Vehbî’nin Sûrnâme’sinde Geçiş Dönemi Ritüeli: Sünnet Düğünü

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 144 - 156, 26.12.2023

Sena Erdem

Öz

İnsan hayatının önemli dönüm noktalarından olan doğum, evlilik, sünnet ve ölüm, insandaki bir yaşam rolünden veya durumundan diğerine dönüşümüdür. Doğumla başlayan bu dönüşüm, bebeğin doğumundan kırk günü doldurmasıyla; kırk uçurma, ilk dişinin çıkmasıyla; diş hediği, yürüme zamanı geldiğinde attığı ilk adım sonrası kuşak kesme gelenekleri, evlilikle aile yanında devam eden hayattan, yeni bir çekirdek aile oluşumu ile evlat olma durumundan eş durumuna, korunan iken koruyucu olma haline geçişin simgesidir. Sünnet; çocukluktan gençliğe, erginlenmeye geçişin simgesel durumudur. Bu geçişler belli ritüellere göre yapılır. Evliliğin gerçekleşmesine dayalı adetlerde isteme, söz kesme, nişan, kına ve düğün; sünnette ise sünnet odası, sünnetin yapılacağı yer, yapacak kişi, sünnet sonrası eğlence vardır. Düğünün ihtişamı ailenin ekonomik gücüne değişkenlik gösterir. Osmanlı dönemi Türk edebiyatında başlıca sünnet, evlenme ve tahta çıkma münasebetleriyle yapılan şenlikleri anlatan manzum ve mensur eserler vardır, bu eserlere Sûrnâme adı verilir.
Sûrnāmeler; dönemin sosyal hayatı, devlet yönetimi, folklor, edebiyat, sosyolojik unsurlar, tarih ve benzeri konularda birincil kaynaklardır. Bu çalışmanın konusunu oluşturan XVIII. Asrın tanınmış şairlerinden Seyyid Vehbî tarafından kaleme alınan Sultan Ahmet’in düğün töreninin anlatıldığı eser esas alınacaktır. Geçiş dönemi ritüellerinden olan sünnet düğünü ritüelleri Halkbilimin araştırma ve inceleme konuları arasında olup, derleme yöntemiyle çalışılan bu konuyu Vehbî’nin Sûrnâmesi olan yazılı kaynak üzerinden incelemeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

surname, geçiş dönemi ritüeli, sünnet düğünü

Kaynakça

• KAYNAKÇA Arslan, M. (2009). Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri. İstanbul: Sarayburnu Kitaplığı Çamlıca Basım Yayın.
• Aynur, H., Sûrnâme, TDV İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/surname
• Bülbül, D. (2006). Düziçi’nde Geçiş Dönemleri (Doğum-Evlenme-Ölüm), Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Niğde, s.41)
• Canım, R. (2014). Divan Edebiyatında Türler. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Çevik, A., Performans, Ritüel, Oyun, ÇOMÜ.
• Goody, J. (2017). Mit, Ritüel ve Söz (D. Sezgi, Çev.). İstanbul, Küre Yayınları. (Orijinali 2010’da yayımlanmıştır).
• Gümüş, Y. (2022), Safranbolu İlçesi Doğum Gelenekleri ve Çocukluk Çağı Uygulamaları, Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Karabük, s.89.
• Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Kalafat, Y. (2002). “Dağıstan Türk Halk inançları”, Balkanlar’dan Uluğ Türkistan’a Türk Halk inançları-I-, Ankara, s.134-138.