Sezai Karakoç’un “Masal” Şiirinin Max Lüthi Yöntemiyle Analizi

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 81 - 93, 30.12.2024

Talha Çiçek , Celal Aslan

https://doi.org/10.70916/buefd.1581862

Öz

Masal, hemen hemen tüm toplumların kültürlerinde yer alan bir sözlü anlatı biçimidir. İçinde bulunduğu kültürün gelenek unsurlarını barındıran ve kuşaklar arası aktarılan ürünlerdir. Masal: olağanüstülükler içeren, kahramanları farklı türden canlılar olan antropomorfik özellikler sergileyen, modern öncesi dönemlerde daha yoğun şekilde üretilen halk anlatılarıdır. Bu ürünler; halk edebiyatına dâhil edilen, söyleyeni belli olmamakla beraber eski çağlarda özel anlatıcılar tarafından icra edilse de günümüzde toplumun büyük bir kısmı tarafından özellikle çocuklara anlatılan, ancak yetişkinlerin de ilgisini çeken edebî anlatılardır. Masal her ne kadar halk edebiyatı ürünü olsa da birçok edebiyat ürünü içinde masal formuna yakın anlatılarla karşılaşmak mümkündür. Özellikle modern dönemde geleneksel ögeleri eserlerinde kullanan yazar ve şairlerden biri olan Sezai Karakoç’un; “Gazel”, “Ninni”, “Küçük Na’t”, “Rubailer”, “Leyla ile Mecnun”, “Şehrazat” vb. eserlerinde gelenekten yararlandığı görülür. Karakoç’un “Masal” başlıklı şiiri tahkiye yapısı, biçim ve biçemsel özellikleri açısından masal formuna oldukça benzerlik taşır.
Masal türü anlatılar üzerine farklı çözümleme yöntemleri geliştirilmiştir. Bunlardan biri Max Lüthi’nin masal çözümleme yöntemi olarak bilinir. Max Lüthi, belirlediği beş ilkeyle masallarda bulunan esas unsurları saptamayı hedefler. Bu ilkeler “tek boyutluluk”, “yüzeysellik”, “soyut biçim”, “tecrit ve her şeye bağlılık” ile “yüceltme ve dünyayı kapsama”dır. Söz konusu ilkelerin masalın temel yapısını kurduğunu ileri süren Max Lüthi yöntemi, her masalda bu ilkeleri tespit etmeyi amaçlar. Bu çalışmada; Karakoç’un şiirine hem “Masal” başlığını vermiş olması hem de tahkiye edilen tarihsel ve kültürel değişim sürecini masalsı bir formda anlatması nedeniyle şiir metni, söz konusu beş ilke doğrultusunda incelenecek ve şiirin masalsı dinamikleri Max Lüthi yöntemi çerçevesinde değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sezai Karakoç, “Masal” şiiri, masal, Max Lüthi, çözümleme.

Kaynakça

• Aça, M. (2011). Türk halk edebiyatında tür ve şekil bilgisi. Mehmet Aça, Haluk Gökalp ve İsa Kocakaplan (Yay. Haz.) Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi içinde. İstanbul: Kesit.
• Akkanat, C. (2002). Gelenek ve ikinci yeni şiiri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ayvazoğlu, B. (1997). Geleneğin direnişi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Boratav, P. N. (2017a). Az gittik uz gittik, Ankara: İmge Yayınevi.
• Boratav, P. N. (2017b). Folklor ve edebiyat II, Ankara: Bilgesu.
• Demir, N. (2017). Anadolu Türk masallarından derlemeler. Ankara: Ötüken Yayınevi.
• Elçin, Ş. (2004). Halk edebiyatına giriş. Ankara: Akçağ Yayınevi.
• Gümüş, İ. (2017a). Türk masalları ve max lüthi yöntemi. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınevi.
• Gümüş, İ. (2017b). Nardaniye hanım masalının Max Lüthi yöntemine göre çözümlenmesi. İdil, 37, 2397-2408.
• Ilıcak, N. G. ve Bal, F. (2019). Masal terapinin anaokulu öğrencilerinin sosyal iletişim becerileri üzerindeki etkisinin incelenmesi. ASEAD, 6(3), 517-533.
• Karakoç, S. (2004). Gün doğmadan. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Lüthi, M. (1996a). Halk masallarında tek boyutluluk. (G. Mirzaoğlu, Çev.) Milli Folklor Dergisi, 31-32, 147-151. (Orjinali 1982 yılında yayımlanmıştır.)
• Lüthi, M. (1996b). Halk masallarında yüzeysellik. (G. Mirzaoğlu Çev.). Milli Folklor Dergisi, (29-30)147-151. (Orjinali 1982 yılında yayımlanmıştır.)
• Macit, M. (1996). Gelenekten geleceğe. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Sakaoğlu, S. (1973). Gümüşhane masalları‐metin toplama ve tahlil, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Schimmel, A. (1998). Sayıların gizemi. (Mustafa Köpüşoğlu, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Şimşek, E. (2001). Yukarıçukurova masallarında motif ve tip araştırması ı. cilt. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.