Iğdır İli ve İlçelerindeki Hayvansal Atıkların Çevresel Etkileri ve Yayılı Kirletici Yükü Hesabı

Yıl 2021, , 43 - 50, 01.04.2021

Sevtap Tırınk

https://doi.org/10.34248/bsengineering.841821

Cited By: 7

Öz

Hızlı nüfus artışı ile hayvansal ürünlere olan talepte de artış söz konusudur. Bu talebi karşılamak için hayvancılık birçok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de hızla gelişen bir sektör haline gelmiştir. Bu hızlı gelişmeyle birlikte hayvancılık işletmelerinde daha fazla atık ortaya çıkmış ve doğal çevrenin kendini temizleme mekanizmasının aşılması ile bazı çevresel problemlere yol açmıştır. Hayvan işletmelerinden kaynaklanan atıklar uygun bir şekilde depolanmadığında çevre kirliliğinin oluşmasına neden olmaktadır. Yayılı kirlilik kaynaklarından biri olan bu atıklar yeraltı ve yüzeysel su kaynaklarını kirleterek kalitelerinin bozulmasına ve kullanılmaz hale gelmesine neden olmaktadır. Bu çalışmada, Iğdır ili ve ilçelerindeki hayvan işletmelerinden kaynaklanan atık miktarı ve bu atıkların meydana getirdiği yayılı kirletici yükü (toplam azot ve toplam fosfor) miktarları belirlenerek çevre kirliliğine olan etkileri değerlendirilmiştir. Çalışmada, 2019 yılına ait Iğdır il geneli için büyükbaş hayvan, küçükbaş hayvan ve kümes hayvan sayıları sırasıyla 159926, 1149668 ve 116916 adettir. Bu hayvanların yıllık oluşturduğu yayılı kirletici yükleri toplam azot miktarı 2509,697 ton/ yıl ve toplam fosfor miktarı ise 203,521 ton/ yıl hesaplanmıştır. Ayrıca bu hayvanların yıllık oluşturduğu toplam kuru gübre miktarları büyükbaş hayvan, küçükbaş hayvan ve kümes hayvan için sırasıyla; 256111,494 ton; 47350,916 ton ve 9885,938 ton’dur. Bu atıkların çevre kirliliği oluşturmaması için standartlara uygun bir şekilde kapalı alanlarda biriktirilmeli ve bu atıklara uygulanan kompost yapma, kurutma ve biyogaz üretimi gibi işlemlerin uygulanması ile hem çevre kirliliği önlenmiş hem de ekonomik değer kazanmış olacaktır. Ekonomik potansiyeli yüksek olan bu atıkların kontrol altına alınıp değerlendirilmesi ile sürdürülebilir kalkınmayı destekleyerek ülke ekonomisine de katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Gübre, Noktasal olmayan kaynak, Kirletici yükü, Yeraltı ve yüzeysel su kirliliği, Küresel ısınma

Environmental Effects and Diffuse Pollution Load Calculation of Animal Wastes in Iğdır Province and Districts

Öz

There has been an increase in the demand for animal products with rapid population growth. In Turkey and in many countries to meet this demand, livestock has become a rapidly growing industry. With this rapid development, more waste has emerged in livestock enterprises and some environmental problems have been caused by overcoming the self-cleaning mechanism of the natural environment. It causes environmental pollution when the wastes from animal enterprises are not stored properly. These wastes, which are one of the diffuse sources of pollution, cause their quality to deteriorate and become unusable by polluting underground and surface water resources. In this study, the amount of waste resulting from animal enterprises in Iğdır and its districts and the amount of diffuse pollutant load (total nitrogen and total phosphorus) generated by these wastes were determined and their effects on environmental pollution were evaluated. In the study, the number of cattle, small ruminant and poultry for the province of Iğdır for 2019 is 159926, 1149668 and 116916, respectively. The total nitrogen amount of distributed pollutant loads generated by these animals annually is calculated as 2509.697 tons / year and total phosphorus amount is calculated as 203.521 tons / year. In addition, the annual total amount of dry manure produced by these animals for cattle, small ruminant and poultry, respectively; 256111.494 tons, 47350.916 tons and 9885.938 tons. In order to prevent environmental pollution, these wastes should be collected in closed areas in accordance with the standards, and the implementation of processes such as composting, drying and biogas production applied to these wastes will prevent environmental pollution and gain economic value. With controlling and utilizing these wastes with high economic potential, it will also contribute to the national economy by supporting sustainable development.

Anahtar Kelimeler

Fertilizer, Nonpoint source, Pollutant load, Ground and surface water pollution, Global warming

Kaynakça

• Akdoğan Z, Küçükdoğan A, Güven B. 2015. Yayılı kirleticilerin havzalardaki taşınım süreçleri: Antibiyotikler, ağır metaller ve besi maddeleri üzerine modelleme yaklaşımları. Marmara Fen Bilim Derg, 27(1): 21-31.
• Aktaş T, Betül Ö, Soyak G, Ertürk M. C. 2015. Tekirdağ ili’nde hayvansal atık kaynaklı biyogazdan elektrik üretim potansiyelinin belirlenmesi. Tarım Makinaları Bilim Derg, 11(1): 69-74.
• Atılgan A, Erkan M, Saltuk B, Alagöz T. 2006. Akdeniz Bölgesindeki hayvancılık işletmelerinde gübrenin yarattığı çevre kirliliği. Ekoloji, 15(58): 1-7.
• Avcıoğlu A, Çolak A, Türker U. 2013. Türkiye’nin tavuk atıklarından biyogaz potansiyeli. Tekirdağ Zir Fak Derg, 10(1): 21-28.
• Aydın İ, Derinöz B. 2013. Balıkesir merkez ilçede ticari süt hayvancılığın çevresel etkileri. Marmara Coğrafya Derg, 28: 117-138.
• Biçer, C. A. 2011. Göl Alt Havzaları Bazında Yayılı Kaynaklardan Oluşan N ve P Yükünün Tahmini: Burdur Havzası Örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, pp. 102.
• Boyacı S, Akyüz A, Kükürtcü M. 2011. Büyükbaş hayvan barınaklarında gübrenin yarattığı çevre kirliliği ve çözüm olanakları. Inter J Agri Nat Sci, 4(1): 49-55.
• Çayır M, Atılgan A, Hasan Ö. 2012. Büyükbaş hayvan barınaklarındaki gübrelikler ve su kaynaklarına olan durumlarının incelenmesi. Isparta Uygulamalı Bilim Univ Zir Fak Derg, 7(2): 1-9.
• ÇŞB. 2016. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Büyük Menderes Havzası kirlilik önleme eylem planı.
• ÇŞB. 2019. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Iğdır İli 2018 Yılı çevre durum raporu.
• Derin P, Yetiş A D, Yeşilnacar M İ, Yetiş R. 2019. mardin merkez ve ilçeleri için anropojenik yayılı kirletici kaynaklarından hayvansal kirlilik yükünün belirlenmesi. 72. Uluslararası Katılımlı 72. Türkiye Jeoloji Kurultayı, 28 Ocak–01 Şubat 2019, Ankara, Türkiye, p. 694-698.
• Eleroğlu H, Yıldırım A. 2011. Tavukçuluk katı atıklarının tavuk gübresine işlenerek çevre kirliliğinin azaltılması. Katı Atık ve Çevre, 84: 34-43.
• Ersoy A E. 2017. Türkiye'nin hayvansal gübre kaynaklı sera gazı emisyonları durumu ve biyogaz enerjisi potansiyeli. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, pp. 86.
• Ilgar R. 2016. Hayvan varlığına göre çanakkale biyogaz potansiyelinin tespitine yönelik bir çalışma. Doğu Coğrafya Derg, 20(35): 89-106.
• IPCC. 1996. IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories: Reference Manual, 4: 1-20.
• Karaman S. 2006. Hayvansal üretimden kaynaklanan çevre sorunları ve çözüm olanakları. KSÜ Fen Müh Derg, 9(2): 133-139.
• Kaya F. 2015. Iğdır İli'nin idari coğrafya analizi. J Inter Soc Res, 8(41): 703-716.
• Kocabey S. 2019. Balıkesir ili için hayvansal atık kaynaklı biyogaz potansiyelinin belirlenmesi. Avrupa Bilim Teknol Derg, 17: 234-243.
• Kocaman İ, İstanbulluoğlu A, Kurç H C, Öztürk G. 2015. Edirne-Uzunköprü yöresindeki tarımsal işletmelerde ortaya çıkan hayvansal atıkların oluşturduğu çevresel sorunların belirlenmesi. J Tekirdag Agri Faculty, 12(2): 92-98.
• Koçer NN, Öner C, Sugözü İ. 2006. Türkiye’de hayvancılık potansiyeli ve biyogaz üretimi. Fırat Üniv Doğu Araş Derg, 4(2): 17-20.
• Konca Y, Uzun O. 2012. Hayvansal gübrelerin toprak ve çevre üzerine olan etkileri. Paper presented at the 4th Congress of Soil Scientists of Azerbaijan, 23-25 Mayıs, Bakü, Azerbaycan.
• Köttner M. 2002. Dry fermentation – a new method for biological treatment in ecological sanitation systems (ECOSAN) for biogas and fertilizer production from stackable biomass suitable for semiarid climates. In: Third International Conference and Exhibition on Integrated Environmental Management in Southern Africa. Johannes-burg, South Africa, August 27–30, 2002, pp. 16.
• Lenzi M ve Di Luzio M. 1997. Surface runoff, soil erosion and water quality modelling in the Alpone watershed using AGNPS integrated with a Geographic Information System. European Journal of Agronomy, 6(1-2): 1-14.
• Omer A ve Fadalla Y. 2003. Biogas energy technology in Sudan. Renewable Energy, 28(3): 499-507.
• Salihoğlu N K, Teksoy A, Altan K. 2019. Büyükbaş ve küçükbaş hayvan atiklarindan biyogaz üretim potansiyelinin belirlenmesi: Balikesir ili örneği. Ömer Halisdemir Üniv Mühendislik Bilimleri Derg, 8(1):31-47.
• TOB. 2020. Tarım ve Orman Bakanlığı Iğdır Tarımsal Yatırım Rehberi. URL: https://www.tarimorman.gov.tr/SGB/TARYAT/Belgeler/il_yatirim_rehberleri/igdir.pdf, (erişim tarihi: 10 Aralık 2020).
• Yağlı H ve Yıldız K. 2019. Hayvan gübresinden biyogaz üretim potansiyelinin belirlenmesi: Adana ili örnek hesaplama. Çukurova Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Derg, 34(3): 35-48.
• Yetiş A D, Teke R B, Yetiş R. 2018. Muş merkez ve ilçelerinin hayvansal kaynaklı kirlilik yükü hesabı. 6th International GAP Engineering Conference – GAP2018, p. 527-532.
• Yontar B. 2009. Aras Havzası’nda yayılı kirletici kaynakların belirlenmesi ve yönetim önerileri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, pp.116.