Türkiye’de Çok Partili Rekabetçi Siyasetin Doğuşu: Siyasal Değişimin İç Ve Dış Dinamikleri

Yıl 2012, Cilt: 4 Sayı: 7, 31 - 64, 01.12.2012

Caner Sancaktar Caner Sancaktar

Öz

Multi-party competitive politics are one of the major characteristics and  of democracy. Thus, in the article, the development of democracy in Turkey is studied within the context of “emergence of multiparty competitive politics.” The authoritarian character and structure of the Republican People’s Party (CHP) hindered the emergence of multi-party competitive politics in the 1923-1945 period. Internal and external developments during and after the Second World War prepared the political, economic, and social ground of multi-party competitive politics and forced the CHP government to accept multi-party politics. Consequently,  new internal-external developments and pressures in Turkey also produced multi-party competitive politics in the period of 1945-1950.

Anahtar Kelimeler

Multiparty Politics, Republican People’s Party, Progressive Republican Party, the Free Republican Party, Democratic Party

TÜRKİYE’DE ÇOK PARTİLİ REKABETÇİ SİYASETİN DOĞUŞU: SİYASAL DEĞİŞİMİN İÇ VE DIŞ DİNAMİKLERİ

Öz

Çok partili rekabetçi siyaset demokrasinin temel özelliklerinden ve önkoşullarından birisidir. Dolayısıyla makalede, Türkiye’de demokrasinin gelişimi “çok partili rekabetçi siyasetin doğuşu” bağlamında ele alınıyor. CHP’nin otoriter karakteri ve yapısı 1923-1945 döneminde çok partili rekabetçi siyasetin doğuşunu engelledi. İkinci Dünya Savaşı yıllarında ve sonrasında meydana gelen iç ve dış gelişmeler ise çok partili rekabetçi siyaset için siyasal, ekonomik ve toplumsal zemini hazırladı ve ve CHP iktidarına baskı uyguladı. Böylece yeni iç-dış gelişmeler ve baskılar 1945-1950 döneminde Türkiye’de çok partili rekabetçi siyaseti doğurdu.

Anahtar Kelimeler

Çok partili siyaset, Cumhuriyet Halk Partisi, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Serbest Cumhuriyet Fırkası, Demokrat Parti

Kaynakça

• Ahmad, Feroz. “Türkiye’nin Cumhuriyet Dönemi Siyasal Gelişmeleri”, içinde Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, cilt 7, İletişim Yayınları, İstanbul, , s. 1991-1998
• Ahmad, Feroz. İttihatçılıktan Kemalizme, (Çev.) Fatmagül Berktay, Kaynak Ya- yınları, İstanbul, 1999
• Akşin, Sina. “Cumhuriyet Halk Partisi’nin Siyasal, Toplumsal ve İdeolojik Kö- kenleri”, içinde Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, cilt 8, İletişim Yayın- ları, İstanbul, 1983, s. 2037-2042
• Ateş, Toktamış. Türk Devrim Tarihi, Der Yayınları, İstanbul, 1993
• Bila, Hikmet. Sosyal Demokrat Süreç İçinde CHP ve Sonrası, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1987
• Boratav, Korkut. “İktisadi Tarih (1908-1980)”, Türkiye Tarihi, cilt 4: Çağdaş Tür- kiye, 1908-1980 içinde (Ed.) Sina Akşin, Cem Yayınevi, İstanbul, 1997, s. 265-354
• Boratav, Korkut. Türkiye İktisat Tarihi, 1908-2002, İmge Kitabevi, Ankara, 2003
• Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, cilt 7 ve 8, İletişim Yayınları, İstan- bul, 1983
• Çam, Esat. Siyaset Bilimine Giriş, Der Yayınları, İstanbul, 1987
• Çavdar, Tevfik. “Demokrat Parti”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, cilt 8, İletişim Yayınları, İstanbul, 1983, s. 2060-2075
• Çavdar, Tevfik. “Serbest Fırka”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, cilt , İletişim Yayınları, İstanbul, 1983, 2052-2059
• Duverger, Maurice. Siyasal Partiler, (Çev.) Ergun Özbudun, Bilgi Yayınevi, An- kara, 1974
• Emrence, Cem. Serbest Cumhuriyet Fırkası, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006
• Georgeon, François, Osmanlı-Türk Modernleşmesi (1900-1930), (Çev.) Ali Berk- tay, YKY, İstanbul, 2006
• Gevgilili, Ali. Yükseliş ve Düşüş, Bağlam Yayınları, İstanbul, 1987
• İncioğlu, Nihal Kara, “Türkiye’de Çok Partili Sisteme Geçiş ve Demokrasi Sorun- ları”, Türkiye’de Siyaset: Süreklilik ve Değişim, içinde (Ed.) Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay, Der Yayınları, İstanbul, (yayım tarihi yok), 265-277
• Kansu, Aykut: “Türkiye’de Korporatist Düşünce ve Korporatizm Uygulamaları”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, cilt 2, Kemalizm, içinde (Ed.) Tanıl Bora, Murat Gültekingil, İletişim Yayınları, İstanbul, 2002, 253-267
• Kili, Suna. Türk Devrim Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2009
• Koçak, Cemil, “Siyasi Tarih (1923-1950)”, Türkiye Tarihi, cilt 4: Çağdaş Türkiye, 1980, içinde (Ed.) Sina Akşin, Cem Yayınevi, İstanbul, 1997, s. 85-173
• Koçak, Cemil, “Tek Parti Yönetimi, Kemalizm ve Şeflik Sistemi: Ebedi Şef / Milli Şef”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, cilt 2, Kemalizm, içinde (Ed.) Tanıl Bora, Murat Gültekingil, İletişim Yayınları, İstanbul, 2002, 119-137
• Koçak, Cemil. Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), Yurt Yayınları, Ankara, 1986
• Kotil, Ahmet, “Dünyada ve Türkiye’de Siyasal Partiler”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, cilt 7-8, İletişim Yayınları, İstanbul, 1983, s. 2000-2009
• Lipset, Seymour Martin ve Rokkan, Stein, “Cleavage Structures, Party Systems and Voters”, The West European Party System, in (Ed.) Peter Mair, Oxford Uni- versity Press, Oxford, 1990, s. 91-138
• Mardin, Şerif, “Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar: Merkez-Çevre İliş- kisi”, Türkiye’de Siyaset: Süreklilik ve Değişim, içinde (Ed.) Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay, Der Yayınları, İstanbul, (yayım tarihi yok), 123-149
• Mardin, Şerif. Bütün Eserleri 9, Makaleler 4: Türk Modernleşmesi, İletişim Ya- yınları, İstanbul, 2006
• Oran, Baskın, “Dönemin Bilançosu (1945-1960)”, Türk Dış Politikası, cilt 1: 1919- , içinde (Ed.) Baskın Oran, İletişim Yayınları, İstanbul, 2001, s. 479-498
• Ortaylı, İlber. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2005
• Özbudun, Ergun, Siyasal Partiler, Ankara Üniversitesi, Ankara, 1979
• Özdemir, Hikmet, “Siyasal Tarih (1960-1980)”, Türkiye Tarihi, cilt 4: Çağdaş Tür- kiye, 1908-1980, içinde (Ed.) Sina Akşin, Cem Yayınevi, İstanbul, 1997, s. 191-261
• Savran, Sungur. Türkiye’de Sınıf Mücadelesi, cilt 1, Kardelen Yayınları, İstanbul, 1992
• Sezgin, Ömür ve Şaylan, Gencay, “Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası”, Cumhu- riyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, cilt 8, İletişim Yayınları, İstanbul, 1983, s. 2051
• Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, cilt 6, İletişim Yayınları, İs- tanbul, 1988
• Soysal, İlhami, “Türk Siyasal Yaşamında Yer Almış Başlıca Siyasal Dernekler, Partiler ve Kurucular”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, cilt 8, İletişim Yayınları, İstanbul, 1983, s. 2010-2018
• Tunçay, Mete, “Cumhuriyet Halk Partisi (1923-1950)”, Cumhuriyet Dönemi Tür- kiye Ansiklopedisi, cilt 8, İletişim Yayınları, İstanbul, 1983, s. 2019-2024
• Tunçay, Mete, “Siyasal Gelişmenin Evreleri”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye An- siklopedisi, cilt 7, İletişim Yayınları, İstanbul, 1983, s. 1967-1990
• Tunçay, Mete, “Siyasal Tarih (1950-1960)”, Türkiye Tarihi, cilt 4: Çağdaş Türki- ye, 1908-1980, (Ed.) Sina Akşin, Cem Yayınevi, İstanbul, 1997, s. 177-187
• Turgut, Nükhet, “Türkiye’de Siyasal Muhalefet Olgusu ve Algısı”, Türk Siyasal Hayatının Gelişimi, (Ed.) Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay, Beta, İstanbul, , s. 413-460
• Yetkin, Çetin. Serbest Cumhuriyet Fırkası Olayı, Karacan Yayınları, İstanbul, 1982
• Zürcher, Erik Jean. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003