DEDE KORKUT HİKÂYELERİNDEN KANLI KOCA OĞLU KAN TURALI HİKÂYESİNİN ARKETİPSEL SEMBOLİZM AÇISINDAN ÇÖZÜMLENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 57 - 74, 14.06.2020

Meryem Erdoğan

Öz

Arketipsel sembolizm son dönemlerde edebi eserlerin incelenmesinde sıklıkla başvurulan yöntemlerden
biri olmuştur. Geçmişin kökenine dair yapılan araştırmalar, geleceği aydınlatan milli ve kültürel birikim olup
kolektif bilinçdışının ürünleridir. Bu çalışmada Türk dili ve edebiyatı bakımından oldukça önemli bir yere sahip
olan Dede Korkut Hikâyelerinden Kanlı Koca Oğlu Kan Turalı anlatısı arketipsel sembolizm bakımından
incelenmiştir. Bu anlatı destanımsı karakteriyle ve mitik özellik taşımasıyla ilksel imgeler yani arketiplerin
bütün izlerini taşımaktadır. Anlatıda temel arketiplerin hemen hepsinin kullanıldığı görülmüştür. Anlatıda aynı
kişinin birden fazla arketip içerisinde yer alması anlatıyı diğer anlatılardan farklı kılmaktadır. Çalışmada bütün
temel arketipler başlıklar halinde incelenmiş ve bu arketipler arasındaki organik ilişki çözümlenmiştir.
Öncelikle “ayrılma- erginlenme-dönüş” aşamalarını içerisinde barındıran kahraman arketipi üzerinde
durulduktan sonra sırasıyla anne, animus, anima, persona, gölge, yaşlı bilge adam ve ben arketipleri
açıklanmıştır. Eser kahramanın özünde eksik olan arzu nesnesi yani animası ile bütünleşme isteği çevresinde
gelişen ve bu bütünleşme için içsel ve dışsal engelleri “gölge arketipi”ni aşan Kan Turalı’nın bireyselleşme
sürecini tamamlayıp ikinci doğumunu gerçekleştirmesi açısından önemli nitelik taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arketipsel sembolizm, Dede Korkut, Kan Turalı, imge

Kaynakça

• AŞKAROĞLU, Vedi. “Dede Korkut Hikâyelerinden Dirse Han Oğlu Buğaç Han Anlatısı Üzerine Simgesel/Arketipsel Bir Çözümleme”. Karadeniz Uluslararası Bilim Dergisi, 17: 120-132, 20013. BARS, M. Emin. “Deli Dumrul Anlatısının Arketipsel Sembolizm Bakımından Çözümlenmesi”. Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 44: 57-75, 2018. ÇETİNKAYA, Gülnaz. Dede Korkut Hikâyelerinde Semboller. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, 2015. ERGİN, Muharrem. Dede Korkut Kitabı 1-2. (2. Baskı), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2018. FREUD, Sigmund. Cinsiyet Üzerine. (çev. A, Avni Öneş). (17. Baskı), İstanbul: Say Yayınları, 2014. GÖKALP, Ziya. Kültür ve Medeniyet, Türkçülüğün Esasları (3. Baskı), Konya: Gençlik Kitabevi Yayınları, 2013. GÜRSES, İbrahim. “Jung’cu Arketip Teorisi Bağlamında Tasavvufi Öyülerin Değerlendirilmesi: Simurg Örneği”. Bursa: Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,16: 77- 96, 2007. IRMAK, Yılmaz; Ava, Uğur. “Âşık Garip Hikâyesinde Arketipsel Sembolizm”. Samsun: Dede Korkut Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 6/13:16-28, 2017. JUNG, C. Gustav. Bilinçdışına Yaklaşım, İnsan ve Sembolleri (1. Baskı), (çev. Hatice Mukaddes İlgün), İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2017a. -------------------. Dört Arketip (6. Baskı), (çev. Zehra Aksu Yılmazer), İstanbul: Metis Yayınları, 2017b. -------------------. Analitik Psikoloji (2. Baskı), (çev. Ender Gürol), İstanbul: Payel Yayıncılık, 2006. KANTER, M. Fatih. “Dede Korkut Hikâyelerinin Arketipsel Sembolizm Yöntemiyle Çözümlenmesi”. Ankara: Arayışlar Dergisi, İnsan Bilimi Araştırmaları, 14: 132-138, 2005. KARAGÖZLÜ, Volkan. “Arketipsel Sembolizm Bağlamında Mihr ü Vefa Mesnevisinin İncelenmesi”. Electornic Turkish Studies- International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7/1: 1405-1421, 2012. KOÇAK, Aynur-GÜRÇAY, Serdar. “Anne Arketipi Ekseninde Uygur Destanları”. Electronic Turkish Studies- International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkishor Turkic, 12/5:265-278, 2017. NAMLI, Taner. “Arketipsel Sembolizm Açısından Elif Şafak’ın ‘Pinhan’ Romanının İncelenmesi”. Electronic Turkish Studies- International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 2/4:1210-1230, 2007. ONAT, Gökşen. Elif Şafak’ın Romanlarının Arketipsel Sembolizm Açısından İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilimdalı, 2007. SAMBUR, Bilal. Bireyselleşme Yolu. (1. Baskı), Ankara: Elis Yayınları, 2005. SERRİCAN, Ece. “Carl Gustav Jung’un Analitik Psikoloji Kuramındaki Arketip Kavramının Edebiyata Yansıması”. International Journal of Social Sciens and Education Research, 1/4: 1205- 1215, 2015. SUNGURLAR, Işık. Bir Arketip Olarak Gölge. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Resim Ana Sanat Dalı, 2013. TALİANOVA, Mariia. Türk ve Rus Halk Masallarında Kadın Arketipinin Karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, 2015. TEK, Zeynep. “Safiye Erol’un Dineyri Papazı Adlı Romanında Yüce Birey Arketipinin Görünümü”. Ankara: Bizim Külliye, Edebiyat ve Psikoloji Sayısı, 66: 72-76, 2015.