Arkeolojik ve Epigrafik Veriler Işığında Tanrıça Hekate’nin Kökeni

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 18, 30.05.2024

Özge Altun , Emrah Urtekin

Öz

Antik dönem kültleri ait oldukları dönemin inanç ve geleneklerini anlamamız için arkeolojide önemli bir yere sahiptir. Bir külte tapınım günümüzde olduğu gibi antik dönemde de ait olduğu toplumun yaşayış biçimini etkilemekteydi. İnanılan kültlerle orantılı biçimde mimari, seramik, heykel, küçük el sanatları gibi kültür ürünlerinde karşımıza çıkan ikonografiler dini inanışların yanında ait oldukları toplumun ekonomik durumu, sanat anlayışı, sosyal durumları hakkında bilgi edinmemizi sağlayan önemli bir etken olmuştur. Bu ikonografilerin anlaşılmasında ve yorumlanmasında kullanılan en önemli kaynaklar günümüze ulaşan antik metinler ve yazıtlardır. Tanrıça Hekate araştırmacılar tarafından tanımlanırken, genellikle Artemis ve Demeter gibi tanrıçalarla ilişkilidir ve kökeni, ikonografi ve edebi kaynaklarda tarif edilen nitelikler çok fazla vurgulanmamıştır. Bilimsel anlamda skolastik bir eğitimle anlatılmaya devam edilen tanrıça ilginç bir şekilde popüler kültürde artan bir ilgiye sahiptir. Yurtiçinde ve yurtdışında artan tapınımına ek olarak süs eşyalarında, tekstil ürünlerinde vb. günden güne tanrıça Hekate’nin ve sembollerinin görselleri artmaktadır. Ayrıca edebi olarak Tanrıça Hekate’nin temel alındığı birçok eser aynı şekilde hem yurtiçi hem de yurtdışında karşımıza çıkmaktadır. Günümüzde tanrıça Hekate’nin artan popülaritesi eldeki bilgilerle geçiştirilemeyecek kadar artmış ve sistemli bir çalışmayı gerekli kılmıştır. Bu çalışmada arkeolojik ve epigrafik veriler temel alınarak tanrıçanın ele alınış biçimi, kökeni, diğer tanrı-tanrıçalarla bağlantısı ve bölgesel özellikleri incelenerek tanrıçanın kültü hakkında sistemli bir çalışmanın literatüre kazandırılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anadolu, Etimoloji, Hekate, Mezopotamya

Kaynakça

• Berg, William. “ Hekate: Greek or Anatolian?”. Numen, 21/2 (1974): 128-140.
• Boardman, John. Early Greek Vase Painting. Londra: Thames and Hudson, 1998.
• Böck, Barbara. The Healing Goddess Gula, Towards an Understanding Ancient Babylonian Medicine. Leiden & Boston: Culture & History of The Ancient Near East, 2014.
• Brenk, E. Frederick. “Artemis of Ephesos: An Avant Garde Goddess”. Kernos: 11 Centre international d’étude de la religion grecque antique 11 (Ocak 1998): 157-171.
• Burkert, Walter. Griechische Religion der archaischen und klassischen Epoche. Stuttgart: Kohlhammer Press, 2011.
• Collins, Jean Billie. “The Puppy in Hittite Ritual”. The Orientel Institute of the University of Chicago, 136 (1992): 1-13.
• Eyüpoğlu, Sabahattin ve Azra Erhat. Hesiodos Eseri ve Kaynakları. Ankara: TTKY, 1991.
• Farnell, Lewis Richard. The Cults of The Greek States. Oxford: At The Clarendon Press, 1896.
• Forstenpointner, Gerhard, Gerald Eline Weissengruber ve Alfred Galik. Tierreste aus früheisenzeitlichen Schichten des Artemisions von Ephesos. Wien: Phoibos Verlag, 2005.
• Black, Jeremy ve Anthony Green. Gods, Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia, An Illustrated Dictionary, Illustrations by Tessa Rickards. Londra: British Museum Press, 1992.
• Gary, R. Varner. Hecate–The Witches’ Goddess. Lulu.com 2007.
• Head, Barclay V. Catalogue of the Greek coins of Ionia. Londra: The Trustees Press, 1892.
• Herda, Alexander. “How to run a state cult: the organization of the cult of Apollo Delphinios in Miletos”. Skrifter Utgivna av Svenska Institutet I Athen, 8/21 (Nisan 2011): 57-93.
• Herring, Amanda. “Reconstructing the Sacred Experience at the Sanctuary of Hekate at Lagina”. Journal of the Society of Architectural Historians, 79/3 (Eylül 2020): 247-263.
• Imhoof-Blumer, Friedrich. Kleinasiatische Münzen. Wien: Hölder Prss, 1901.
• Kraus, Theodor. Hekate: Studien zu Wesen und Bild der Göttin in Kleinasien und Griechenland. Heidelberg: Winter Press, 1960.
• Lenzi, Alan. Reading Akkadian Prayers and Hymns. Atlanta: Society of Biblical Literature, 2011.
• Lesser, Rachel. “The Nature of Artemis Ephesia”. The McGill Journal of Classical Studies, IV (2005-2006): 43-54. Majercik, Ruth. The Chaldean Oracles. Netherlands, 1989.
• Mitropoulou, Elpis. Triple Hekate Mainly On Votive Reliefs, Coins, Gems, and Amulets. Athens: Pyli, 1978.
• Reiner, Erica. Astral Magic in Babylonia. Philadelphia: American Philosophical Society, 1995.
• Rudloff, Ilmo Robert Von. “Hekate in Early Greek Religon”. Master diss., Victoria Üniversity, 1992.
• West, David Reid. “Some cults of Greek goddesses and female daemons of oriental origin: especially in relation to the mythology of goddesses and demons in the Semitic world”. PhD diss, University of Glasgow, 1990.
• West, Martin Litchfield. Hesiod: Theogony. Edited with Prolegomena and Commentary. Oxford: Clarendon Press, 1966.