometri ve İstatistik, 14, 1-18.
• Durgun, A. ve Çapik, E. (2018). Ar-Ge Harcamaları ve Yüksek Teknolojili Ürün İhracatının Büyümeye Etkisi: Türkiye Örneği. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16 (4), 301-314.
• Erdil Şahin, B. (2019). Impact of High Technology Export on Economic Growth: An Analysis on Turkey. Journal of Business, Economics and Finance (JBEF), 8 (3), 165-172.
• Erkan, B. ve Sunay, Z. F. (2016). Türkiye’nin İhracatının Yoğunlaşma Perspektifinde Analizi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5 (7), 1823-1842.
• Falk, M. (2009). High-Tech Exports and Economic Growth in Industrialized Countries. Applied Economics Letters, 16 (10), 1025-1028.
• Gül, E., Kamacı, A. ve Konya, S. (2013). Dış Ticaretin Ekonomik Büyüme Üzerine Etkileri. Akademik Bakış Dergisi, 35, 1-12.
• İspir, M. S., Ersoy-Açıkgöz, B. ve Yılmazer, M. (2009). Türkiye’nin Büyüme Dinamiğinde İhracat mı İthalat mı Daha Etkin? Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24 (1), 3-16.
• İZKA (İzmir Kalkınma Ajansı). (2012). İzmir İli Potansiyel Yatırım Konuları Araştırması, İzmir, 1-378.
• Karadayı, A. (2019). Dış Ticarette Yoğunlaşma: Türkiye’den Denizli Örneği. Journal of Economics, Finance and Accounting (JEFA), 6 (4), 36-247.
• Kösekahyaoğlu, L. (2007). Türkiye Dış Ticaretinde Ürün ve Ülke Bazında Yoğunlaşma: 1980-2005 Dönemi Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (36), 15-34.
• Oral Çevirmez, E. (2021). Türkiye’nin İhracatında Bölgesel ve Sektörel Yoğunlaşma. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 13 (1), 1-15.
• Selamcı, F. ve Çetin, G. (2020). Türkiye’de Bölgesel Dış Ticaret ile Ekonomik Büyüme İlişkisi: Marmara Bölgesi Üzerine Bir Araştırma. Ekonomi İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 2 (2), 130-145.
• Şahin, D. (2017). Bölgesel Kalkınmada Dış Ticaretin Rolü: TR81 Bölgesi Örneği. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13 (13), 55-67.
• Taştan, H. (2010). Türkiye’de İhracat, İthalat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkilerinin Spektral Analizi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2 (1), 87-98.
• Tunç, H. ve Kaya, M. (2017). Bölgesel Kalkınmada Dış Ticaret Sektörünün Rolü ve Sorunları: Batı Akdeniz Bölgesi Örneği. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 54 (627), 59-71.
• Ukav, İ. (2017). Adıyaman İlinin Dış Ticaret Yapısı. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (25), 390-419.
• Yıldırım, O., and Özbaş, H. (2018). Turkey’s International Trade Investigation & Country-Based Products Concentration in International Trade (2012-2016). Paper presented at EconWorld, 2018, Lisbon-Portugal.
• Yıldız, Ü. (2017). BRICS Ülkeleri ve Türkiye’de Yüksek Teknoloji İhracatı ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Panel Veri Analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi Dergisi, (53), 26-34.