Ermenistan-Azerbaycan Çatışması: Çözüm Yolundaki Temel Sorunlar ve Gelecek Senaryoları

Yıl 2015, Cilt: 7 Sayı: 13, 31 - 54, 21.11.2015

Emin Şıhaliyev Reha Yılmaz

Öz

Despite the fact that the Armenian-Azerbaijani conflict started twenty years ago there is no resolution for this conflict and the one is not expected in the near future. Twenty percent of the Azerbaijan lands are under the Armenian occupation though there has not been hot clashes between two countries. There has not been compromise between two sides and the solution for this problem has been entrusted to the states and the process is accelerated by the OSCE Minsk Group. However, expectations for peace and the final resolution have not been reached since the OSCE Minsk Group launched the negotiation process in 1994. The states and the OSCE Minsk Group declared that the resolution could only be reached between the sides of this conflict and demanding that this resolution will only be reached by the peaceful means not the war. This article argues that there are some factors why there is no resolution for the Armenian-Azerbaijani conflict: Russian factor, Western double standarts policy, Armenian state. The solution to problems will be realized in various ways depending on these factors.

Anahtar Kelimeler

The Armenian-Azerbaijani conflict, Russia, Western powers, double standarts policy, the future scenarios

Ermenistan-Azerbaycan Çatışması: Çözüm Yolundaki Temel Sorunlar ve Gelecek Senaryoları

Öz

Üzerinden 20 seneyi aşkın bir süre geçmesine rağmen çözüme kavuşamayan Ermenistan-Azerbaycan çatışmasının ne zaman çözüleceği belirsizliğini sürdürmektedir. Ateşkesin sağlanmasına rağmen Azerbaycan topraklarının %20’si Ermenistan’ın işgali altındadır. Çatışan taraflar arasında uzlaşma sağlanamadığından sorunun barışçı yollarla çözümü AGİT üyesi devletlere havale edilmiş ve AGİT’in Minsk Grubu’nun girişimiyle çözüm bulma çabalarına hız verilmiştir. Fakat 1994 senesinden beri devam eden barış görüşmeleri beklentileri karşılayamamış ve nihai aşamaya varamamıştır. İlgili devletler ve AGİT’in Minsk Grubu sorunun yalnız çatışan taraflar arasında çözülebileceğini belirterek bunun kesinlikle savaş yolu ile değil, barışçıl yollarla çözülmesi gerektiği talebinde bulunmaktadır. Bu makalede Ermenistan-Azerbaycan çatışmasının çözüme kavuşamamasındaki önemli etkenler,  Rusya faktörü,  Batı’nın çifte standartlar politikası ve Ermenistan devleti toprakları olarak belirlenmiştir. Bu etkenlere bağlı olarak problemin çözümü çeşitli şekillerde gerçekleşebilecektir.

Anahtar Kelimeler

Ermenistan-Azerbaycan çatışması, Rusya, Batı devletleri, çifte standartlar politikası, geleceğe yönelik senaryolar

Kaynakça

• Agayan Ç.P. Rol Rossii v İstoriçeskih Sudbah Armyanskogo Naroda: k 150 Letiyu Prisoyedineniya Vostoçnoy Armenii k Rossii (Ermeni Halkının Tarihi Kaderinde Rusya’nın Rolü). Moskova: Nauka, 1978.
• Aslanlı, Araz. “Ermenistan’ın Azerbaycan Topraklarını İşgali Sorununun Hu- kuki Boyutu: Azerbaycan’ın Meşru Müdafaa Hakkı Devam Ediyor mu?.” Er- meni Araştırmaları Dergisi, sy. 9 (2003): 94-117.
• Blandy, C.W. Azerbaijan: Is War Over Nagorny Karabakh a Realistic Opti- on?. United Kingdom: Advanced Research and Assessment Group. Caucasus Series:17.08.2008.
• Brzezinski, Zbigniew ve Brent SCOWCROFT. Amerika ve Dünya. İstanbul: Profil Yayınevi, 2012.
• Brzezinski, Zbigniew. Büyük Satranç Tahtası: Amerika’nın Önceliği ve Bunun Jeostratejik Gerekleri. İstanbul: Sabah Kitapları, 1998.
• Cabbarlı, Hatem. “Ermenistan’ın Askeri Problemleri ve Güvenlik En- dişesi: Rusya Kurtarıcı mı?.” 1News. http://www.1news.com.tr/yazar- lar/20130613015557076.html (Erişim: 28.01.2015).
• Cabbarlı, Hatem. Ermenistan-Rusya İlişkileri veya Rusya’nın Bir Eyaleti “Ba- ğımsız Ermenistan.” Ankara: ASAM Yayınları, 2004.
• Caspian İnformation Center. “Azerbaijan and Armenia: Peace Prospects, Mi- litary Realities & the Role of the Armenian Diaspora.” No.16 (October 2011): 1- http://www.caspianinfo.com/wp-con-tent/uploads/2011/10/OP-No-16
• Armenia-and-Azerbaijan-Peace-Prospects-Military-Realities-and-the-Role- of-the-Armenian-Diaspora.pdf Chitadze, Nika. “Gürcistan-Rusya Savaşının Ardından Güney Kafkasya’da Güvenlik.” Türk Dış Politikası. Uluslararası III. Türk Dış Poltikası Sempoz- yumu Tebliğleri. Ankara (2009): 121-135.
• Danielyan, Emily. “Russia Tightens Grip on Armenia with Debt Agreements.” Eurasianet, 6 May 2003, http://www.eurasianet.org/departments/business/ar- ticles/eav050703.shtml (Erişim: 05.01.2011).
• Dugin, Aleksandr. Rus Jeopolitiği Avrasyacı Yaklaşım. İstanbul: Küre yayın- ları, 2004.
• Eho Moskvı/Peredaçi/İntervyu/Çetverg, 27.01.2011: Serj Sarkisyan Prezident
• Armenii. http://www.echo.msk.ru/programs/beseda/744902-echo.phtml (Eri- şim: 13.04.2011).
• Friedman, George. Gelecek 10 Yıl. İstanbul: Pegasus yayınları, 2011.
• Gürbüz, Vedat. “Dağlık Karabağ Sorunu ve Azerbaycan Politikaları 1988- 19” Ermeni Araştırmaları Dergisi, No. 10 (2003): 82-108.
• Hamitov, Samir. “Dağlık Karabağ Münakaşası 2020 Yılında: Barış, Yoksa
• Müharebe?,” Dirçeliş-XXI Asır Dergisi, No. 153-154 (2011): 146-159.
• Hasanov, Ali. Müasir Beynelhalk Münasebetler ve Azerbaycan’ın Xarici Si- yaseti. Bakü: Azerneşr, 2005. http://az.apa.az/news.php?id=228962 (Erişim: 02011).
• Huntington, Samuel P. Medeniyetler Çatışması ve Dünya Düzeninin Yeniden Kurulması. İstanbul: Okuyan Us yayınları, 2005.
• İbrahimli, Haleddin. Değişen Avrasya’da Kafkasya. Ankara: ASAM yayınları, 200 İbrahimov, Rövşen. “Dağlık Karabağ Sorununun Uluslararası Hukuk Açısın- dan Değerlendirilmesi,” Karabağ: Bildiklerimiz ve Bilmediklerimiz. Bakü: Kafkaz Üniversitesi Beynelhalk Münakaşaları Araştırma Merkezi. No. 002 (2010): 395-438.
• İsmayilov, Elnur. “Türkiye-Ermenistan Münasebetleri Kontekstinde Dağlık Karabağ Münakaşası,” Karabağ: Bildiklerimiz ve Bilmediklerimiz. Bakü: Kafkaz Üniversitesi Beynelhalk Münakaşaları Araştırma Merkezi. No. 002 (2010): 169-177.
• İsmayilov, Füzuli. Karabağ Konflikti ABŞ’ın Global Siyaseti Kontekstinde. Bakü: Azerbaycan Milli Ensiklopedisi Yayınları, 2001.
• Jarosiewicz, Aleksandra, Krzysztof Strachota. “Nagorno-Karabakh Conflict Unfreezing.” Center for Eastern Studies. http://www.osw.waw.pl/en/publi- kacje/osw-commentary/2011-10-26/nagornokarabakh-conflict-unfreezing. (Erişim: 18.09.2012).
• Kasım, Kamer. “Ermeni Sorunu’nun Uluslararası İlişkiler Boyutu.” Ermeni Sorunu El Kitabı (genişletilmiş ikinci baskı). Ankara, 2003
• Kasım, Kamer. “Türkiye’nin Kafkasya Politikası: Fırsatlar ve Güvenlik Prob- lemleri.” Türk Dış Politikası. Uluslararası III. Türk Dış Poltikası Sempozyumu Tebliğleri. (sf. 61-76) Ankara, 2009.
• Kazimirov, Vladimir. Mir Karabahu. Posredniçestvo Rossii v Uregulirovanii Nagorno-Karabahskogo Konflikta (Karabağ’a Barış. Dağlık Karabağ Çatış- masının Çözümünde Rusya’nın Arabuluculuğu) Moskova: izdatelstvo Mejdu- narodnıye otnoşeniya, 2009.
• Kenjetaev, Marat. “Oboronnaya Promışlennost Respubliki Armeniya.” (Er- menistan Cumhuriyeti’nin Savunma Sanayisi) http://cast.ru/russian/pub- lish/1997/oct-dec/1.html (Erişim: 17.12.1999).
• Koçaryan, Robert. “İskat Vıgodı v Sglajivanii Protivoretçiy.” (Zıtlıkların Or- tadan Kaldırılmasında Çözüm Yolları) Mejdunarodnaya jizn, No. 2 (2003): 28
• Malışeva, Dina. “Problemı Bezopasnosti na Kavkaze” (Güney Kafkasya’nın Güvenlik Sorunları). http://www.ca-c.org/online/2001/journal_rus/cac-01/05. malishr.shtml (Erişim: 07.02.2003).
• Media Forum. “Rusya’nın Ermenistan’a Verdiği 800 Milyon Dolarlık Yeni Silahların Listesi Su Yüzüne Çıktı.” http://www.mediaforum.az/ar- ticles.php?lang=azp&age=00&article_id=20090108032400605 2011). (Erişim:
• Mnatsakanyan, A.Ş. O Literature Kavkazskoy Albanii (Kafkas Albanyası Ede- biyatı Hakkında), Erevan: izdatelstvo Akademiya Nauk Armyanskoy SSR, 1969
• Mustafa, Aziz. “Vasiteçilerden Növbeti Riyakarlıg.” Zaman Gazetesi, 19 Mart 200 Natsionalnoe Sobranie Armenii Ratifiçirovalo Ustav Organizatçii Dogovora o Kollektivnoy Bezopasnosti (Ermenistan Milli Meclisi Kolektif Güvenlik An- laşması Örgütü Tüzüğünü Onayladı). http://www.newspb.ru/allnews/155192/ (Erişim: 15.04.2003).
• Nersisyan, M.G. İz Istorii Russko-Armyanskih Otnoşeniy (Rus-Ermeni İlişkile- ri Tarihinden). Erevan: izdatelstvo Akademiya Nauk Armyanskoy SSR, 1956.
• Nesirov, Elman. Azerbaycan-ABŞ Münasibetleri (1991-1997). Bakü: Kanun Yayınları, 1998.
• Novikova, Gayane. “Implications of the Russian-Georgian War in the Nagor- no-Karabakh Conflict: Limited Maneuverability”. Caucasus Edition. http:// caucasusedition.net/analysis/implications-of-the-russian-georgian-war-in-the- nagorno-karabakh-conflict-limited-maneuerability. (Erişim: 18.09.2012).
• Paul, Amanda. “Nagorno-Karabakh – A Taking time bomb”, European Policy Center. http://www.epc.eu/documents/uploads/pub_1148_nagorno-karabakh. pdf. (Erişim: 18.12.2012).
• Şahinoğlu, Elhan. “Rusya-Ermenistan Askeri İşbirliğine Karşı Türkiye- Azerbaycan İşbirliği”. 21. Yüzyıl Enstitüsü. http://www.21yyte.org/tr/yazi. aspx?ID=5350&kat1=1 (Erişim: 02.12.2003).
• Şavrov, Nikolay. Novaya Ugroza Russkomu Delu v Zakavkazye: Predstoya- şaya Rasprodaja Mugani İnorodtsam. (Güney Kafkasya’da Rus İşinin Yeni Tehditleri) Sankt-Petersburg: reprint izdaniya, 1911.
• Şihaliyev, Emin. “Psihologiçeskaya i Religioznaya Podopleka Armyanskogo Voprosa.” (Ermeni Meselesi’nin Psikolojik ve Dini Boyutu) Jurnal “Nasledi- ye”. No. 6/48 (2010): 48-51.
• Şihaliyev, Emin. “The Armenian Question in the Context of the Clash of Ci- vilizations and Geopolitical Interests, Its impact on Armenia-Azerbaijani Re- lations and Vision of the Near Future.” Review of Armenian Studies. No. 27 (2013): 89-129.
• Şihaliyev, Emin. Ermenistan-Azerbaycan Münakaşası Sivilizasiyalararası Münasebetler Kontekstinde. Bakü: Elm ve Tehsil yayınları, 2011.
• Şihaliyev, Emin. Kafkasya Jeopolitiğinde Rusya, İran, Türkiye Rekabetleri ve Ermeni Faktörü. Ankara: Naturel yayıncılık, 2004.
• Şiriyev, Zaur. “Azerbaycan’ın Karabağ Politikası ve Stratejik Vizyonu.” Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları Dergisi. Cilt 6/12 (2011): 88-117.
• Şostakoviç, S.V. Diplomatiçeskaya Deyatelnost A.S.Griboyedova. (A.S.Griboyedov’un Diplomatik Faaliyetleri) Moskova: izdatelstvo Sotsialno- ekonomiçeskoy literaturı, 1960.
• Ter-Petrosyan, Levon. “Voyna ili Mir? Vremya Prizadumatsya.” (Savaş yok- sa Barış? Düşünme Zamanı) Gazeta “Respublika Armeniya.” Erevan. No. 209/1534 (5 Kasım 1997).
• Ulubabyan, B.A. Oçerki İstoriy Vostoçnogo Kraya Armenii. (V-VII vv.) (Ermenistan’ın Doğu Eyaletlerinin Tarihi Kompozisyonları V-VII.Yüzyıllar) Erevan: izdatelstvo Akademiya Nauk Armyanskoy SSR, 1982.
• USAK. Dağlık Karabağ Sorunu: Dar Alanda Büyük Oyun. Ankara: USAK Raporları, No. 11-07 (2011).
• Yenikolopov, İ.K. Griboyedov i Vostok. (Griboyedov ve Doğu) Erevan: izda- telstvo Aypetrat, 1954.