Soğuk Savaş Sonrası Türkiye-Rusya İlişkileri: 1992-2010

Yıl 2011, Cilt: 3 Sayı: 4, 35 - 77, 01.06.2011

Fatih Özbay

Öz

The most important factor that distinguishes the post-Cold War period of Turkey-Russia relations from the bilateral affairs during the Empire and USSR is increasing direct contacts between the peoples of two countries. Both Turkey and Russia are undergoing a dynamic political and economic transformation process. Similar foreign policy approaches of two countries and strengthening political dialog are effective elements of growing relations beyond economic sphere. Even if relations between two countries could not reach the level of strategic partnership, relations have gained a strategic dimension in the areas such as energy and trade. The general structure of Turkish-Russian relations indicates that cooperation and competition will continue in the coming years. Both countries are trying to turn their centuries-old geopolitical struggle into geo-economical cooperation. 

Anahtar Kelimeler

Turkish-Russian Relations, Cooperation, Competition, Strategic Partnership,  Political dialog

SOĞUK SAVAŞ SONRASI TÜRKİYE-RUSYA İLİŞKİLERİ: 1992-2010

Öz

Soğuk Savaş sonrası Türkiye-Rusya ilişkilerini İmparatorluk ve SSCB dönemi ilişkilerinden ayıran en önemli faktör günümüzde iki ülke halkları arasında artan doğrudan temaslardır. Hem Türkiye hem Rusya dinamik bir siyasal ve ekonomik dönüşüm sürecinden geçmektedir. İlişkilerin gelişmesinde ekonomik ilişkilerin yanı sıra, günümüzde her iki ülkenin dış politikalarında genel çerçevede benzer yaklaşımların oluşması ve yükselen politik diyalog etkilidir. İki ülke arasındaki ilişkiler henüz stratejik ortaklık seviyesine çıkamasa da enerji, ticaret gibi alanlarda stratejik boyuta ulaşmıştır. Türk-Rus ilişkilerinin genel yapısı işbirliği ve rekabetin önümüzdeki yıllarda da devam edeceğinin işaretlerini taşımaktadır. İki ülke de aralarındaki yüzlerce yıllık jeopolitik mücadeleyi jeoekonomik işbirliğine çevirmeye çalışmaktadırlar.

Anahtar Kelimeler

Türk-Rus İlişkileri, İşbirliği, Rekabet, Stratejik Ortaklık, Politik diyalog

Kaynakça

• Kitaplar KAMALOV, İlyas, Komşuluktan Stratejik İşbirliğine: Türk-Rus İlişkileri, ORSAM, Rapor No: 18, Mayıs 2010
• KOLOBOV, O. A., KORNİLOV, A. A., ÖZBAY Fatih, Çağdaş Türk-Rus İlişkileri: Sorunlar ve İşbirliği Alanları (1992-2005), TASAM Yayınları, İstanbul, 2006 KOPTEVSKİY, ekonomiçeskogosotrudniçestva, [Rusya-Türkiye: Ticari-Ekonomik İşbirliği
• Etapları], İV RAN, Moskva, 2003 Rossiya-Turtsiya: Etapıtorgovo
• KUMKALE, Tahir Tamer, Tarihten Günümüze Türk-Rus İlişkileri, İrfan Yayınevi, İstanbul, 1997
• SANDER, Oral, Anka’nın Yükselişi ve Düşüşü, Osmanlı Diplomasi Tarihi Üzerine Bir Deneme, İmge Kitabevi, Ankara, 1993
• SELÇUK, Hasan, “Türkiye-SSCB Siyasi ve Ekonomik İlişkileri (1917-1991)”,
• Türkiye-Rusya Ekonomik İlişkileri, TASAM Yayınları, İstanbul, 2005
• Türkiye-Rusya İlişkilerindeki Yapısal Sorunlar ve Çözüm Önerileri, TÜSİAD Yayınları, İstanbul, Haziran 1999
• Türkiye-Rusya Federasyonu Avrasya Stratejik Diyalog Toplantısı, 20-22
• Ocak 2003: Ankara, (Der.) Nazım Cafersoy, Avrasya-Bir Vakfı, Avrasya
• Stratejik Araştırmalar Merkezi, Ankara, 2003
• YEREMEYEV, D. Y., Turtsiya Na Rubeje XX i XXI Vekov (1991-2007). Moskva, Gumanitariy, 2007 Makaleler
• ARAS, Bülent, “Türkiye ve Rusya Federasyonu: Çok Boyutlu Ortaklık”, SETA Analiz, Ağustos 2009
• BALCER, Adam, “TheFuture of Turkish-Russian Relations: A Strategic Perspective”, Turkish Policy Quarterly, Volume 8 Number 1, Spring 2009, p. 77
• ÇELİKPALA, Mitat, “1990‟lardan Günümüze Türk-Rus İlişkileri”, Avrasya
• Dosyası, Yıl: 2007, Cilt: 13, Sayı: 1, s. 267-298
• ÇELİKPALA, Mitat, “Türkiye‟de Kafkas Diyasporası ve Türk Dış Politikasına Etkileri”, Uluslararası İlişkiler, Cilt: 2, No: 5, Bahar 2005, s. 71-108
• ÇEMREK, Murat, “Rusya-Türkiye İlişkileri”, Siyaseti, Ekonomisi, Güvenliği, Dış Politikaları ve Stratejik İlişkileriyle: Yeni Rusya, SDE Yayınları, Ankara, Haziran 2010, s. 92-97
• İŞYAR, Ömer Göksel, “Rusya Federasyonu ile İlişkiler”, Türk Dış Politikası (1919-2008), (Ed.) Haydar Çakmak, Barış Platin Kitap, Ankara, 2008, s. 806-813
• KAMEL, Ayhan, “İkinci Dünya Savaşının Bitiminden Günümüze Kadar Türk-Rus İlişkileri”, Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç (15-17 Ekim 1997: Ankara) sempozyumuna sunulan tebliğler, (Yay. Haz.) İsmail Soysal, TTK, Ankara, 1999. s. 409-420
• KAZGAN, Gülten, “Batı ile İlişkilerin Gölgesinde Türkiye-Rusya İlişkileri”, Dünden Bugüne Türkiye ve Rusya: Politik, Ekonomik ve Kültürel İlişkiler, (Der.) Gülten Kazgan, Natalya Ulçenko, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, Kasım 2003, s. 147-181
• KINIKLIOĞLU, Suat, “Türk-Rus İlişkilerinin Anatomisi”, Avrasya Dosyası, Türk Dünyası-Çin, Sayı 1, 2006, s. 99-124
• KİREEV, N. G., “Turetskaya Delovaya Elita o Turetsko-Rossiyskih Otnoşeniyah”, BlijniyVostok i Sovremennost, Moskova, 2000, s. 70-114
• MEYER, Mihail, “18. Yüzyıldan Günümüze Rusya ve Türkiye İlişkileri”, Dünden Bugüne Türkiye ve Rusya: Politik, Ekonomik ve Kültürel İlişkiler, (Der.) Gülten Kazgan, Natalya Ulçenko, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, Kasım , s. 3-15
• ÖZBAY, Fatih, “100 Milyar Dolarlık Ticaret Zor Ama Mümkün”, Stratejik Düşünce Dergisi, Haziran 2010
• ÖZBAY, Fatih, “Ermeni Diasporası ve Türkiye-Rusya İlişkileri”, Stratejik Rapor No: 5. TASAM Yayınları, İstanbul, Nisan 2005
• SEZER, D. B., “Türk-Rus İlişkileri: Düşmanlıktan „Fiili Yakınlaşma‟ya”, Türkiye’nin Yeni Dünyası-Türk Dış Politikasının Değişen Dinamikleri, (Der.) Alan Makovsky, Sabri Sayarı, Alfa Yayınları, İstanbul, 2002, s. 125-156
• SEZER, D. B., “Turkish-Russian Relations: From Adversity to “Virtual Rapprochement”, Turkey’s New World, (Ed.) A. Makovsky, S. Sayari, Washington, 2000
• SEZER, D. B., “Turkish – Russian Relations A Decade Later: From Adversity to Managed Competition”, Perceptions – Journal of International Affairs, Mart – Mayıs 2001, Cilt 6, Sayı 1, s. 79-99
• STONE, Norman, “Rekabetten Ortaklığa: Rusya ve Türkiye”, Avrasya Dosyası, Cilt: 13, Sayı: 2, Yıl: 2007, s. 117-137
• TEMUR, Ferit, “Rusya ve Türkiye Ekonomik İlişkileri ve Yatırım Olanakları”, Siyaseti, Ekonomisi, Güvenliği, Dış Politikaları ve Stratejik İlişkileriyle: Yeni Rusya, SDE Yayınları, Ankara, Haziran 2010, s. 98-102
• TEZKAN, Yılmaz, “Değişen ve Küreselleşen Dünyada Türkiye ve Kadim Komşusu Rusya”, Kadim Komşumuz Rusya, (Haz.) Yılmaz Tezkan, Eylül 2001 ULÇENKO, politiçeskogorazvitiya i dvustoronnegoekonomiçeskogosotrudniçestva”, Rossiya i
• İslamskiy Mir: İstoriçeskaya Retrospektiva i Sovremennıe Tendentsii, İV RAN, Kraft +, Moskva, 2010 i Turtsiya:
• Osnovnıeetapısotsialno- ULÇENKO, N. Y, “Rol Eksporta i İmportaEnergosırya v Obespeçenii Strategiçeskoy BezopasnostiRossii i Turtsii”, Blijniy Vostok: Problemı Regionalnoy Bezopasnosti, İİMES, Moskova,2000, s. 107-119
• Gazete ve İnternet Kaynakları ALİMOV, Gayaz, “Bulent Ecevit: Chechnya – vnutrennoe delo Rossii”. İzvestia, November 4, 1999 Anadolu Ajansı, 27.11.2010
• BİLA, Hikmet, “Türkiye-Rusya”, Cumhuriyet, 25.10.2000
• BİLA, Fikret, “Kasyanov‟un Ziyareti”, Milliyet, 26.10.2000
• BİLA, Fikret, “Erdoğan: Rusya‟yı Gözardı Edemeyiz”, Milliyet, 02.09.2008
• BİRAND, Mehmet Ali, “Competition and Cooperation With Russia”, Turkish Daily News, 26.10.2000
• ÇEÇEL, Alena, “Turetskiy Plan”, Vedemosti, 12.05.2010
• ÇEVİKALP, Mesut, “İlyas Kamalov ile röportaj. “Rusya ile Türkiye Henüz “Stratejik Ortak” Değil”, Aksiyon, Sayı: 806, 17-23 Mayıs 2010
• “Erdoğan‟dan Putin‟e Mesaj: AB‟ye Katılacağız Ancak Sizden de Vazgeçmeyeceğiz”, Zaman, 10.01.2005 İzvestia, 22.04.2000
• İVANOV, İ. S, “Vneshnyya politika Rossiinasovremennometape”, MİD RF DİP, 04.2001
• KOHEN, Sami, “Rusya ile İlişkiler Stratejik midir?”, Milliyet, 14.05.201 KOHEN, Sami, “Rusya ile Ortaklık”, Milliyet, 26.10.2000
• KOHEN, Sami, “Bir „Stratejik Ortaklık‟ Daha…”, Milliyet, 17.12.1997
• KÜÇÜKKAYA, İsmail, “Rusya‟dan Tataristan‟a Geçişin Öyküsü”, Akşam, 02.2009
• MEHTİYEV, Aydın, “Vstrecha Putina i Ecevita s tselom proshla uspeshno”, Nezavisimaya Gazeta, November 6, 1999
• PAUL, Amanda, “Turkey and Russia: Not Quite a Strategic Partnership”, Today’s Zaman, February 18, 2010
• “PKK‟yla Mücadeleye Gelince, Rusya‟dan Hayır Yok”, Radikal, 02.06.2006
• “Putin: Meclis Kararı Haftanın Olayı”, Radikal, 05.03.2003
• “Stratejik Ortaklık Önerisi”, Milliyet, 17.12.1997
• “Rusya-Türkiye 17 anlaşmaya imza attı, „nükleer‟ 12.35 sente indi”, Hürriyet, 05.2010
• “Rusya‟dan Akkuyu Nükleer Santraline Onay”, Zaman, 20.11.2010
• “Rusya ile Askeri İşbirliği Anlaşması”, Cumhuriyet, 15.01.2002
• “Rusya‟yla 2. Domates Krizi”, Star, 04.06.2008
• “Türkiye, Rusya‟nın Yeni Stratejik Ortağı”, Zaman, 10.05.2010
• “Türkiye ve Rusya: Hem Ortak, Hem Komşu”, Perspektif, No: 9, Yıl:2, Şubat “100 Milyar Dolarlık Ticaret Mümkün”, Sabah, 13.05.2010 Zaman, 08.03.2002
• AKP Parti Programı, http://www.akparti.org.tr/vi-dis-politika-_79.html?pID=50, (erişim 08.11.2010)
• OGAN, Sinan, “Gül‟ün Rusya Ziyareti ve Türk-Rus İlişkilerinde Yeni Dönem”, 02.2009, http://www.turksam.org/tr/a1584.html (erişim 01.10.2010)
• ÖZBAY, Fatih, “Türkiye-Rusya İlişkilerinde Üçüncü Dönem”, 11.05.2010, http://www.bilgesam.org/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=677 :turkiye-rusya-iliskilerinde-ucuncu-donem&catid=104:analizler- rusya&Itemid=136 (erişim 08.11.2010)
• ÖZBAY, Fatih, “Askeri Amaçlı Helikopter Alımı İhalesi ve Türkiye-Rusya İlişkileri”, 20.07.2005, http://www.tasam.org/index.php?altid=1250 (erişim 11.2010)
• ÖZBAY, Fatih, “AB‟ye Müzakere Sürecinde Türkiye-Rusya Ekonomik İlişkileri”, 08.2005, http://www.tasam.org/index.php?altid=1257(erişim 08.11.2010)
• ÖZBAY, Fatih, “Türk-Rus İlişkilerinde Karadeniz Faktörü”, 19.08.2010, http://www.bilgesam.org/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=782 :tuerkiye-rusya-likilerinde-karadeniz-faktoerue&catid=104:analizler- rusya&Itemid=136 (erişim 08.11.2010)