Karahanlı Dönemi Askeri Unvan ve Terimleri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 92 - 106, 26.12.2023

Sena Dedemen

Öz

Karahanlı Devleti, İslamiyet’i kabul etmiş olan Orta Asya kökenli ilk Türk-İslam devletidir. Asya Hunlarından itibaren taşınan Orta Asya’daki Türk kültürünü İslam kültürü ile sentezlemişlerdir. Bu sentez gerek Karahanlı merkez ve taşra teşkilatında gerekse burada ele alınan askeri teşkilatta da görülebilmektedir. Bu etkileşim sonucunda Müslüman Türk Devletleri tarihinin temelini oluşturan Karahanlı dönemi, Türk tarihi açısından önemli bir yere sahiptir.
Karahanlı askerî teşkilatında kullanılan birçok unvan ve terimin gerek Orta Asya’daki diğer Türk devletlerinde gerekse çağdaşı olduğu İslam devletlerinde de mevcut olduğu görülmektedir. Ayrıca Karahan’lıların kendinden önce var olan Türk devletlerinin askeri teşkilatlarında bulunan pek çok terimi kullanarak bunların kendilerinin halefi olan diğer Türk devletlerine aktarılmasında bir köprü vazifesi gördükleri söylenilebilir. Karahanlılar ve diğer Türk devletlerinin askeri teşkilatlanmaları üzerine birçok araştırma yapılmış olmasına rağmen Karahanlı dönemi askeri unvan ve terimleri ile ilgili olarak herhangi bir müstakil çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmanın amacı; literatürdeki bu eksikliği gidermek, Karahanlıların kullandığı askeri unvan ve terimleri ortaya koyarak Karahanlıların Orta Asya Türklerinden ne ölçüde etkilendiği noktasında bir çıkarımda bulunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Karahanlı Devleti, Orta Asya, Askeri Unvan, Askeri Terim

Kaynakça

• KAYNAKÇA Abdülkadir Donuk, Eski Türk Devletlerinde İdarî-Askerî Unvan ve Terimler, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 1988.
• Atalay, Besim (Çeviren): Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1985.
• Atalay, Besim (Çeviren): Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, II, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1985.
• Atalay, Besim (Çeviren): Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, III, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1985.
• Aysima Mirsultan, Eski Türk Yazıtlarındaki Bazı Kelimelerin Anlamları Üzerine Yeni Teklifler, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten, 61(1), 2013.
• Erkan Göksu, Türkiye Selçuklularında Ordu, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2010.
• Feridun Emecen, “Yaya ve Müsellem”, Türkiye Diyanet İslâm Ansiklopedisi, Cilt 43, İstanbul, 2013.
• Güler Nuhoğlu, Beyhaki Tarihi’ne göre Gaznelilerde Devlet Teşkilatı ve Kültür, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Fars Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1995.