CYPRUS IN GREEK AND AMERICAN CIA DOCUMENTS IN THE LIGHT OF STRATEGY AND THE SECURITY

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 1, 3 - 34, 30.06.2016

Ulvi Keser

Öz

The island of Cyprus, throughout the history, is supposed and believed to be that

of the immigration and that of the issues. Taking a glance at the last century, it is

obviously seen that, even though the island seems to be out of the wars and the

struggles in some points, the island itself just takes a place in the very midst of those

above‐mentioned struggles. Especially starting from the WWI, the island occupies a

very unusual place both in the conflict of interest and the struggles of the islandcentered

and various conflicts surrounding Cyprus. In 1914, and subsequent to the

breaking WWI out, in addition to the Enosis conflict caused by the Greek Cypriots, the

efforts for the annexation of the island to Greece, and the British policy towards

Greece all increase the problems more and more. In this scientific study, it is aimed,

in priority, to focus on the 1955‐1974 conflict and armed struggle period in which

both Turkish and Greek Cypriots all take place through the CIA and Greek official

documents.

Anahtar Kelimeler

Cyprus, Turkish Cypriots, WWI, EOKA, TMT

STRATEJİ VE GÜVENLİK BAĞLAMINDA CIA VE YUNAN İSTİHBARAT BELGELERİNDE KIBRIS

Öz

Kıbrıs adası tarihin her döneminde göçler ve sorunlar adası olarak

bilinmektedir. Son 100 yıllık sürece bakıldığında da Kıbrıs bazı evrelerde savaşların

ve silahlı mücadelelerin dışındaymış gibi görünse de savaşların, çatışmaların, silahlı

eylemlerin tam merkezinde yer aldığı anlaşılacaktır. Özellikle Birinci Dünya

Savaşı’ndan itibaren gerek ada merkezli, gerekse adayı içine alan jeostratejik eksende

farklı menfaat çatışmaları bağlamında Kıbrıs bu çatışmaların ve silahlı mücadelelerin

tam ortasında yer alır. 1914 ve sonrasında adada Rumların ateşlediği Enosis

faaliyetlerinin ardından Yunanistan’ın adayı ilhak gayretleri ve İngiltere’nin Kıbrıs’ı

bu ülkeye hediye etme girişimleri, sıkıntıları bir kat daha artırır. Bu bağlamda söz

konusu bu çalışmada öncelikli olarak tamamında Kıbrıs Türklerinin ve Rumların rol

aldığı 1955–1974 sürecinde adada yaşanan çatışma ortamı ve silahlı mücadele,

Amerikan Merkezi Haber Alma Örgütü (CIA) ve Yunan istihbarat kaynakları

vasıtasıyla ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Kıbrıs Türkleri, Birinci Dünya Savaşı, EOKA, TMT

Kaynakça

• KAYNAKÇA A‐ Arşiv Kaynakları 1‐ Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) 2‐ Kıbrıs Türk Milli Arşivi (KTMA) 3‐ Amerikan Merkezi Haber Alma Teşkilatı (CIA) Arşivi 4‐ İngltere Dışişleri Bakanlığı (Foreign Office) Arşivi 5‐ Kıbrıs Yunan Kuvvetleri Alay Komutanlığı (KYKAK) Arşivi
• B‐ Basılı Kaynaklar BAYÜLKEN, Halük, Cyprus Question And The United Nations, Ankara, 1983 BİLGE, Suat, Le Conflit De Chypre Et Les Cypriotes Turcs, Ankara Üniversitesi, Ankara, 1961 DENKTASH, R. R., The Cyprus Triangle, Lefkoşa, 1982 DODD, Clement, Storm Clouds Over Cyprus, The Eothen Press Yay., Huntingdon, 2002 EDOK, Geçmişten Geleceğe Kıbrıs, Ankara, Şubat 2000 EMILIANIDES, Achille, Histoire De Chyprus, Paris, 1963 FOLEY, Charles, Guerrilla Warfare and EOKA Struggle; General Grivas , Longman Yay., Londra, 1964 GAZİOĞLU, Ahmet C., Kıbrıs Tarihi İngiliz Dönemi ( 1878 ‐ 1960 ), Cyrep Yay., Lefkoşa, Eylül 1997 GÜREL, Şükrü S., Kıbrıs Tarihi 1878‐1960, İstanbul, 1984 KASIMOĞLU, Erten, Eski Günler Eski Defterler, Lefkoşa, 1986 KIBRIS TÜRK BARIŞ KUVVETLERİ KOMUTANLIĞI, Sebep ve Sonuçlarıyla 1974 Barış Harekâtı, Girne, 1996 MANİZADE, Derviş, Kıbrıs Dün Bugün Yarın, KTKD İstanbul Bölgesi Yay., İstanbul, 1975 OBERLING, Pierre, The Road to Bellapais, Columbia University Press Yay., New York, 1982 STEPHENS, Robert, Cyprus‐A Place Of Arms, Pall Mall Press Yay., Londra, 1966. TOLUNER, Sevin, Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Milletlerarası Hukuk, İstanbul, 1977
• C‐ Makaleler DEMİREL, Bedrettin, “Bir Savaş Hatırası”, Kara Kuvvetleri Dergisi, Sayı 44, Ankara, Aralık 1974, s. 18.
• D‐ Süreli Yayınlar Dünya, 2 Haziran 1958. Halkın Sesi, 4 Temmuz 1998.
• E‐ Sözlü Tarih Çalışması 1‐ TMT‘nin Limasol kadrosundan merhum Macit Aydınova ile 13 Temmuz 2003 tarihinde Girne’de yapılan görüşme. 2‐ Aydın Samioğlu ile 29 Kasım 2004 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme. 3‐ TMT Lefkoşa Sancağı Kovanbeyi merhum Nevzat Uzunoğlu ile Girne’de 13 Temmuz 2003 tarihinde yapılan görüşme 4‐ KKTC’nin ilk Cumhurbaşkanı merhum Rauf R. Denktaş ile 8 Temmuz 2003 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme. 6‐ Merhum Nevzat Uzunoğlu ile 13 Temmuz 2003 tarihinde Girne’de yapılan görüşme. görüşme. 7‐ Merhum emekli Albay İsmail Tansu ile 18 Mart 2003 15 Eylül 2007 tarihinde Ankara’da yapılan görüşme. F‐ Diğer Kaynaklar
• 1‐ Basın Yayın Genel Müdürlüğü (BYGM), Olayların Takvimi, ”Kıbrıs Meselesi”, Ankara, Ağustos 1954, No. 49, s. 179 2‐ BYGM., Olayların Takvimi, ”Kıbrıs Meselesi”, Ankara, Ağustos 1954, No. 249, s. 99 3‐ BYGM, Olayların Takvimi, ”Kıbrıs Meselesi”, Ankara, Aralık 1954, No. 253, s. 105 4‐ Kıbrıs’taki İngiliz idaresi tarafından basılan yıllık rapordan (Annual Report) istifade edilerek hazırlanmış 3 yıllık değerlendirme raporu. Government of Cyprus, Review of Events in Cyprus 1955‐1957, Lefkoşa, 1958.