Axel Olrik’in Epik Yasaları Bağlamında Bursa/İnegöl Varyantı Bey Böyrek ve Akkavak Kızı

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 2, 72 - 85, 28.12.2022

Özge Nur Ünal

Öz

Tarihi-Coğrafi Fin metoduna dayanan Axel Olrik, Halk Anlatılarının Epik Kurallarını tertip ederken kültür ürünlerinin ortak bir zihnin ürünü olduğu ve kültürler arası etkileşimden doğan benzerlikler barındırdığını savunur. Söz konusu çalışmasını on beş maddede toplayarak sınıflandıran Olrik’in yasaları birçok çalışmayla Türk halkbilimi ve edebiyatı ürünlerine uygulanmıştır. Bu kuramlar ışığında incelenen metinlerden elde edilen bilgilere göre halk anlatıları büyük ölçüde birbiriyle etkileşim ve benzerlik içerisindedir. Anlatıların ve metinlerin birbiriyle benzer olmasının nedenleri arasında kültürlerin kolektif iletişimi ve her kültürün değişmeyen sözlü ve yazılı birikimindeki ortak unsurlar olduğu görüşüdür. Türklerin yazılı hayata geçiş döneminde kültür, coğrafya, iklim, evren, dil ve tarih alanındaki tüm veriler ve kodları bünyesinde barındıran eseri Dede Korkut boylarının mevcut olan her bir yaratması ve gün yüzüne çıkacak olan nüshalarında macera ve mücadeleleri aydınlattığı; kuramsal çerçeve içinde incelenmesi gereken kısımlar vardır. Bu problemden yola çıkarak incelemede Axel Olrik’in yasaları ışığında Türk kültür hayatının ayrılmaz bir parçası olan, Anadolu’da birçok çeşitlemesiyle yaşayan Dede Korkut boylarından Kam Püre Bey Oğlu Bamsı Beyrek’in eş metni olan ve tarafımızca derlenen Bursa İnegöl varyantı Bey Böyrek ve Akkavak Kızı Epik Yasalara göre değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tarihi-Coğrafi Fİn metodu, Axel Olrik, Epik Yasalar, Bey BÖyrek ve Akkavak Kızı

Kaynakça

• Sözlü Kaynak: Kıymet Yakut. 1949 Bursa İnegöl doğumlu. İlkokul mezunu. Ev Hanımı. Bursa/İnegöl-Kayapınar (Gelene) Köyünde ikamet ediyor. Hikâyeyi babaannesinden öğrenmiş.
• Yazılı Kaynaklar: Akyüz, Ç. (2012). Haldun Taner’in Keşanlı Ali Destanı ve Axel Olric’in Epik Yasaları. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5/8.
• Çobanoğlu, Ö. (2019). Halk Bilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Oğuz, Ö. vd. (2017). Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Erol Çalışkan Ş. S. (2019). Alpamış Destanında Sayıların Anlamları ve Değerlendirilmesi Üzerine Bir İnceleme. RumeliDe Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. S. 183-197.
• Gülmen, N. (2008). Axel Olric’in Epik Yasaları Işığında “Salur Kazanun Evi Yagmalandugı Boyu Beyan Eder” İsimli Hikâyenin Okunması. Milli Folklor Dergisi 20/79.
• Temur, N. (2012). “Manas Destanı’ndaki Tipler Üzerine Bir İnceleme” Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
• Olrik, A. (2006)“Halk Anlatılarının Epik Kuralları” Çev. Aziz Erkan. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1. S. 66-74. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.