III. SELİM DÖNEMİ FRANSA ELÇİLERİNİN BİYOGRAFİLERİ VE MODERNLEŞMEYE KATKILARI

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 63 - 79, 30.12.2024

Emrah Çetin , Selçuk Çal

https://doi.org/10.70916/buefd.1581536

Öz

III. Selim devri Osmanlı İmparatorluğu’nda modernleşmenin yoğunluk kazandığı bir dönemdir. Diplomasi alanındaki yenilikler modernleşme çabasının başında gelmektedir. Fransa’nın içerisinde bulunduğu siyasi karışıklık neticesinde İngiltere’ye ilk daimi elçi atanmıştır. İngiltere’nin ardında da Fransa’ya daimi elçiler atanmıştır. III. Selim döneminde Fransa’ya beş elçi atanmıştır. Fransa’ya beş elçi atanması, Fransa diplomasisine verilen önemi göstermektedir. Elçilerin aldıkları maaş ve maiyetleri, üstlendikleri görev ve sorumluluğa göre farklılık göstermektedir. Elçiler askeri sınıftan değil, kalemiye sınıfından seçilmiştir. Bu durum Osmanlı İmparatorluğu’nun sınırlarını askeri güç ile değil, diplomasi ile korumaya çalıştığının göstergesidir. Elçiler yabancı dil bilmemektedir. Bu nedenle iletişim tercümanlar aracılığıyla, dolaylı yoldan sağlanmaktadır. Milliyetçi akımların filizlendiği bu dönemde, tercümanların bazı bilgileri diğer devletlere aktarması, bilgi güvenliği anlamında zafiyet oluşmasına neden olmuştur. Dolayısıyla elçilerin bazı konularda başarısız olmasının nedenlerinden biri dil bilmemeleridir. Elçiler, görevlerini tamamladıktan sonra bürokraside üst düzey sorumluluklar üstlenmişlerdir. Özellikle Tersane Amirliği, Zahire Nazırlığı gibi yeni kurulan kurumlarda görev almışlardır. Fransa’da gördükleri modern kurumları, Osmanlı İmparatorluğu’nda uygulamalı olarak hayata geçirmişlerdir. Bu tespitler, elçilerin sefaretnameleri başta olmak üzere dönem kaynaklarından yararlanılarak yapılmıştır. Bu yüzden makalede kullanılan yazım tekniği metin analizi tekniğidir. Bu makalenin amacı; III. Selim dönemi Fransa elçilerinin biyografik özelliklerini tespit etmek, kalıcı diplomasiye geçildiğindeki kişilerin profillerini açıklamak ve Fransa’da elçilik yapanların Osmanlı modernleşmesine katkılarını ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

III.Selim, Elçiler, Dİplomasi, Modernleşme

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri BOA, Hat, 51461.
• BOA, Hat, 0139/5742.
• BOA, Hat, 137/5612.
• BOA, Hat, 1262/48869.
• BOA, Hat, 140/5818.
• BOA, Hat, 1408/57118.
• BOA, Hat, 142/5876.
• BOA, Hat, 1096/44417.
• Yazma Eserler
• Abdurrahim Muhib Efendi. (1920). Küçük Sefaretnamesi (Fransa Sefaretnamesi). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Kısmı.
• Amedi Galib Efendi. (1802). Sefaretname-i Amedi Galib Efendi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Kısmı.
• Moralı Esseyit Ali Efendi. (1913). Moralı Esseyit Ali Efendi’nin Sefaretnamesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Seyyid Mehmet Emin Vahit Efendi. (1806). Fransa Sefaretnamesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Bibliyografi
• Ahmet Cevdet Paşa. (1994). Tarih-i Cevdet Cilt 3. İstanbul: Üçdal Neşriyat Yayıncılık, Çevik Matbaacılık.
• Ahmet Lütfü Efendi. (1999). Vak’anivüs Ahmet Lütfi Efendi Tarihi Cilt 2. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ahmed Vasıf Efendi. (2017). Mehasinü’l-Asar ve Haka’iku’l-Ahbar. İstanbul: Çamlıca Yayınları, Fazilet Neşriyat Matbaacılık, Çev. Hüseyin Sarıkaya, Altınay, A. R. (2011). Tarihi Simalar. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, G.M. Matbaacılık.
• Babinger, F. (1982). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, Mersin İmar Matbaacılık, Çev. Çoşkun Üçok.
• Bareilles, B. (2018). Fevkalede Büyükelçi Abdürrahim Muhib Efendi Paris’te Bir Türk 1806- 1811. İstanbul: Kırmızı Kedi Kitabevi Yayınları, Karist Baskı Çözümleri Matbaacılık.
• Cabi Ömer Efendi. (2003). Cabi Tarihi Cilt 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çağlar, E. (2023). Napolyon’un Peşinde Bir Osmanlı Seyyid Mehmed Emin Vahid Efendi ve Sefaretnamesi. İstanbul: Telemask Yayıncılık.
• Findley, V. Carter. (2019). Osmanlı İmparatorluğunda Bürokratik reform Babıali 1789- 1922. Ankara: Alfa Yayınları.
• Günay, B. (2009). Paris’te Bir Osmanlı Seyyid Abdurrahim Muhib Efendi’nin Paris Sefirliği ve Büyük Sefaretnamesi. İstanbul: Kitabevi Yayınları, Çalış Ofset Baskı.
• Gürgen, S. Y. (2018). Devletin Kahyası, Sultanın Efendisi Mehmed Said Halet Efendi. İstanbul: Dergah Yayınları, Ana Basım Matbaacılık.
• Halil Nuri Bey. (2015). Nuri Tarihi. Hazırlayan: Seydi Vakkas Toprak, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, Üç S Basım Matbaacılık.
• Herbette, M. (1997). Fransa’da İlk Daimi Türk Elçisi Moralı Esseyit Ali Efendi. İstanbul: Pera Turizm Yayınları, Özener Matbaacılık.
• Karal, E. Z. (1940). Halet Efendi’nin Paris Büyükelçiliği. İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları, Kenan Basımevi.
• Kuran, E. (1968). Avrupa’da Osmanlı İkamet Elçiliklerinin Kuruluşu ve İlk Elçilerin Siyasi Faaliyetleri 1793-1821. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ayyıldız Matbaacılık.
• Mütercim Ahmed Asım Efendi. (2015). Asım Efendi Tarihi Cilt 2. Hazırlayan: Ziya Yılmazer, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Yayınları, Mega Basım Matbaacılık.
• Kenan, S. (2010). Nizam-ı Kadim’den Nizam-ı Cedid’e III. Selim ve Dönemi. Ankara: İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM), TDV Yayın Matbaacılık.
• Shaw, J. S. (2008). Eski ve Yeni Arasında Sultan III. Selim Yönetiminde Osmanlı İmparatorluğu. İstanbul: Kapı Yayınları, Melisa Matbaacılık.
• Soysal, İ. (1987). Fransız İhtilali ve Türk-Fransız Diplomasi Münasebetleri(1789-1802). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Süreyya, M. (1996). Sicill-i Osmani Cilt 1. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Numune Matbaacılık.
• Unat, F. R. (1992). Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yeşil, F. (2011). Aydınlanma Çağında Bir Osmanlı Katibi Ebubekir Ratib Efendi(1750- 1799). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, G.M. Matbaacılık.