Gıda Etiketleri ve Tüketicilerin Gıda Etiketi Okuma Alışkanlıkları

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 6, 241 - 268, 10.03.2023

Serdar Işık

Öz

Gıda etiketleri, ambalaj üzerinde yer alan, tüketicinin doğru, dengeli, sağlıklı ve ekonomik ürün tüketebilmesi amacıyla ihtiyacı olan her türlü bilgiyi tüketiciye sunan ve tüketici ile ürün arasında bir köprü vazifesi gören bir araçtır. Tüketicilerin gıda etiketi okuma alışkanlıklarını, gıda etiketlerinin fiziki yapıları, görsellikleri, üzerinde bulundurdukları bilgiler dışında, tüketiciye ait pek çok faktör etkilemektedir. Son yıllarda tüm dünyada, başta sağlık farkındalıkları olmak üzere pek çok faktör gıda etiketi okuma alışkanlıklarında artışa yol açmaktadır. Bununla birlikte halen bu alışkanlığa sahip olmayan ciddi bir oran da mevcuttur. Bu çalışmada, öncelikle gıda etiketlerinin tanımı, tarihçesi, mevcut mevzuat dahilinde üzerinde taşıması gereken bilgileri tanımlanarak, literatürde yer alan konu ile ilgili yapılmış çalışmaları derlemek suretiyle, tüketicilerin gıda etiketi okuma alışkanlıkları değerlendirildi. Ortaya çıkan sonuçlar dahilinde öneriler oluşturulmaya çalışıldı.

Anahtar Kelimeler

Gıda , Beslenme , Gıda Etiketi , Tüketici , Gıda Hukuku

Food Labels and Consumers' Food Label Reading Habits

Öz

Food labels are a tool on the packaging that serves as a bridge between the consumer and the product, providing the consumer with all kinds of information they need in order to consume the correct, balanced, healthy and economical product. Many factors belonging to the consumer affect the food label reading habits of the consumers, apart from the information they contain on the physical structure and visuality of the food labels. In recent years, many factors, especially health awareness, have led to an increase in food label reading habits all over the world. However, there is still a serious proportion who do not have this habit. In this study, the food label reading habits of the consumers were evaluated by first defining the definition of food labels, their history, the information they should carry within the current legislation, and compiling the studies on the subject in the literature. Suggestions were made based on the results.

Anahtar Kelimeler

Food , Nutrition , Food Label , Consumer , Food Law

Kaynakça

• Aktaş N and Özdoğan Y, ‘Gıda ve Beslenme Okuryazarlığı’ (2016) 20(2) Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi 146-153
• Aygen F Gül, ‘Tüketicilerin Besin Etiketi İncelenmesi Konusundaki Tutum ve Davranışları’ (2012) 4(3) Journal of Business Research-Türk 28-54
• Besler HT, Büyüktuncar Z and Uyar MF, ‘Consumer Understanding and Use of Food and Nutrition Labeling in Turkey’ (2012) 44(6) Journal of Nutrition Education and Behavior 584-590
• Cop R, ‘Tüketim Mallarının Ambalajının ve Etiket Bilgilerinin Tüketici Satın Alma Davranışlarına Etkileri ve Bir Uygulama’ (2003) 62 Mevzuat Dergisi
• Çinpolat C, ‘Tüketicilerin Besin Etiketleri Üzerindeki Bilgilere İlişkin Tutum ve Davranışlarının Belirlenmesi’ (2006) Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
• Çumralı A, ‘Paket Önünde Yer Alan Besin Etiketlerinin Ürünün Algılanan Tadı ve Satın Alma Niyetine Etkisine Yönelik Bir Araştırma’ (2021) Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi
• Demirağ B, Çavuşoğlu S and Dağ K, ‘Dindarlık, Tutum ve Davranışsal Niyetler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Almanya’daki Müslüman Tüketicilerin Helal Gıda Etiketli Ürünlere Yönelik Algılarının VAB Modeli ile İncelenmesi’ (2020) 12(4) Journal Of Business Research-Turk 3405-3420
• Demirel BZ, ‘Diyet Kalitesinin Değerlendirilmesine Yeni Bir Yaklaşım: Besin Ögesi Örüntü Profili’ (2012) 40(1) Beslenme ve Diyet Dergisi 88-95
• Eryılmaz GA and Kılıç O, ‘Türkiye ve Avrupa Birliği’nde Tüketicilerin Gıda Güvenliğiyle İlgili Tutum ve Davranışları’ (2020) 6(1) Food and Health 57-66
• Fettahlıoğlu HS, ‘Tüketicilerin Satın Alma Davranışlarında Özel Markaların Tüketici Tutumları Üzerine Etkileri’ (2008) Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi
• Gün İ and Orhan H, ‘Süt ve Ürünleri Tüketicilerinin Etiket Bilgi Düzeylerinin İncelenmesi’ (2011) 1(1) Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitü Dergisi 45-51
• Güneş FE, Aktaç Ş and Korkmaz B, ‘Tüketicilerin Gıda Etiketlerine Yönelik Tutum ve Davranışları’ (2014) 12(3) Akademik Gıda 30-37
• Güzeloğlu T, ‘Küresel Gıda Krizi ve Beslenme Hakkı’ (2009) 80 Türkiye Barolar Birliği Dergisi 299-314
• İncedal-Sonkaya Z, Balcı E and Ayar A, ‘Üniversite Öğrencilerinin Gıda Okuryazarlığı ve Gıda Güvenliği Konusunda Bilgi, Tutum ve Davranışları “Amasya Üniversitesi Sabuncuoğlu Şerefeddin Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Örneği”’ (2018) 75(1) Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi 53-64
• Karabiber C and Hazer O, ‘Tüketicilerin Bilgi Kaynağı Olarak Gıda Ürünlerindeki Etiketi Okuma ve Anlamada Karşılaştıkları Sorunların İncelenmesi’ (2010) Hacettepe Üniversitesi Tüketici-Pazar-Araştırma-Danışma Test ve Eğitim Merkezi Tüketici Yazıları 253-270
• Karakuş SŞ, Küçükkömürler S and Sezgin AC, ‘Tüketicilerin Gıda Etiketlerini Okuma Durumları ve Tercihleri’ (2016) 3(6) Sosyal Bilimler Dergisi 321-331
• Marso M and Hasan H, ‘Religiosity and Its Consequences in Halal Food Purchasing Behavior (An empirical evidence from Tarakan, Indonesia and Tawau, Malaysia)’ (2017) The 8th International Conference of the Asian Academy of Applied Business 1-10
• Mercan H, ‘Sağlık Çalışanlarının Etiket Okuma Alışkanlıkları ve Bu Alışkanlıklarının Beslenme Durumları ile İlişkisi’ (2019) Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi
• Onurlubaş E, ‘Tüketicilerin Gıda Güvenliği Konusunda Bilinç Düzeylerinin Ölçülmesi: Tokat İli Örneği’ (2015) Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi
• Örücü E and Tavşancı S, ‘Gıda Ürünlerinde Tüketicinin Satın Alma Eğilimini Etkileyen Faktörler ve Ambalajlama’ (2011) 3 Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
• Özgen L, ‘Tüketicilerin Besin Etiketi Tercihleri’ (2007) 21 Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi 117-127
• Özgül E and Aksulu İ, ‘Ambalajlı Gıda Ürünlerinde Tüketicilerin Etiket Duyarlılığındaki Değişimler’ (2006) 1 Ege Akademik Bakış 1-10
• Sağlık E, ‘Perakende Gıda Ürünlerinde Etiketin Önemi, Tüketiciler Üzerindeki Etkileri Ve Erzurum Ölçeğinde Bir Alan Araştırması’ (2003) Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi
• Seçil H, ‘Tüketicilerin Satın Alma Davranışlarında Özel Markaların Tüketici Tutumları Üzerine Etkileri’ (2008) Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi
• Seçkin S, ‘Üniversite Öğrencilerinin Besin Etiketi Okuma Alışkanlıklarının ve Tutumlarının Saptanması’ (2019) Doğu Akdeniz Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Öğretim ve Araştırma Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi
• Söğüt B, İnci H, Taysı MR and Karakaya E, ‘Gıda Güvenliği Hakkında Tüketici Davranışlarının Belirlenmesi (Bingöl İli Kent Merkezi Örneği)’ (2020) 7(13) Euroasia Journal of Mathematics, Engineering, Natural & Medical Sciences 155-168
• Topuzoğlu A, Hıdıroğlu S, Ay P, Önsüz F and İkiışık H, ‘Tüketicilerin Gıda Ürünleri ile İlgili Bilgi Düzeyleri ve Sağlık Risklerine Karşı Tutumları’ (2007) 6(4) TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 253-258
• Turhan A, ‘İnsan Hakkı Kuşakları Arasındaki Tamamlayıcılık İlişkisi’ (2013) 4(2) İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 357-378
• Tüyben EE, ‘Tüketicilerin Gıda Güvenilirliği Yönünden Etiket Okuma Alışkanlığı ve Algısının Değerlendirilmesi’ (2018) Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi
• Mevzuat https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/01/20170126M1-6.htm