Kraliçe Arı Sendromu Bağlamında Kadın Öğretmenlerin Kadın Yöneticilere İlişkin Görüşleri

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 3, 748 - 763, 01.10.2016

GÜLŞAH İmamoğlu Akman YENER Akman

Öz

Bu araştırmanın amacı; Kraliçe Arı Sendromu bağlamında kadın öğretmenlerin kadın yöneticilerine ilişkin görüşlerinin belirlenmesidir. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır ve görüşme tekniği uygulanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu on dört kadın öğretmen oluşturmaktadır. Çalışmada katılımcıların görüşlerine göre üç ana tema saptanmıştır. Bu temalar; destek, yapı ve yetersizlik olarak belirlenmiştir. Destek teması altında, çoğu kadın öğretmen kadın yöneticilerin hem iş hem de aile ortamında desteklenmediklerini ve iş ortamında güç çatışması yaşanacağını aktarmışlardır. Yapı teması altında, kadın yöneticilerin kıskanç, kaprisli, ayrıntıcı, kindar ve acımasız olduklarına yönelik görüşler belirtilmiştir. Son tema olan yeterlilik altında ise, kadın yöneticilerin tecrübesiz oldukları ve otorite sağlayamadıkları vurgulanmıştır. Ayrıca kadın öğretmenler kadın yöneticiler ile çalışmanın zor olduğunu ifade ederken, aynı ortamda birden fazla kadın yöneticinin olmasının örgütü olumsuz etkileyebileceğini söylemişlerdir. Araştırma sonucunda kadın yöneticilere yönelik olumsuz bir tutumun olduğu tespit edilmiştir. Bu doğrultuda kadın yöneticiler için rol model olabilecek kadın örneklerin sayısının artırılması ve liderlik eğitimi verilmesi önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Kraliçe arı sendromu, kadın öğretmen, kadın yönetici

Kaynakça

• Adair, J. (2005). Kışkırtıcı liderlik: Büyük liderlerden öğretiler, (Çev.) Ozaner, P. Alteo Yayınları, İstanbul.
• Agars, M. D. (2004). Reconsidering the impact of gender stereotypes on the advancement of women in organizations. Psychology of Women Quarterly, 28(2), 103-111.
• Annis, B. (1995). Men and women in leadership. Canadian Manager, 20(4), 23-25.
• Arslan, İ. (2008). Kadınlarla çalışmak çok zor. http://blog.milliyet.com.tr/kadinlarla-calismak- cok-zor/Blog/?BlogNo=107969 (Erişim Tarihi: 2016, 8 Mayıs).
• Avrupa Komisyonu (2015). Factsheet October 2015: Gender balance on corporate boards— Europe equality/document/index_en.htm#gender (Erişim Tarihi: 2016, 2 Mayıs). the glass ceiling.
• http://ec.europa.eu/justice/gender
• Barsh, J., & Yee, L. (2012). Unlocking the full potential of women at work. http://www.mckinsey.com/business-functions/organization/our-insights/unlocking-the- full-potential-of-women-at-work (Erişim Tarihi: 2016, 9 Mayıs).
• Benton, S. (1980). Women administrators for the 1980s: A new breed. Journal of the National Association of Women Deans, Administrators and Counselors, 43(4), 18-23.
• Bickford, N. (2011). Queen bees - an evolving species or an office myth?. http://www.ft.com/intl/cms/s/0/9bc76152-f3f9-11e0-b221- 00144feab49a.html#axzz4AUfjMQWj (Erişim Tarihi: 2016, 15 Mayıs).
• Carlson, D., Kacmar, M., & Whitten, D. (2006). What men think about executive women. Harvard Business Review, 84(9), 28-29.
• Catalyst (2015). Women CEOs of the S&P500. http://www.catalyst.org/knowledge/women- ceos-sp-500 (Erişim Tarihi: 2016, 1 Mayıs).
• Cohen, P. N., & Huffman, M. L. (2007). Working for the woman? Female managers and the gender wage gap. American Sociological Review, 72(5), 681-704.
• Cortis, R., & Cassar, V. (2005). Perception of and about women as managers: Investigating job involvement, self-esteem and attitudes. Women in Management Review, 20(3), 149- 164.
• Çelikten, M. (2004). Okul müdürü koltuğundaki kadınlar: Kayseri ili örneği. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 91-118.
• Davey, K. M. (2008). Women’s accounts of organisational politics as a gendering process. Gender, Work and Organization, 15(6), 650-671.
• Derks, B., Van Laar, C., & Ellemers, N. (2006). Striving for success in outgroup settings: Effects of contextually emphasizing ingroup dimensions on stigmatized group members' social identity and performance styles. Personality and Social Psychology Bulletin, 32, 576-588. http://dx.doi.org/10.1177/0146167205283336.
• Derks, B., Ellemers, N., Laar, C., & Groot, G. (2011). Do sexist organizational cultures create the Queen Bee?. British Journal of Social Psychology, 50, 519-535.
• Derks, B., Laar, C., Ellemers, N., & Raghoe, G. (2015). Extending the Queen Bee Effect: How Hindustani workers cope with disadvantage by distancing the self from the group. Journal of Social Issues, 71(3), 476-496.
• Derks, B., Laar, C., & Ellemers, N. (2016). The queen bee phenomenon: Why women leaders distance http://dx.doi.org/10.1016/j.leaqua.2015.12.007. from junior women. The Leadership Quarterly.
• Dey, I. (1993). Qualitative data analysis: A user-friendly guide for social scientists. London: Routledge Publications.
• Eagly, A. H., & Karau, S. J. (2002). Role congruity theory of prejudice toward female leaders. Psychological Review, 109, 573-598. http://dx.doi.org/10.1037//0033-295×.109.3.573.
• Ellemers, N., Van Den Heuvel, H., De Gilder, D., Maass, A., & Bonvini, A. (2004). The underrepresentation of women in science: Differential commitment or the Queen Bee syndrome?. British Journal of Social Psychology, 43(3), 315-338.
• Ellemers, N. (2014). Women at work: How organizational features impact career development. Work and Organizations, 1(1) 46-54.
• Elvira, M. M., & Cohen, L. E. (2001). Location matters: A cross-level analysis of the effects of organizational sex composition on turnover. Academy of Management Journal, 44(3), 591-605.
• Eurostat (2009). Average gross annual earnings in industry and services, by gender. http://ec.europa.eu/eurostat/en/web/products-datasets/-/TPS00175 (Erişim Tarihi: 2016, 8 Mayıs).
• Ginn, L. W. (1989). A quick look at the past, present, and future of women in public school administration. Research in Education. (RIE Document Reproduction No. ED3310 498). http://eric.ed.gov/?id=ED310498 (Erişim Tarihi: 2016, 12 Mayıs).
• Goldin, C. (2014). A grand gender convergence: Its last chapter. The American Economic Review 104(4), 1091-1119.
• Gökakın, Z. Ö. (2000). Doksanlı yılların yeni kahramanları: Türkiye’deki girişimci kadın profili. 8. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, Nevşehir, s. 110-118.
• Greasley, K., & Ashworth, P. (2007). The Phenomenology of “approach to studying”: The University Student’s Studies within the Lifework. British Educational Research Journal, 32, 819-843.
• Groysberg, B., & Abrahams, R. (2014). Manage your work, manage your life. Harvard Business Review. https://hbr.org/2014/03/manage-your-work-manage-your-life.
• Heilman, M. E. (2001). Description and prescription: How gender stereotypes prevent women’s ascent up the organisational ladder. Journal of Social Issues, 57(4), 657.
• Herring, C. (2009). Does diversity pay? Race, gender and the business case for diversity. American Sociological Review, 74(2), 208-24.
• Joecks, J., Pull, K., & Vetter, K. (2012). Gender diversity in the boardroom and firm performance: What exactly constitutes a “Critical Mass?”. Journal of Business Ethics, 118(1), 61-72.
• Johnson, Z., & Mathur-Helm, B. (2011). Experiences with Queen Bees: A South African study exploring the reluctance of women executives to promote other women in the workplace. South African Journal of Business Management, 42(4), 47-55.
• Joy, L., Carter, N. M., Wagner, H. M., & Narayanan, S. (2007). The bottom line, corporate performance and women’s
• representation on boards. http://www.catalyst.org/knowledge/bottom-line-corporate-performance-andwomens- representation-boards.
• Lang, I. (2010). Targeting inequity: The gender gap in US corporate leadership. Statement made before http://www.jec.senate.gov/public/index.cfm?a=Files.Serve&File_id=90f0aaded9f5- joint economic committee. 43e7-8501-46bbd1c69bb8.
• Linehan, M., & Scullion, H. (2008). The development of female global managers: The role of mentoring and networking. Journal of Business Ethics, 83(1), 29-40.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis (2nd edition). Thousand Oaks, CA: Sage Publications. Milli Eğitim Bakanlığı (2015). Milli Eğitim
• istatistikleri 2015/2016.
• http://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_03/30044345_meb_istatistikleri_orgun_
• egitim_2015_2016.pdf.
• Morrison, A. M., & Von Glinov, M. A. (1990). Women and minorities in management. American Psyehologist, 45, 200-208.
• Mukherji, S. (2010). The perception of 'Glass Ceiling' in Indian organizations: An exploratory study. South Asian Journal of Management, January-March, 23-42.
• Niederle, M., & Vesterlund, L. (2007). Do women shy away from competition? Do men compete too much?. The Quarterly Journal of Economics, 122(3), 1067-1101.
• Özçelik, B. (2008). Kadın çalışan erkek yönetici tercih ediyor. http://www.kigem.com/kadin- calisan-erkek-yonetici-tercih-ediyor.html (Erişim Tarihi: 2016, 25 Mayıs).
• Özdemir, M. (2010). Nitel veri analizi: Sosyal bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
• Parks-Stamm, E. J., Heilman, M. E., & Hearns, K. A (2008). Motivated to penalize: Women’s strategic rejection of successful women. Personality and Social Psychology Bulletin, 34(2), 237-48.
• Prentice, D. A., & Carranza, E. (2002). What women should be, shouldn't be, are allowed to be, and don't have to be: The contents of prescriptive gender stereotypes. Psychology of Women Quarterly, 26(4), 269-28.
• Schein, V. E. (1975). Relationships between sex role stereotypes and requisite management characteristics among female managers. Journal of Applied Psychology, 60(3), 340-344.
• Sertkaya, Ö., Onay, M. ve Ekmekçi, R. (2013). Spor örgütlerinde kadın yöneticilere yönelik tutumların belirlenmesi. Pamukkale Journal of Sport Sciences, 4, 1-13.
• Strauss, A., & Corbin, J. (1990). Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques. New Delhi: SAGE Publications. Türkiye İstatistik Kurumu (2014). http://www.tuik.gov.tr/Kitap.do?metod=KitapDetay&KT_ID=11&KITAP_ID=238.
• İstatistiklerle kadın, 2014.
• Wiegand, T. (2015). Helping hand or queen bee? The impact of senior-level women on junior- level https://dash.harvard.edu/bitstream/handle/1/14398528/WIEGAND-SENIORTHESIS- 2015.pdf?sequence=1 (Erişim Tarihi: 2016, 29 Nisan). thesis, Harvard College.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zel, U. (2002). İş arenasında kadın yöneticilerin algılanması ve Kraliçe Arı Sendromu. Amme İdaresi Dergisi, 35(2), 39-49.
• Zenger, J., & Folkman, J. (2012). Are women better leaders than men?. Harvard Business Review. https://hbr.org/2012/03/a-study-in-leadership-women-do (Erişim Tarihi: 2016, 26 Mayıs).