Çatışma Sürecinden Devlet İnşasına: Doğu Timor

Yıl 2016, Cilt: 8 Sayı: 15, 85 - 112, 15.10.2016

Yusuf Çınar

Öz

Endonezya’nın 1975 yılında adayı ilhak etmesi, Doğu Timor sorununun yapısal sebeplerinin incelenmesini gerekli hale getirmiştir. Bu bağlamda Doğu Timor sorununun yapısal sebeplerinden olan tarihsel süreç, Portekiz’de meydana gelen darbe ile daha etkili bir aktör haline gelmiştir. Endonezya, Doğu Timor’un coğrafi olarak kendisinin parçası olduğunu dile getirmiş ve ilhakı bu sebebe dayandırarak meşrulaştırmaya çalışmıştır. Doğu Timor ilhakının krize dönüşmesine yol açan bir diğer yapısal sebep ise bölge devletleri arasındaki ekonomik menfaat yarışıdır. Doğu Timor’un zengin doğal kaynaklara sahip olması bölge ülkelerinin iştahını kabartmıştır. Endonezya’nın ilhak döneminde yaklaşık 250.000 kişi hayatını kaybetmiştir. Uluslararası toplumun sürece müdahalede gecikmesi, kayıpların artmasına neden olmuştur. Soğuk Savaş Sonrasında uluslararası toplumun soruna daha yakından ilgi göstermesiyle,  Birleşmiş Milletler sürece dâhil olmuştur. Böylece bağımsız Doğu Timor Devleti’nin temelleri inşa edilmiştir. Doğu Timor Devleti bağımsızlığına 2002 yılının Mayıs ayında kavuşmuştur. Çatışmanın dönüştürülme sürecinde BM kurumlarının koordinasyon eksikliği, yeni kurulan Doğu Timor devletini parçalanmanın eşiğine getirmiştir. Buradan hareketle çalışmanın amacı, sorunun tarihsel sürecinden yola çıkarak, çatışmanın yapısal sebeplerini ortaya koyarak; sürecin çatışma yönetimi dâhilinde analizini yapmaktır. Bununla birlikte bu çalışma, Doğu Timor Sorunu’nun; Endonezya’nın ilhak ve BM’nin bölgede devlet inşa etme süreci olmak üzere iki ayrı dönemini tanıtmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çatışma, Çatışmanın Dönüştürülmesi, Doğu Timor Sorunu, Birleşmiş Milletler, İnsan Hakları

Kaynakça

• AKYEŞİLMEN Nezir, (ed.), Barışı Konuşmak, ODTÜ Yayınevi, Ankara, 2013.
• Amnesty International, East Timor the Santa Cruz Massacre, 14 November 1991, AI Index: ASA 21/23/91.
• ANDERSSON,Joel, Realpolitik and Resistance - The Birth Pangs of Timor Loro Sa’e -Lund University Department of Sociology,Master’s Programme in East and Southeast Asian Studies,İsveç, 2001, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi).
• ARIBOĞAN Ülke ve vd., Uluslararası İlişkiler Sözlüğü, Der Yayınları, İstanbul, 2000.
• Austrialian Goverment, 2010 Austrilia Overview For Applicants, Commonwealth of Australia 2010.
• Australian Goverment Report, Violence against Women in Melanesia and East Timor: A Review of International Lessons, 2007.
• BM Mülteciler Yüksek Komiserliği Resmi İnternet Sitesi, http://www.unhcr. org/refworld/docid/3b00f06a4c.html, Erişim tarihi: 26.01.2012.
• BM Resmi İnternet Sitesi, http://www.un.org/en/peacekeeping/missions/past/ etimor/docs/9931277E.htm, Erişim tarihi: 25.01.2013.
• BM Resmi İnternet Sitesi, http://www.un.org/en/peacekeeping/missions/past/ unmiset/mandate.html, Erişim tarihi: 27.01.2012.
• BM Resmi İnternet Sitesi, http://www.un.org/News/Press/docs/2005/sc8371. doc.htm, Erişim tarihi: 27.01.2012.
• BOGDANDY A. Von, R. Wolfrum, (eds.), Max Planck Yearbook of United Nations Law , içinde Markus Benzing, “Midwifing a New State: The United Nations in East Timor”, Volume 9, 2005.
• BURCHILL Scott vd., Uluslararası İlişkiler Teorileri, Ali Aslan, Muhammed Ali Ağcan (Çev.), Küre Yayınları, İstanbul, 2009.
• CHAWLA Shalini, “Shaping East Timor: A dimension of United Nations Peacekeeping”, Strategic Analysis, 2001, Vol. 24, No. 12, 2291-2303.
• CHOMSKY, Noam, Batı’nın Yeni Standartları, Kosova, Doğu Timor ve Dünyaya Hükmeden “Yeni Kuşak”, Çeviren: Ebru Kılıç, İstanbul: Everest Yayınları, 2003