Kerkük’te Etnik Çatışmanın Kökenleri ve 14 Temmuz 1959 Kerkük Katliamı

Yıl 2019, Cilt: 11 Sayı: 20, 93 - 116, 17.04.2019

Gürkan Pamukçu

Öz

1930’lu yıllarda yoksulluk ve güvensiz ortam nedeniyle başlayan Kürt göçleri- yle Kerkük’te etnik ihtilafın temelleri atılmıştır. Türkler kentin üst-orta gelir grubunu oluştururken Kürtlerin yoksul ve eğitimsiz oluşları etnik ayrışmayı sosyo-ekonomik bir hat boyunca derinleştirmiştir. Petrol şirketinin istihdam ve kentsel kalkınma politikaları ayrışma üzerinde katalizör işlevi görmüş ve Kürtler sol hareketlere eğilim göstermişlerdir. 1950’li yıllarda sol örgüt- ler Kürtlerin milliyetçiliklerini ifade edebilecekleri alanlar haline gelmiştir. Cumhuriyetin ilanından sonra Kürtlerin komünistlerle kurdukları ittifak Türkleri hedef alan saldırılara zemin hazırlamıştır. 14 Temmuz 1959 günü gerginliğin katliama dönüşmesi için tek bir silahın patlaması yeterli olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Irak Türkleri, Irak Kürtleri, Kerkük Katliamı

Kaynakça

• Al-Hirmizi, Ershad. The Turkmen and Iraqi Homeland. İstanbul: Kerkük Vak- fı, 2003.
• Anderson, Liam and Gareth Stansfield. Crisis in Kirkuk: The Ethnopolitics of Conflict and Compromise. Philedelphia: University of Pennsylvania Press, 2009.
• Astarjian, Henry D. The Struggle for Kirkuk. London: Praeger Security Inter- national, 2007.
• Atagenç: Ömer. “Yön Dergisi’nde Anti-emperyalist Söylem ve Ortadoğu”. Mülkiye Dergisi 36, No.3 (2012): 33-59.
• Babekr, Xoşevi ve Pauel Shehtman Kürdistan Bayrağının Altında Mustafa Barzani: Yaşamı ve Eylemi. (Çev. Kamiz Şeddadi). İstanbul: Avesta Yayınevi, 2010.
• Barzani, Mesud. Barzani ve Kürt Ulusal Özgürlük Hareketi-I. (Çev. V. İnce). İstanbul: Doz Basım-Yayın, 2017.
• Bashkin, Orit. “Hybrid Nationalisms: Watanī and Qawmī Visons in Iraq Un- der ‘Abd Al-Karim Qasim, 1958-61”. International Journal of Middle East Studies 43, No.2 (2011): 293-312.
• Batatu, Hanna. The Old Social Classes and the Revolutionary Movements of Iraq: A Study of Iraq’s Old Landed and Commercial Classes and of Its Com- munists, Ba’thists and Free Officers. Princeton: Princeton University Press, 1978.
• Bet-Shlimon, Arbella Herutha. Kirkuk, 1918-1968: Oil and the Politics of Identity in an Iraqi City. Doctoral disseration, Cambridge: Harvard Univer- sity, 2012.
• Büyüksaraç, Güldem B. (2017). Trans-border Minority Activism and Kin- state Politics: The Case of Iraqi Turkmen and Turkish Interventionism. Ant- hropological Quarterly 90 No.1 (2017): 17-53.
• Dann, Uriel. Iraq Under Qassem: A Political History, 1958-1963. London: Pall Mall Press, 1969.
• Dawisha, Adeed. Iraq: A Political History. Princeton: Princeton University Press, 2009.
• Demirci, Nefi. Dünden Bugüne Kerkük (Kerkük’ün Siyasi Tarihi). İstanbul: Renk Ofset, 1990. _____ “Declaration of the Kingdom of Iraq, May 30th, 1932 on the Occa- sion of the Termination of the Mandatory Regime in Iraq”. Official Journal A.17.1932.vii. (1932): 1347-50.
• Lukitz, Liora. Iraq: The Search for National Identity. London: Frank Cass, 1995.
• Marr, Phebe. The Modern History of Iraq. Oxford: Westview Press, 1985.
• McDowall, David. A Modern History of the Kurds. London: I.B. Tauris, 2007.
• Nakip, Mahir. Kerkük’ün Kimliği. Ankara: Bilgi Yayınevi, 2007.
• O’Ballance, Edgar. 1961-1970: Irak Kürdistan’ı Kurtuluş Mücadelesi. (Çev. Mehmet Göreli). İstanbul: Yöntem Yayınları,1977.
• Qubain, Fahim I. The Reconstruction of Iraq: 1950-1957. New York: Prager, 1958.
• Saatçi, Suphi. Tarihi Gelişimi İçinde Irak’ta Türk Varlığı. İstanbul: İstanbul Araştırma Merkezi, 1996.
• Salucci, Ilario. Irak’ta Solun Tarihi: Komünist Partisi, İşçi Hareketleri ve Sol: 1924-2004. (Çev. O. Akınhay). İstanbul: Agora Kitaplığı, 2005.
• Sassoon, Joseph. Economic Policy in Iraq: 1932-1950. New York: Frank Cass, 1987.
• Sorby, Karol. “The Mosul Uprising of 1959”. Asian and African Studies 15 No.2 (2006), pp.133-51.
• Şimşir, Bilâl N. Türk-Irak İlişkilerinde Türkmenler. Ankara: Bilgi Yayınevi, 2004.
• Talabani, Nuri. Kerkük Bölgesinin Araplaştırılması. (Çev. Zafer Avşar). İstanbul: Avesta Yayınevi, 2005.
• Taylor, Scott. Among the ‘Others’: Encounters with the Forgotten Turkmen of Iraq. Ottowa: Esprit de Corps Books, 2004.
• Tripp, Charles. A History of Iraq. Cambridge: Cambridge University Press, 2008.
• Zubaida, Sami. “Irak’ta Sivil Toplumun Yükselişi ve Düşüşü”, Vatandaşlık ve Etnik Çatışma: Ulus Devletin Sorgulanması içinde (Der.) Haldun Gülalp (Çev. Ebru Kılıç). (sf.154-172), İstanbul: Metis Yayınları, 2007.