Nehcü’l-Ferâdîs Metninde Kadınla İlgili Söz Varlığı

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 27 - 39, 30.06.2021

Nida Nur Karabük

Öz

Harezm Türkçesi, Türk dilinin Karahanlı Türkçesinden Çağatay Türkçesine bir geçiş dönemi olması dolayısıyla önem taşımaktadır. Nehcü'l-Feradis metni Kırk Hadis türünde bir eser olmasıyla ayrıca dikkat çeker. Hem döneminde Türk dilinin üç farklı coğrafyada gelişmesi sebebiyle hem de İslam diniyle birlikte Arapça kelimeleri bünyesinde barındırmasıyla hacimli bir eser niteliğindedir. Bu çalışma da Mahmȗd bin ʿAlî’nin yazdığı Nehcü’l- Ferâdîs adlı metin içerisinde geçen “kadın” ile ilgili söz varlığı tespit edilmiştir. Elde edilen veriler anlam yönüyle tasnif edilmiştir. Sonuç kısmında "kadın" kelimesine farklı anlamlarla karşılık gelen kelimelerin kökenleri tespit edilerek eserin dili yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Harezm Türkçesi, Nehcü'l-Feradis, Türkiye Türkçesi, Söz varlığı, Kadın

Kaynakça

• AKSAN, Doğan (2005), Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi, Engin Yayınevi, Ankara.
• BANG, W. (1925), Turkologische Briefe aus dem Berliner Ungarischen İnstitur. Zweiter Brief: Uzuntonluġ- die Jrone der Schöpfung, Ungrasiche Jahrbücher 5,s.231-251.
• ÇAĞATAY, Saadet (1962), “Türkçede ‘Kadın’ İçin Kullanılan Sözler”, TDAY-Belleten, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (2012), Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lügat Eski ve Yeni Harflerle, Aydın Kitabevi Yayınları, 29. Baskı, Ankara.
• DİLÇİN, Cem (1980-1981), “Türkiye Türkçesinin Sözvarlığı ve Tarihsel Sözlüğü”, Erişim adresi www.kenankoc.com/turkiye-turkcesi-soz-varligi/ (02.04.2021).
• DOĞAN, Ahmet (2009), “Türkçe Okul Sözlüğü”, Akçağ Yayınları, 3. Baskı, Ankara.
• ECKMANN, János (tpk.bsm); TEZCAN, Semih; ZÜLFİKAR, Hamza (yayıml.); ATA, Aysu (diz.-söz.) (2014), Nehcü’l-Ferâdîs “Uştmaḫlarnıng Açuq Yolı” Maḥmūd Bin ʿAlî, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• ERCİLASUN, Ahmet Bican (2014), Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Akçağ Yayınları, 14. Baskı, Ankara.
• GÜLTEKİN, Elif (2006), “Nehcü’l-Ferâdîs’te Yardımcı Sözler”, Gaziantep Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans tezi, Gaziantep.
• KARAHAN, Akartürk (2006), Tarihî Türk Dilinin Söz Varlığına Katkılar: Kadınla İlgili Kelimeler Üzerine, Bilkent Üniversitesi l. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri, Ankara, Erişim adresi (14.11.2020) (http://turkoloji.cu.edu.tr).
• KÖPRÜLÜ, Mehmet Fuat (2003), “Türk Edebiyatı Tarihi”, Akçağ Yayınları, s.313, Ankara.
• ÖZYETGİN, Melek (2005), “Türk Ad Bilimine Malzemeler: Kitābu’l-İdrāk Li Lisāni’l-Etrāk’te Kişi Adları”, Orta Zaman Türk Dili ve Kültürü Üzerine İncelemeler, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• PİLANCI, Hülya (2002), “Anadolu Ağızların Kadın İçin Kullanılan Sözler Üzerine Bir İnceleme”, Kadın/Woman 2000 Kadın Araştırmaları Dergisi, Journal for Woman Studies, Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınları, C:III, S:2.
• RÁSONYI, László (1963), “Türklükte Kadın Adları”, TDAY-Belleten, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1988, s.63-87.
• ŞENYÜZ, Fatma (2009), “Nehcü’l–Ferādis’teki Terzilik Terimleri ve Bu Terimlerin Türkiye Türkçesindeki Kullanımları”, The Journal of Academic Social Science Studies, C.1, S.1, Kütahya.
• TOPARLI, Recep; VURAL, Hanifi; KARAATLI, Recep (2014), Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, 3.Baskı, Ankara.
• TÜLÜCÜ, Süleyman (1982), “Dîvânü Lûgat-it Türk’te Kadın İçin Kullanılan Sözler”, Türk Dünyası Araştırmaları, XVI Şubat, s. 137-141.
• Türk Dil Kurumu, Güncel Sözlüğü Erişim adresi (20 Kasım 2020-2 Nisan 2021) (http://www.tdk.gov.tr)
• ZIEME, Peter (1987), “Some Remarks On Old Turkish Wor For ‘Wife’”, TDAY-Belleten, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1992, s. 305-309.