HALİDE EDİB ADIVAR’IN ROMANLARINA BATI EDEBİYATININ YANSIMALARI

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 27 - 44, 14.06.2020

Mehmet Onur Hasdedeoğlu

Öz

Türk edebiyatı, Tanzimat Fermanı’nın ilanının ardından yüzünü tam anlamıyla Batı’ya döner. Batılı edebi
türlerin ilk örnekleri, Türk edebiyatında öncelikle tercümeler vasıtasıyla görülmeye başlanır. Tiyatro, şiir, kısa
hikâye vb. Batılı türlerin tercümelerinin görülmeye başlandığı bu dönemde Türk okurunun en sevdiği tür, hiç
şüphesiz, roman olur. İlk tercüme romanların hemen ardından, telif romanlar ardı ardına yayımlanmaya
başlanır. Türk romanının ilk kusursuz örnekleri ise Servet-i Fünûn döneminde Halid Ziya tarafından kaleme
alınır. Tanzimat döneminde toplumcu bir anlayışla kaleme alınan ve estetik değerleri ikinci plana atılan roman
türü Servet-i Fünûn döneminde toplumdan uzaklaşarak bireyin iç dünyasına yoğunlaşır. Milli edebiyat
döneminde yine toplumsal meseleleri merkeze almaya başlayan Türk romanı, başlangıcından itibaren her
koşulda Batı edebiyatından yoğun biçimde beslenmeye devam eder. Milli Edebiyat Dönemi’nin öncü
isimlerinden Halide Edib de aldığı Batılı eğitimin bir sonucu olarak Batı kültür ve edebiyatını çok iyi bir biçimde
özümsemiş yazarlarımızdandır. Bilhassa babasının etkisiyle aldığı İngiliz terbiyesi ve ardından eğitimini
sürdürdüğü Amerikan Kız Koleji, onun İngiliz kültürü ve edebiyatını yakından tanımasında ve benimsemesinde
en önemli etkenlerdir. Her ne kadar Batı tarzı bir eğitim almış olsa da Türk-İslâm kültüründen kopmamış olması,
Halide Edib’in Doğu ile Batı’yı zihninde özümseyip sentezleyebilmesi açısından son derece önemlidir. Bununla
birlikte, Batı edebiyatının yansımaları, Halide Edib’in ilk romanlarından itibaren görülmeye başlanır. Bu
çalışmada Batı edebiyatının Halide Edib’in romanlarına somut yansıyış biçimleri ortaya konarak, onun hangi
Batılı yazar veya şairden ne şekilde faydalandığını tespit etmek amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Halide Edip Adıvar, Milli Edebiyat, Batı Edebiyatı, Roman

Kaynakça

• Adıvar, Halide Edib. Seviye Talip. İstanbul: Atlas Kitabevi, 1987. ____ . Handan. İstanbul: Atlas Kitabevi, ty. ____ . Sinekli Bakkal. İstanbul: Özgür Yayınları, 2005. ____ . Mor Salkımlı Ev. İstanbul: Can Yayınları, 2007. ____ . Sevda Sokağı Komedyası. İstanbul: Can Yayınları, 2011. ____ . Kerim Usta’nın Oğlu. İstanbul: Can Yayınları, 2012. ____ . Tatarcık. İstanbul: Can Yayınları, 2015. ____ . Sonsuz Panayır. İstanbul: Can Yayınları, 2016. ____ . Ateşten Gömlek. İstanbul: Can Yayınları, 2017a. ____ . Kalp Ağrısı. İstanbul: Can Yayınları, 2017b. ____ . Âkile Hanım Sokağı. İstanbul: Can Yayınları, 2017c. ____ . Çaresaz. İstanbul: Can Yayınları, 2017d. ____ . Türk’ün Ateşle İmtihanı. İstanbul: Can Yayınları, 2017e. Akyüz, Kenan. Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri. İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 2013.
• Argunşah, Hülya. “Milli Edebiyat”, Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı. İstanbul: Grafiker Yayınları, 2007.
• Enginün, İnci. Halide Edib Adıvar’ın Eserlerinde Doğu ve Batı Meselesi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2007.
• Enginün, İnci. “Halide Edib’in Eserlerinde Amerikalılar”, Mukayeseli Edebiyat. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2011.
• Enginün, İnci. Türkçede Shakespeare. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2008.
• Özdemir, Serkan. Ömer Seyfettin Hikâyelerinde Alt Metinler, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Perin, Cevdet. Tanzimat Edebiyatında Fransız Tesiri. İstanbul: Pulhan Matbaası, 1946.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi, 2003.