Petrolün Uluslararası İlişkilerdeki Yeri: Jeopolitik Teoriler Ve Petropolitik

Yıl 2010, Cilt: 2 Sayı: 3, 59 - 85, 01.12.2010

Bilgehan Emeklier Bilgehan Emeklier Nihal Ergül

Öz

Together with modernization today, in an industrial structuring, which excludes the manual labor, production activities have become dependent on energy sources. Without a shadow of doubt petroleum is the most important of raw materials, which satisfy indispensable needs for life, in many fields like automotive industry, war industry etc. For not offering equal opportunities to all regions in terms of petroleum, our earth makes some countries to become source countries while making some others to become dependent countries. As an “effective” element in economic and politics history from the beginning of 20th century, petroleum is one of the critical factors that shapes, changes and transforms countries, societies, international system, international policies, power struggles between countries and peace and war.

Anahtar Kelimeler

Oil, Geopolitical Theories, International Politics, USA, UK, Middle East.

PETROLÜN ULUSLARARASI İLİŞKİLERDEKİ YERİ: JEOPOLİTİK TEORİLER VE PETROPOLİTİK

Öz

Modern dünya ile birlikte üretim faaliyetleri; el emeğinin dışında, endüstriyel bir yapılanma içinde enerji kaynaklarına bağımlı hale gelmiştir. Hiç kuşkusuz otomotiv sanayinden savaş endüstrisine kadar birçok alanda hayatın vazgeçilmez gereksinimleri arasına giren hammaddelerin başında petrol bulunmaktadır. Ancak her bölgeye petrol konusunda eşit imkân sunmayan dünyada kimileri kaynak ülke, kimileri ise bağımlı ülkedir. Petrol, 20. yüzyılın başından itibaren ekonomik ve siyasi tarihte “etkin” bir öğe olarak; ülkeleri, toplumları, uluslararası sistemi, uluslararası politikaları, devletlerarası güç mücadelelerini, savaşları ve barışları şekillendiren, değiştiren ve dönüştüren unsurlardan olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Petrol, Jeopolitik Teoriler, Uluslararası Politika, ABD,  İngiltere, Orta Doğu.

Kaynakça

• Alkadiri, Raad ve Fareed Mohamedi. “World Oil Markets and the Invasion of Iraq.” Middle East Report 227 (2003).
• Altunişik, Meliha Benli. “Irak Savaşı ve Orta Doğu Petrollerinin Ekonomi Politiği.” Avrasya Dosyası, Yeniden Yapılanan Orta Doğu Özel Sayısı Cilt 9 Sayı 4 (2003).
• Arı, Tayyar. Irak, İran ve ABD (Önleyici Savaş, Petrol ve Hegemonya). İstanbul: Alfa Yayınları, 2004.
• Aybars, Ergün. “Değişen Dünya Dengeleri İçinde Askeri ve Stratejik Açıdan Türkiye.” İçinde Askeri Tarih Semineri Bildirileri I. Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1996.
• Berreby, Jean Jacques, Le Golfe Persique. Paris: Payot, 1959.
• Forbes, R. J. Studies in Early Petroleum History. Leiden: E. J. Brill, 1958.
• Friedland, Edward, Paul Seabury, Aaron Wildavsky. “Oil and the Decline of Western Power.” Political Science Quarterly Vol 90 No 3 (1975).
• Galiev, Rasul. Petrol ve Politika. Çeviren Fatma Feron. İstanbul: Ar Matbaacılık, 1997.
• Giddens, Anthony ve Pierson Christopher. Modernliği Anlamlandırmak. Çeviren Serhat Uyurkulak, Murat Sağlam. İstanbul: Alfa Yayınevi,2001.
• Giritli, İsmet. “Dünya’da Petrol ve Türkiye.” İstanbul Üniversitesi Hukuk Dakültesi Mecmuası 3-4 (1976).
• Heykel, Muhammed. 3. Petrol Savaşı: Körfez Savaşı’nın Perde Arkası. Çeviren Ahmed Asrar. İstanbul: Pınar Yayınları, 1993.
• Huntington, Samuel. Medeniyetler Çatışması. Derleyen Murat Yılmaz. Ankara: Vadi Yayınları, 1997.
• Karabulut, Bilal. Strateji, Jeostrateji, Jeopolitik. Ankara: Platin Yayınları, 2005.
• Karadağ, Raif. Petrol Fırtınası. İstanbul: Emre Yayınları, 2003.
• Kobrin, Stephen J. “Explanation of Oil Nationalization: Or the Domino Effect Rides.” The Journal of Conflict Resolution Vol 29 No 1 (1985).
• Köni, Hasan. “Irak’ta Petrolün Efendisi Kim Olacak?” 19 Kasım 2007. http://www.stargazete.com/acikgorus/irak-8217-ta-petrolun-efendisi-kim- olacak-haber-9693.htm.
• Lieber, Robert J. “Oil and Power after the Gulf War.” International Security Vol 17 No 1 (1992).
• Mehdiyoun, Kamyar. “Ownership of Oil and Gas Resources in the Caspian Sea.” The American Journal of International Law Vol 94 No 1 (2000).
• Nye, Joseph S. “Energy and Security in the 1980s.” World Politics Vol 35 No 1 (1982).
• Odell, Peter R. “The Significance of Oil.” Journal of Contemporary History Vol 3 No 3 (1968).
• Oskay, Ünsal. “Saddam mı Petrol mü? Global Kapitalizmin Rasyonalizasyonu mu?” Varlık 1147 (2003).
• Özbay, Fatih. “Realpolitik, Pragmatizm, Ulusal Çıkarlar ve Nükleer Program Ekseninde Dünden Bugüne Rusya-İran İlişkileri.” İçinde Satranç Tahtasında İran. Editör Kenan Dağcı, Atilla Sandıklı. İstanbul: TASAM Yayınları, 2007.
• Özlük, Erdem. “Orta Doğu İstisnacılığı: Sömürünün Yeni Keşif Yolu.” Akademik Orta Doğu Cilt 2 Sayı 1 (2007).
• Parlar, Suat. Barbarlığın Kaynağı Petrol. İstanbul: Anka Yayınları, 2003.
• Paul, James A. “Oil Companies in Iraq.” Kasım 2003. http://www.globalpolicy.org/component/content/article/185/40586.html.
• Penrose, Edith. “International Oil Companies and Goverments in the Middle East.” İçinde The Politics of Middle Eastern Oil. Editor J. E. Peterson. Washington: Middle East Institute, 1983.
• Peterson, J. E. “Competing Superpower Interests in the Gulf.” İçinde The Politics of Middle Eastern Oil. Editor J. E. Peterson. Washington: Middle East Institute, 1983.
• Sabuncu, Şeref. Yüzyılın Son Petrol Savaşı. Yayına Hazırlayan Murat Sabuncu. İstanbul: Elya Yayıncılık, 1998.
• Saltıkgil, Haluk V. “Dünya’da ve Türkiye’de Petrol: Ateşe Tapanlardan Petrole Tapanlara.” Belgelerle Türk Tarihi Dergisi 28 (1970).
• Sayigh, Yusif A. “Arab Oil Policies: Self-Interest versus International Responsibility.” Journal of Palestine Studies Vol 4 No 3 (1975).
• Sloan, Geoffrey. “Sir Halford J. Mackinder: Geçmişten Günümüze Kalpgâh Kuramı.” İçinde Jeopolitik, Strateji ve Coğrafya. Editör Colin S. Gray- Geoffrey Sloan. Ankara: ASAM Yayınları, 2003.
• Sumida, Jon. “Alfred Thayer Mahan, Jeopolitisyen.” İçinde Jeopolitik, Strateji ve Coğrafya. Editör Colin S. Gray-Geoffrey Sloan. Ankara: ASAM Yayınları, 2003.
• Tarakçı, Nejat. Devlet Adamlığı Bilimi: Jeopolitik ve Jeostrateji. İstanbul: Çantay Yayınları, 2003.
• Tezkan, Yılmaz ve M. Murat Tasar. Dünden Bugüne Jeopolitik. İstanbul: Ülke Kitapları, 2002.
• Tezkan, Yılmaz. Jeopolitik Yazılar. İstanbul: Ülke Yayınları, 2007.
• Türsan, Nurettin. “Orta Doğu ve Petrol.” Belgelerle Türk Tarihi Dergisi Cilt 10 Sayı 56 (1972).
• Uluğbay, Hikmet. İmparatorluktan Cumhuriyete Petropolitik. Ankara: Ayraç Yayınevi, 2003.
• Vural, Abdullah. “ABD’nin Enerji Hakimiyet Teorisi ve Büyük Orta Doğu Projesi.” Akademik Orta Doğu Cilt 3 Sayı 2 (2009).
• Warman, H. R. “The Future of Oil.” The Geographical Journal Vol 138 No 3 (1972).
• Yergin, Daniel. Petrol: Para ve Güç Çatışmasının Epik Öyküsü. Çeviren Kamuran Tuncay. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1995.
• Yetkin, Murat. “İran, İran.” Radikal Gazetesi, 21.06.2009.
• Zorgbibe, Charles. Körfez’in Tarihi ve Jeopolitiği. İstanbul: İletişim Yayınları, 1992.